Een ongeluk zit in een klein hoekje, maar bij een duikongeval is er ook vaak sprake van een domino-effect. Een klein probleem wordt niet opgelost maar blijft aanwezig en kan zelfs de oorzaak worden van nog een probleem. Sander Evering legt deze maand uit hoe je deze ‘dodelijke draaikolk’ kunt voorkomen.

Tekst Sander Evering

Je masker begint vol te lopen en het ijskoude water maakt je onrustig. Die onhandige handschoenen geven te weinig grip en je worstelt met het masker. Ondertussen verlies je je drijfvermogen omdat je je dieptemeter niet kunt zien en ineens voel je een scherpe steek in je oor, auw! Je ademhaling versnelt, maar toch krijg je niet genoeg lucht. In paniek begin je wild te zwemmen terwijl je voelt dat je bijna stikt. Help! Je buddy zwemt rustig vooruit en heeft niets in de gaten. Waarom is nu net deze duik je lamp uitgevallen?!

Stress

Zoals eerder genoemd in Techschool Materialisatie of standaardisatie zit een ongeluk in een klein hoekje, maar is er bij een ongeval ook vaak sprake van een domino-effect. Het ene probleem veroorzaakt het ander en het stapelt zich in een razendsnel tempo op. Des te groter het probleem, des te meer stress er ontwikkeld wordt. Helaas werkt stress als een katalysator: het beperkt je vermogen om helder na te denken en het vergroot de kans op het maken van nog meer problemen. Uiteindelijk wordt het allemaal te veel en raak je opgeslokt door de grote draaikolk die je meezuigt naar een niet te overleven situatie.

Hoe kan dat nou?

Om ongevallen te voorkomen moet je eerst kijken naar hoe ongevallen eigenlijk kunnen ontstaan. Nu is er een flinke reeks op te noemen; materiaalproblemen, slechte beheersing van basic skills, voorbijgaan aan je opleidingslimieten en/of persoonlijke limieten, verkeerde gaskeuze tot en met het verkeerd beoordelen van de omstandigheden. De ontbrekende en misschien wel de belangrijkste factor die ongevallen kan voorkomen, is het maken van een goed duikplan en het uitvoeren daarvan.

Een goed duikplan

Nu kent elke sportduiker de regel ‘plan je duik en duik je plan’ en dat is voor techduikers maar weinig anders. Behalve dat het plan veel meer variabelen heeft, complex kan zijn en vaak een reeks van meerdere duiken omvat. Toch is een goed duikplan de sleutel van een succesvolle duik(project): het zorgt voor een duidelijk doel, een taakverdeling binnen het team, de juiste uitrusting, benodigde gassen, logistiek, decompressieschema’s, het beoordelen van risico’s tot en met voldoende eten en drinken. Een duidelijk plan is onmisbaar, daarom wordt het vlak voor de duik nog even samengevat en gebruikt als checklist. Zo is alles onder water goed voorbereid en is de kans op ‘onvoorziene omstandigheden’ geminimaliseerd, logisch dat dit bijdraagt aan het voorkomen van duikongevallen. Toch kan een sterk plan meer voordeel bieden dan je misschien zou denken. En dan komt het meest belangrijke onderdeel om de hoek kijken: awareness.

Opletten en nadenken

Al veel vaker heb ik geschreven over awareness, een combinatie van opmerkzaamheid en communicatie. Een technisch duiker moet altijd scherp zijn op wat er in de omgeving gebeurt. Je hebt een soort radar nodig die continu de omgeving scant op onregelmatigheden. Is je team nog compleet, bewegen de lampen nog rustig, voelt je materiaal zoals het hoort, lekt er niets, hoe verloopt de navigatie, wat is mijn tijd, diepte en gasvoorraad en ga zo maar door. Valt iets op of wijkt iets af? Communiceer dit dan direct met je team. Onder water communiceren is lastig, maar nog moeilijker op momenten wanneer stress een rol speelt. Rustig communiceren tijdens een bijna-ongeval is vrijwel onmogelijk, laat staan oplossingsgericht nadenken en handelen. Dat betekent dat er op tijd gecommuniceerd moet worden, voordat een ‘hobbel’ zich kan ontwikkelen tot een probleem. Maar hoe zie je die hobbel?

Vlak de hobbels uit

En dat is waar een duikplan en awareness samenkomen: deze combinatie is goud waard en kan een goed technisch team tegen vrijwel alles beschermen. Door de aanwezigheid van een super duidelijk plan en een team met scherpe zintuigen, zal elke kleine hobbel opgemerkt en in een zeer vroeg stadium hersteld worden. Dusdanig vroeg dat stress nog geen rol speelt en de communicatie rustig en helder is. Door het duidelijke plan weet je wat wel of niet hoort tijdens de duik en door je awareness ben je in staat om een hobbel te onderscheiden van de rest. Zo kun je je pad vereffenen en rustig verder duiken in plaats van je mee te laten sleuren door de dodelijke draaikolk.