“U gebruikt antidepressiva? Dan mag u niet meer duiken, meneer.” De nachtmerrie van elke duiker met psychische of psychiatrische klachten: niet meer mogen duiken omdat je bepaalde medicijnen moet slikken. Onze duikmedisch psychiater Bram Querido legt een en ander uit over dit moeilijke onderwerp en over wat eventueel nog wél mogelijk is.

In Nederland zijn er ruim 800.000 mensen, bijna 5% van alle Nederlanders, die antidepressiva slikken. Als we uitgaan van naar schatting 30.000 actieve duikers in Nederland, zou dat kunnen betekenen dat 1500 antidepressiva neemt. Het gebruik van een antidepressivum en duiken is een lastige combinatie, maar het hoeft niet altijd het einde van het duiken te betekenen. De afweging om een duiker goed of niet goed te keuren moet zorgvuldig worden genomen. Bij de medische beoordeling naar de geschiktheid voor het duiken met perslucht wordt niet alleen naar de gebruikte medicatie gekeken, maar ook bijvoorbeeld naar de aandoening waarvoor deze gebruikt wordt, naar de ervaring en de persoonlijkheid van de duiker. Een sportduikerarts is zich altijd bewust dat hij bij de keuring ook een zekere mate van verantwoordelijkheid draagt naar de buddy van de duiker. Dit brengt met zich mee dat ook van de arts gevraagd wordt om een inschatting te maken van hoe de psychiatrische problematiek van invloed is of kan zijn op de handelingsbekwaamheid van de te keuren duiker bij te verwachten noodsituaties onder water. Zo kan bij twee duikers met dezelfde aandoening, de één wel goedgekeurd worden en de ander niet.

Richtlijnen duikers
Duikmedisch psychiater Bram Querido: “Antidepressiva werken op het centraal zenuwstelsel en worden voorgeschreven tegen angst- en stemmingsklachten. Net zoals richtlijnen voor het autorijden met medicijnen zijn er ook richtlijnen voor het duiken met medicijnen.” De richtlijnen voor duiken met antidepressiva zijn niet heel duidelijk, vooral omdat er nauwelijks onderzoek is gedaan naar de veiligheid van deze medicatie in combinatie met duiken met perslucht. In het Nederlandse boek ‘Duikgeneeskunde’ staat: “De meest veilige optie is om niet duiken”, maar dat vind ik wel heel kort door de bocht. Onder bepaalde omstandigheden kan een duiker die antidepressiva gebruikt, worden goedgekeurd. De duiker moet in ieder geval goed ingesteld zijn op de medicijnen en geruime tijd klachtenvrij zijn. Als de sportduikerarts een duiker die antidepressiva gebruikt goedkeurt, moet het advies in ieder geval zijn om terughoudend te zijn om diepe duiken te maken vanwege de toegenomen gevoeligheid voor stikstofnarcose door antidepressiva. De moderne middelen, zoals fluoxetine en venlafaxine hebben geen of een zeer geringe versuffende  bijwerking, de oudere middelen, zoals amitriptyline en clomipramine hebben een sterke versuffende bijwerking.  Duiken met oudere middelen moet dus in ieder geval ontraden worden.

Negeren
Ondanks alle waarschuwingen willen duikers die antidepressiva slikken en ontraden is te duiken, deze adviezen nog wel eens in de wind slaan. Dit kan gevaarlijke situaties opleveren volgens Bram:  “Naast het verhoogde risico op stikstofnarcose en de soms versuffende werking, kan antidepressiva ook een verhoogde bloedingsneiging en een verhoogd risico op epilepsie hebben.” Daarnaast kunnen ze veel klachten veroorzaken als ze afgebouwd en gestaakt worden.  De aandoening waarvoor het middel gebruikt wordt kan onder water ook tot de nodige problemen leiden, niemand wil bijvoorbeeld onder water een paniekaanval krijgen. In ieder geval is het zaak dat de duiker die dit soort medicijnen gebruikt zich laat keuren door een arts met voldoende kennis van duikgeneeskunde.

Second opinion
Soms kan het verstandig zijn om een second opinion te vragen aan een andere arts of medisch specialist zoals een psychiater. Dat kan zijn als een duiker is afgekeurd en het er niet mee eens is, maar ook de keurend sportduikerarts kan een specialist om een second opinion vragen. Bram: “Ik krijg geregeld verzoeken van collega’s om of mee te denken over een duiker met een psychiatrisch probleem of om een duiker op psychiatrisch gebied te keuren. Een goed voorbeeld is een jonge ervaren duikster die verwezen werd voor een psychiatrische evaluatie. Ze was al enige tijd hersteld van een burn-out, had geen klachten meer en had haar werk weer hervat, maar gebruikte nog een modern antidepressivum. Zij werd goedgekeurd en was zeer opgelucht en kon met haar vriend op een duikvakantie”.

Duikkeuring
Hoe vaak een duiker gekeurd dient te worden hangt niet alleen af van de duikorganisatie, de duikvereniging en de leeftijd, maar ook of de sportduiker professioneel bezig is met duiken. Veel duikers nemen de keuring zeer serieus, bij sommigen schiet het er nogal eens bij in, anderen zien er gewoon het nut niet van in. “Over duikkeuringen wordt nog wel eens laatdunkend gedaan. Het zou tijdrovend zijn en kost teveel geld. Het is heel jammer als mensen hun gezondheid niet serieus nemen. Op het duikforum kom ik wel berichten tegen van duikers die een goedkope keuring belangrijker vinden dan een goede keuring en duikers die er trots op zijn dat ze zich nooit hebben laten keuren. De Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde (NVD) met ruim 200 leden, is opgericht in 1990 en is als wetenschappelijke vereniging actief om de duikgeneeskunde te professionaliseren, met als gevolg dat er inmiddels ook veel goed opgeleide sportduikerartsen zijn”.

Over duikmedisch psychiater Bram Querido
Stafinstructeur PADI en DAN-instructeur Bram duikt graag in Nederland omdat hij duiken een vorm van meditatieve ontspanning vindt. Hij haalde ook zijn Full cave opleiding omdat hij grotduiken een indrukwekkende en sprookjesachtige ervaring vindt. Hij runt zijn eigen praktijk in Hilversum. 

Meer weten over antidepressivum en duiken? Lees dan DUIKEN 1/16.