Op 29 april 2025 kwam er onverwacht nieuws binnen via een ‘walvis’-appgroep. Foto’s lieten een groot dier zien dat met de buik omhoog dreef bij het wad in Noord-Groningen. Aanvankelijk was het lastig vast te stellen om welke soort het ging, maar al snel werd duidelijk dat het om iets bijzonders ging: een zwaardvis.
De officiële melding kwam later die dag van de Dierenambulance Groningen. Een grote vis was aangespoeld bij Uithuizermeeden, op het wad. De ontdekking werd gedaan door Marlinde Smit, die meteen de juiste instanties inschakelde. Harriët Plantinga ging in gesprek met Jarco Jarco Havermans, medewerker dierverzorging en conservator Ecomare.
Zeldzaam bezoek aan de Waddenzee
Het is uitzonderlijk dat een zwaardvis in de Waddenzee terechtkomt. De laatste keer dat er een zwaardvis in Nederlandse wateren werd waargenomen, was in 2000 — een jonge vis van een meter lang, gevangen door de TX37 op 50 kilometer ten noordwesten van Texel. In de gehele 20e eeuw zijn slechts drie meldingen van zwaardvissen in Nederlandse wateren bekend. Al deze dieren kwamen in netten van vissers terecht, en geen van hen werd levend of aanspoelend waargenomen.
Pierre Bonnet onderzoekt de zwaardvis
Deze recente vondst is dus niet alleen bijzonder vanwege de soort, maar ook vanwege de locatie: de ondiepe, slibrijke Waddenzee is bepaald geen typische habitat voor een zwaardvis, die normaal gesproken in diepere en warmere wateren wordt aangetroffen.
Waaraan is de zwaardvis overleden?
Bij aankomst bleek het dier vers dood. In de kieuwen werd veel slib aangetroffen, wat erop wijst dat het dier mogelijk verdronken is in het ondiepe water. Onderzoekers van het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) en Wageningen Marine Research (WMR) doen momenteel verder onderzoek naar de doodsoorzaak. De ochtend na de vondst werd de zwaardvis opgehaald door conservator Pierre Bonnet van Ecomare, nadat een vrijwilliger het dier had overgebracht naar Den Oever. Terug op Texel werd het dier oppervlakkig onderzocht, werden er monsters genomen, en ging het daarna de vriezer in. Dit geeft de conservatoren tijd om een weloverwogen plan te maken voor de uiteindelijke conservering.
Toekomstige tentoonstelling
Ecomare is van plan om de zwaardvis een prominente plek te geven in een toekomstige tentoonstelling. Het voornemen is om een levensecht afgietsel te maken van het dier. Als het budget het toelaat, wordt ook het skelet geprepareerd en tentoongesteld. De vondst maakt onderdeel uit van bredere vernieuwingen binnen de tentoonstellingsplannen van Ecomare.
De zwaardvis dient niet alleen als tentoonstellingsobject, maar wordt ook ingezet voor wetenschappelijk onderzoek. De resultaten daarvan zullen in de toekomst worden gedeeld met het publiek, onder meer via de tentoonstelling. Daarmee krijgt deze zeldzame bezoeker van de Waddenzee niet alleen een tweede leven in het museum, maar levert hij ook een waardevolle bijdrage aan educatie en onderzoek.
