Al meer dan 100 miljoen jaar is de lederschildpad verwikkeld in een strijd om te overleven. Deze gigantische reptielen komen het dichtst in de buurt van dinosauriërs en zijn de grootste schildpadden ter wereld met een lengte van maar liefst 2,2 meter. Ze zijn tevens een van de meest schuwe zeedieren, waarmee een ontmoeting onder water ontzettend zeldzaam is. Onderwaterfotograaf Vincent Kneefel ging op zoek naar dit prachtige oerdier in Trinidad.
Lederschildpadden zijn uiterst schuw dus je moet een flinke portie geluk hebben om ze te zien, laat staan om ze onder water tegen te komen. Met een lengte van maar liefst 2,2 meter en een gewicht van bijna 1.000 kilogram zou je zeggen dat het niet moeilijk zou zijn om ze te spotten, als je weet waar je ze kan vinden. In 2015 reis ik samen met onderwaterfotografen Michael Patrick O’Neill en Douglas Seifert naar Trinidad en Tobago om deze reuzen te fotograferen voor mijn boek Giants of the Caribbean. Een
leuke bijkomstigheid is dat mijn vrouw oorspronkelijk uit Trinidad komt. Maar waarom nu Trinidad?
De Atlantische lederschildpadden zwemmen duizenden kilometers van de westkust van Afrika, de oostkust van Canada en zelfs het Verenigd Koninkrijk, naar Trinidad en Tobago om eieren te leggen. Vrouwelijke lederschildpadden kunnen maar liefst negen nesten met eieren leggen binnen een enkel broedseizoen, meestal met intervallen van 10 dagen, en met maar liefst 80 gelegde bevruchte eieren per nest. Deze eieren zijn ongeveer zo groot als een kippenei. De lederschildpad legt ook ongeveer 30 kleinere onbevruchte eieren die de nodige ruimte in het nest creëren voor de jongen om te overleven. De totale incubatietijd is 55-75 dagen, waar de temperatuur van het zand, verbazingwekkend genoeg, het geslacht van de jonge zeeschildpadjes bepaalt. Bij een temperatuur van relatief 29,5 graden Celsius zal een mix van mannelijke en vrouwelijke jongen geboren worden. Bij warmere temperaturen worden meer vrouwtjes geproduceerd, terwijl bij lagere temperaturen juist de mannetjes de overhand krijgen. Door de toenemende warmte veroorzaakt door klimaatverandering, worden er nu al meer vrouwtjes dan mannetjes geboren. Uiteindelijk zal slechts één op de 100 het overleven. Vrouwelijke jongen die de zee bereiken, zwerven door de oceaan tot ze geslachtsrijp zijn. Uiteindelijk keren ze terug naar precies dezelfde broedgebieden om hun nakomelingen te produceren. Mannelijke lederschildpadden blijven hun hele leven in de oceaan en keren nooit meer terug naar het vasteland.
BEDREIGINGEN
Vanwege hun extreem taaie huid en omvang zijn de enige natuurlijke vijanden haaien, orka’s en mensen. De lederschildpad wordt echter met uitsterven bedreigd. De grootste bedreiging voor hun bestaan is de commerciële visserij. Lederschildpadden zijn lucht ademende reptielen, en wanneer ze verstrikt raken in vistuig, verdrinken ze. Lederschildpadden zijn ook bijzonder vatbaar voor plastic vervuiling, omdat ze plastic aanzien voor hun favoriete voedsel: kwallen.
In het Caribisch gebied worden lederschildpadden ook nog steeds gezien als een traditionele, seizoensgebonden lekkernij. De aanwezigheid van regelmatige strandpatrouilles, samen met voortdurende voorlichtings- en bewustmakingscampagnes,
heeft het aantal stropers drastisch verminderd. Veel afgelegen stranden worden echter niet gecontroleerd en stroperij tijdens het broedseizoen blijft lokaal een bedreiging voor de soort. Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en ontstaat extremer weer. Beide zorgen voor het verdwijnen van legstranden die voor de zeeschildpadden cruciaal zijn. Ook andere menselijke activiteiten zoals kustontwikkeling, lichtvervuiling en afval maken het leven van lederschildpadden moeilijk. Als deze bedreigingen niet worden tegengegaan, zullen de populaties van lederschildpadden blijvend sterk afnemen en mogelijk zelfs verdwijnen.
ACTIEPLAN
Het Caribisch gebied is het belangrijkste nestgebied voor de lederschildpadden in de Noordwest-Atlantische Oceaan.
