Door hun slechte zicht kunnen haaien van onderaf het verschil tussen een surfer en een zeehond niet goed zien.
De witte haai wordt vaak afgeschilderd als een ‘hersenloze moordenaar’ die maar wat graag een stukje mensenvlees naar binnen werkt. Vooral in boeken en films worden haaien als de meest afschrikwekkende wezens geportretteerd. Maar steeds vaker benadrukken wetenschappers dat de mens geen natuurlijke prooi is; een witte haai heeft het zelden opzettelijk op een mens gemunt. En een nieuwe studie zet die theorie meer kracht bij.
Haaienbeten
Allereerst kunnen we je geruststellen: de kans dat je door een haai gebeten wordt, is heel, heel klein. Toch is de angst om door haaien aangevallen te worden bij veel mensen sterk aanwezig. Deze publieke ongerustheid heeft vervolgens geleid tot verstrekkende maatregelen om het aantal haaien in sommige gebieden in te dammen. “Maar dat is ook schadelijk voor ander zeeleven,” zegt onderzoeksleider Laura Ryan. “Een beter begrip zal hopelijk leiden tot verbeterde oplossingen, die niet alleen haaienbeten voorkomen, maar ook andere zeedieren niet onnodig in gevaar brengen.”
In de studie ontwikkelden de onderzoekers een bijzonder virtueel visueel systeem, dat het zicht van witte haaien nabootst. Hierdoor kunnen we de wereld als het ware door de bril van een witte haai zien. De onderzoekers verzamelden videobeelden van zeehonden en mensen en bekeken deze door de ogen van de witte haai. Dit gaf hen een goed beeld van het zicht van deze dieren als ze van onderaf omhoog kijken.
Slecht zicht
Dat we onze kennis daarover uitbreiden, is volgens de onderzoekers heel belangrijk om beter te begrijpen waarom mensen soms door haaien worden aangevallen. “Tot nu toe is de mogelijke overeenkomst tussen mens en zeehond beoordeeld op basis van menselijke visie,” vertelt Ryan. “Witte haaien zien echter een stuk minder scherp dan wij. Zo zien ze geen fijne details en zijn ze tevens kleurenblind. Dankzij onze experimenten konden we de wereld bekijken door de ogen van een witte haai.”
Vergissing
De studie bevestigt de theorie dat sommige haaienaanvallen heel goed een vergissing kunnen zijn. Door hun slechte zicht blijken de haaien namelijk van onderaf heel moeilijk het onderscheid te kunnen maken tussen zwemmende of peddelende mensen en zeehonden. “Hoewel het onwaarschijnlijk is dat elke aanval op een mens een vergissing is, lijkt dit wel heel aannemelijk in situaties waarin surfers worden gebeten, die van onderaf worden aangevallen,” legt Ryan uit.
Jonge haaien
Met name jonge witte haaien, die verantwoordelijk zijn voor de meeste aanvallen, blijken zich regelmatig te vergissen. Zij bevinden zich in een levensfase waarin ze net op zeehonden beginnen te jagen en dus nog veel moeten leren. Het is daarom niet verwonderlijk dat ze af en toe iets of iemand anders aanzien voor een zeehond. “Ze moeten een zoekbeeld voor deze prooidieren ontwikkelen en dat combineren met andere zintuigelijke informatie,” aldus onderzoeker Nathan Hard. “Het is een leerproces dat soms mis gaat.”
Dankzij de studie beginnen we langzaam maar zeker te begrijpen waarom witte haaien toch zo af en toe hun tanden in een mens zetten. En dat is in de meeste gevallen waarschijnlijk verre van opzettelijk. De bevindingen uit deze studie hebben al geleid tot het ontwerp van niet-invasieve, op zicht gebaseerde apparaten die mogelijk helpen om het aantal aanvallen van een haai op een mens verder terug te dringen. “Ze worden momenteel al getest,” besluit Ryan.
De cijfers
Overigens zijn niet alle haaien gevaarlijk voor de mens. Zo bestaan er meer dan 300 soorten, waarvan slechts enkele in staat zijn om de mens dodelijk te verwonden. De haaien die dat kunnen, zijn: de witte haai (Carcharodon carcharias), de tijgerhaai (Galeocerdo cuvier), de stierhaai (Carcharhinus leucas) en de zandtijgerhaai (Carcharias taurus). Deze vier haaien zijn goed voor 69% van alle aanvallen door haaien.
Opmerkelijk is dat de allergrootste haaiensoorten voor de mens volledig ongevaarlijk zijn; de walvishaai (die wel 13 meter groot kan worden), de reuzenhaai (10 meter) en de reuzenbekhaai ( 5 meter). Deze soorten leven van kleine diertjes (plankton) die ze met hun grote bek uit het water filteren.
Bron: Scientias
