Mijn vriend Tom en ik oefenen regelmatig in het overdekte zwembad met snorkelen, onderwater- en lange afstandzwemmen. Helaas overdreef Tom het de laatste keer een beetje en een onschuldige zwembadtraining liep bijna fataal af door een zwembad black-out.

Het gaat mis bij de voorbereiding op de eerste poging van Tom om 50 meter onder water te zwemmen. We hebben ons net als altijd eerst opgewarmd door 20 baantjes te zwemmen en daarna gaan we om de beurt 25 meter onder water zwemmen. Terwijl de een onder is, observeert de ander vanaf de rand van het zwembad (fout 1). Het gebeurt tijdens de poging van Tom om de 50 meter te halen: voordat hij begint, hangt hij aan de rand van het zwembad en ademt heel snel diep in en uit – een soort hyperventileren.

Dit doet hij niet, zoals onze duikinstructeur in het verleden ons leerde, door maximaal tien keer rustig diep in en uit te ademen. Tom ‘hyperventileert’ ongeveer twee minuten voordat hij aan zijn 50 meter begint (fout 2). Ik zie hem vlak voor zijn geplande duik in het water staan aan de rand (fout 3). In het begin ziet alles er nog goed uit. Hij keert na 25 meter om en zwemt snel naar mij toe.

Op de bodem

Nog geen vijf meter van de finish stopt hij plotseling en blijft gewoon op de bodem liggen. Ik krijg de schrik van mijn leven! Gelukkig ligt Tom net voor me. Ik ga direct naar beneden en ik haal hem omhoog. Aan de rand van het zwembad haalt hij gelukkig meteen weer adem en hoest heftig. Hij herstelt pas na een paar minuten. Die avond trainen we niet meer. Als ik Tom niet steeds in de gaten had gehouden, had het fataal kunnen aflopen.

Fout 1: Als je samen traint, moet de buddy direct aan de wateroppervlakte blijven. Dit verkort de reactietijd en de weg naar de duiker.

Fout 2: Hyperventilatie wordt tegenwoordig afgeraden in zowel training als competitie. In dit geval wordt eerder diep in- en uitademen bedoeld dan daadwerkelijke hyperventilatie, waarbij men door snel in- en uitademen het CO₂-gehalte in het bloed verlaagt en de ademhalingsprikkel vermindert.

Fout 3: Om je buddy te kunnen helpen, moet je tijdens het freediven altijd bij hem blijven, zodat je snel kunt ingrijpen.

1) Tijdens de opwarming doen de twee alles correct: ze oefenen als een buddyteam.

2) Verkeerd geleerd en overdreven: voor de ultieme poging hyperventileert Tom twee minuten.

3) Kort voor de finish raakt Tom onder water bewusteloos. Gelukkig vlak voor de vinnen van zijn buddy.

4) De buddy reageert onmiddellijk en draait Tom op zijn rug, terwijl de redding nog gaande is.

5) Een paar seconden nadat hij bewusteloos raakt, komt Tom alweer bij. Gelukkig boven water. Behalve een lichte hoestbui, heeft hij geen andere problemen of afwijkingen.

Tip van de expert over zwembad black-out

Nik Linder  is meervoudig recordhouder in apneuduiken en leidt ook freedivers op.

Nog steeds geloven veel mensen dat freediving een gevaarlijke sport is. Maar als je kijkt naar de soms spectaculaire apneuduiken naar grote diepten, zie je dat er relatief weinig gebeurt met de topsporters. Het feit dat mensen overlijden tijdens freediven, is te wijten aan situaties zoals die van Tom en zijn buddy. Het zijn de recreatieve freedivers die alleen of onvoldoende beveiligd trainen.

Veiligheid en communicatie tussen buddy‘s speelt een belangrijke rol bij freediving. De veiligheidsduiker moet zo dicht in de buurt zijn dat hij de duiker niet hindert en hem direct kan bereiken om zijn luchtwegen direct boven water te houden. De buddy moet volledige aandacht aan de duiker besteden en moet kennis hebben van reddingstechnieken in het geval van een black-out.

«Een badmeester is geen veiligheidsduiker!»

Ook belangrijk: een getrainde freediver moet de duiker beveiligen. Een badmeester is geen veiligheidsduiker! Wat bijzonder lastig is aan black-outs, is dat het niet altijd zichtbaar is. Meestal laat de bewusteloze duiker lucht onder water ontsnappen. Veel black-outs gebeuren ook kort nadat de duiker aan de oppervlakte komt. Daarom moet de duiker altijd de juiste ademhaling uitvoeren en gedurende minstens 15 tot 30 seconden na het bovenkomen worden gecontroleerd.

Nik Linder is meervoudig recordhouder in apneuduiken.

Zwembad black-out

Verschillende factoren zijn betrokken bij een zwembad black-out. Hierbij raakt de freediver bewusteloos en dat kan tot gevaarlijke situaties leiden. In dit geval is bewusteloosheid een uitval van onze hersenen, die vervolgens in de noodmodus overschakelen. Enerzijds is er door het verlaagde kooldioxidegehalte in het bloed een verkeerde vooraankondiging.

Door snel in en uit te ademen, wordt er meer CO₂ uitgeademd. Omdat dit voor de ademhalingsprikkel verantwoordelijk is, signaleert het lichaam ons te laat of helemaal niet dat het tijd is om in te ademen. Punt twee is het verlagen van de hartslag door de duikreflex, die zich bezighoudt met de verhoogde spanning op bepaalde spiergroepen zodat er geen ‘zuurstofgebrek’ ontstaat. Dit alles leidt tot een onvoldoende toevoer van zuurstof naar de hersenen en als gevolg daarvan verlies van bewustzijn.

Verdrinking

Het grote gevaar van bewusteloosheid is wat er dan kan gebeuren. Na een korte periode schakelen de hersenen over naar de noodvoorzieningstand en laten wat adem ontsnappen. Als er dan water wordt ingeademd, reageert het lichaam door de strotklep te sluiten en probeert het water uit de mondholte te verwijderen door een hoest op te wekken.

Als de duiker zich op dat moment nog onder water bevindt, is dat gevaarlijk. Omdat daarna weer een drang ontstaat om te hoesten, probeert het lichaam opnieuw te ademen en kan er uiteindelijk water de longen binnendringen, wat onvermijdelijk tot verdrinking leidt.

Alle foto‘s: Wolfgang Pölzer

Ook interessant voor jou:

Militair overleed na Shallow Water Black-out tijdens zwembadoefening

Van fouten leren: Zonder lucht op diepte