In 2018 publiceerde de Northwest Atlantic Leatherback Working Group een analyse waaruit blijkt dat het aantal nesten op lokaal en op regionaal niveau flink is afgenomen. Om deze afname tegen te gaan, werkt WWF aan een regionaal actieplan samen met zeeschildpaddenexperts, andere niet-gouvernementele organisaties en regeringsvertegenwoordigers uit het Caribische gebied, de VS en Canada. Omdat de grootste oorzaak van de afname nog niet helder is, worden eerste alle gegevens over bijvoorbeeld bijvangst, stroperij en legstranden samengebracht. Met deze informatie kunnen de belangrijkste bedreigingen en oplossingen op lokaal en regionaal niveau beter in kaart worden gebracht. Een plan op papier is belangrijk, maar actie kan niet achterwege blijven om ervoor te zorgen dat het leven van lederschildpadden in het water en op het land zichtbaar verbetert. Daarom worden er concrete projecten voor de subpopulatie in de Guianas (Guyana, Frans-Guyana en Suriname), Trinidad en Tobago uitgevoerd.
LEGGEBIEDEN
De tropische zandstranden in deze gebieden zijn niet alleen onmisbare leggebieden voor lederschildpadden, maar ook voor andere soorten zoals de karetschildpad, groene schildpad en de warana. Samenwerkingen met lokale overheden en bewoners om deze bedreigingen aan te pakken, is onmisbaar. Zeeschildpadden hebben naast een belangrijkste ecologische rol namelijk ook belangrijke socio-economische en culturele waarden. Verder zal er via internationale verdragen en overleg met regionale visserij organisaties ingezet worden op bescherming van lederschildpadden buiten de nationale wateren, want deze dieren houden zich natuurlijk niet aan de landsgrenzen. Een grensoverschrijdende aanpak is noodzakelijk om het plan te laten slagen. Samen met partnerorganisaties werkt WWF al sinds lange tijd in de regio aan de bescherming van lederschildpadden, bijvoorbeeld door legstranden te beschermen, bijvangstvermindering via de aanpassing van vishaken en -netten en het plaatsen van zenders op lederschilpadden om meer te weten te komen over deze enorme dieren. Het actieplan zal helpen om meer resultaat te behalen door regionale coördinatie, opschaling van succesvolle maatregelen en het opvullen van kennisgaten. Dit alles moet optellen tot een som waarbij de uitkomst is dat de aantallen lederschildpadden toenemen tot gezonde populaties en de oceanen weer gezond en vol leven zijn.
CRUCIAAL
Zoals gezegd, Trinidad en Tobago zijn cruciaal voor het voortbestaan van de lederschildpad, aangezien bijna 20% van alle lederschildpadden ter wereld hier vandaan komt. Grande Riviere, aan de ongerepte noordkust, wordt beschouwd
als het belangrijkste neststrand ter wereld, waar in het hoogseizoen meer dan 400 vrouwelijke schildpadden in één nacht hun eieren leggen. Overal waar je loopt zijn er nesten te vinden, en de babyschildpadjes stormen regelmatig met honderden tegelijk op de zee af. Hierbij moeten ze alle obstakels ontwijken, inclusief zwerfhonden en zeevogels die het er van hartenlust van nemen. Terwijl we op zee naar lederschildpadden op zoek zijn rond de noordkust van Trinidad, blijkt al snel dat het zicht een zeer beperkende factor is. Terwijl we genoeg lederschildpadden tegenkomen, is het bijna onmogelijk om ze onder water te fotograferen. Het zicht is zelfs zo slecht, dat een schildpad tegen mijn domeport aanzwemt zonder dat ik deze aan zie komen!
Na een aantal dagen op het water besluiten we om maar aan wal te blijven en het beste van onze tijd op het strand te maken. Hierbij zijn we ‘s avonds vaak de enigen op het strand, samen met honderden schildpadden, onder een prachtige sterrenhemel. Na een lange nacht op het strand, zitten we de laatste morgen van onze reis rustig in het hotel te ontbijten. Abrupt komt hieraan een einde, wanneer een van de lokale gidsen binnenstormt: er is een lederschildpad de rivier in gezwommen! In het droogseizoen stroomt het riviertje naast het dorpje niet helemaal in zee uit. Heel af en toe komt het daardoor voor dat een schildpad na een lange nacht eieren leggen, wat een uiterst vermoeiende opgave is, de verkeerde kant opgaat. Met het risico dat ze te ver de rivier opzwemt, vast komt te zitten en sterft. In alle haast trekken we onze wetsuits aan en bereiden onze camera’s voor. Met geen tijd te verliezen zwemmen we de rivier op en na ongeveer 10 minuten zien we de gedesoriënteerde schildpad in zeer ondiep water. Het arme dier is duidelijk van streek en verward, en blijft stroomopwaarts zwemmen.
Ons doel is om de schildpad zo snel mogelijk terug naar zee te begeleiden, uiteraard willen we dit ook vastleggen. Om een lederschildpad onder water te zien, is natuurlijk heel anders dan op het land; een zoetwateromgeving is helemaal bijzonder. Door met zijn drieën in een lijn te zwemmen, kunnen we de lederschildpad uiteindelijk de juiste kant op duwen en sturen. Na ongeveer 1,5 uur steekt de lederschildpad het strand over en loopt de zee in, terug naar het vertrouwde zoute water. Uitgeput, maar voldaan, keren we huiswaarts. Onze reis had niet op een meer spectaculaire manier kunnen eindigen…
