Recent is bij Ouddorp, op een duiklocatie bij het Noordzeestrand, een Oranje plooislak aangetroffen. Deze soort werd in de tweede helft van de vorige eeuw nog regelmatig waargenomen bij onder andere Vlissingen, Den Helder en Texel. Na 1997 zijn er echter geen Nederlandse waarnemingen meer gemeld. Gevreesd werd dat de slak in Nederland was uitgestorven.

Enkele weken geleden ontdekte de Belgische sportduiker Valentin Engelbos op de blokkendam van de vluchthaven van de Brouwersdam vlakbij Ouddorp één exemplaar van de hier zeldzaam voorkomende Oranje plooislak. Hij wist het dier ook te fotograferen. Al decennia werd gevreesd dat deze zeenaaktslak uit onze kustwateren was verdwenen.

De eerste waarneming van deze soort is uit het begin van de vorige eeuw. In de vijftiger jaren zijn lokaal nog enigszins stabiele populaties aangetroffen bij Den Helder, Vlissingen en Texel. Soms zelfs lokaal met een dichtheid van 15 exemplaren per vierkante meter. De slakken werden aangetroffen van de late winter tot in de herfst. Deze populaties verdwenen in de jaren zestig. Een laatste waarneming staat geregistreerd in 1997 bij Texel. Eenentwintig jaar later is er gelukkig dus weer tenminste één exemplaar gevonden. Voorlopig mag de soort dus op onze actuele faunalijst blijven staan.

Twee uitsteeksels aan de basis van iedere rhinofoor en een krans van papillen rond de kieuwkrans zijn de karakteristieke kenmerken van de Oranje plooislak (Bron: Valentin Engelbos)

Hoewel de naam anders doet vermoeden, is de Oranje plooislak niet altijd oranje gekleurd. Dieren kunnen geheel halfdoorzichtig wit zijn of ze zijn versierd met gele of oranje pigmentvlekken op alle uitsteeksels en de kieuwkrans. Door die pigmentvlekken is de soort mogelijk te verwarren met de hier veel algemener voorkomende Harlekijnslak. Toch is de slak niet moeilijk te herkennen. Karakteristiek zijn de twee uitsteeksels aan de basis van iedere rhinofoor en de ring van tien of meer vingervormige papillen die in een cirkel om de kieuwkrans staan. Er zijn geen andere Nederlandse zeenaaktslakken die deze goed herkenbare kenmerken bezitten.

De algemeen voorkomende Harlekijnslak lijkt qua kleur op de Oranje plooislak, maar heeft slechts twee papillen en meerdere uitsteeksels op de koprand, geen twee uitsteeksels aan de basis van de rhinoforen (Bron: Peter H van Bragt)

Waarom deze soort zo lang verdween, is niet duidelijk. We kunnen dit zeker niet zomaar wijten aan klimaatverschuiving, aangezien de soort bekend is van IJsland tot in de westelijke Middellandse Zee. Opvallend is dat nagenoeg alle waarnemingen van het Noordzeestrand zijn. In de Zeeuwse Delta, waar heel veel gedoken wordt, is de soort nauwelijks nog waargenomen. Vanaf het Noordzeestrand wordt slechts zeer weinig gedoken; er zijn maar weinig duikplaatsen en vaak zijn de omstandigheden er te slecht om er met enig plezier te kunnen duiken. Er worden dus ook slechts weinig monitoringactiviteiten uitgevoerd. Ondanks de lage watertemperatuur waren op de betreffende dag door de aanhoudende oostelijke wind de duikomstandigheden voor de duiklocatie bij Ouddorp redelijk goed. Daar is dankbaar gebruik van gemaakt. Het resultaat was deze spectaculaire waarneming.

Of er de afgelopen jaren geen Oranje plooislakken in onze kustwateren hebben geleefd, weten we dus niet. Er wordt te weinig vanaf het Noordzeestrand gedoken om daar met zekerheid iets over te kunnen zeggen.

Alle duikwaarnemingen of strandvondsten van deze en alle andere zee- en zoetwaterdieren kunnen gemeld worden op hetdigitale waarnemingenportaal van Stichting ANEMOON.

Tekst en foto’s: Valentin Engelbos en Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON

Bron: Nature Today

Bekijk ook: 2017 afgesloten met 66 Nederlandse soorten Zeenaaktslakken