Donderdagavond zendt de EO weer een aflevering van Blue planet II uit, de BBC-documentaire over het leven in de oceanen. Dit zijn 10 dingen die je moet weten over Blue planet II.
In 2002 zond de EO de baanbrekende serie Blue planet uit: destijds bestempeld als de definitieve reeks over het leven in en om de zee. Maar 15 jaar later zijn de oceanen, de kennis ervan en de filmtechnieken in die mate geëvolueerd dat een nieuwe reeks zich opdrong. Net als Planet earth II vorig jaar verlegt Blue planet II opnieuw de grenzen van de natuurdocumentaire, met adembenemende beelden van het leven in de zeeën en oceanen, en op de kusten over de hele wereld.
1. 125 expedities, 39 landen, 5 baby’s
Zeggen dat Blue planet II een gigantische productie is, is niets overdreven. Eerst wat cijfermateriaal dus. Voor de reeks waren er meer dan 125 expedities, verspreid over 39 landen, in “het grootste leefgebied op aarde”. De opnames duurden meer dan 4 jaar en in totaal was er 6.000 uur onderwatermateriaal beschikbaar waaruit de makers de uitzendingen moesten destilleren. Daarnaast was het ook privé een drukke tijd voor de makers, vertelde productiemanager Katie Hall aan BBC News. “Er waren 3 trouwfeesten. Er werden 4 huizen gekocht. 5 baby’s werden geboren en 2 baby’s waren onderweg. Dat is wat er gebeurt wanneer je 4 jaar filmt.”
This flapjack octopus lives in the deep waters off California. It is a type of dumbo octopus, so-named for the fins it uses to move through the water. Portrait of scientific specimen, collected by Monterey Bay Aquarium Research Institute, California.
2. Oceanen zijn het grootste leefgebied op aarde en toch weten we er het minst over
Sir David Attenborough opende vorige week aflevering 1 met de volgende mededeling: “De oceanen beslaan 70% van onze planeet en toch zijn het de minst onderzochte onderdelen van de aarde. Onder de golven zitten schepsels die we ons amper kunnen inbeelden.” Attenborough was trouwens zelf verbaasd over verschillende dingen die hij te zien kreeg en dat betekent volgens de producers heel wat. “Hij was oprecht verrast. Het is altijd goed als je hem nog kan verrassen, want dat gebeurt niet vaak meer.” De Britse bioloog is intussen 91 en maakte verschillende bekroonde natuurdocumentaires voor de BBC zoals Life on earth en The living planet.
The three-man submersible ‘Nadir’. The Blue Planet II team worked with several submarines to film the Deep episode, spending a thousand hours in them across the world’s deep oceans to capture landscapes and behaviours never seen before.
3. Dit krijg je te zien in aflevering 3 koraalriffen
Koralen bouwen kalkstenen huizen voor zichzelf in de warme, heldere, ondiepe zeeën in de tropen. Hun riffen beslaan minder dan een tiende procent van de oceaanbodem, maar herbergen toch een kwart van alle bekende zeediersoorten. Het zijn complexe, unieke structuren die hun bewoners op allerlei manieren van onderdak voorzien. Er wordt gestreden om ruimte, voedsel en een partner, maar het rif biedt ook veel kansen. De dieren die een plekje weten te veroveren wacht een grote beloning. De breedarmige zeekat verovert een plekje door zijn prooi te hypnotiseren, zodat die zich niet meer verdedigt. In het Groot Barrièrerif zien we een bijzondere zaagbaars die gebarentaal gebruikt, het zogenaamde kopstandsignaal, om contact te maken met een heel andere soort, een rifoctopus. Die spoelt vervolgens kleine visjes uit hun schuilplaats, regelrecht in de bek van de zaagbaars. In koraalrifsteden is altijd wel wat gaande. Het zijn werelden waar altijd de klanken van de vele onderwaterbewoners te horen zijn. Bij zonsopkomst gaat een van de meest charismatische bewoners van het rif, de groene zeeschildpad, op weg naar een reinigingsbeurt in een bijzonder wellnesscentrum. Als ze in de buurt komt, voegen meer schildpadden zich bij haar en wordt ze weggeduwd door de voordringende mannetjes. Ze moet afwachten tot ze weer naar binnen kan glippen. Sommige dieren komen naar het rif voor rust en ontspanning. In het ondiepe water van de Rode Zee, bij Egypte, vormen de weelderige koraalriffen een plek waar tuimelaars kunnen uitrusten. Voor de jonge dieren is het rif een speeltuin. Het is voor deze dolfijnen een spel om koraal en sponzen op hun neus te laten balanceren. En zo ontwikkelen ze vaardigheden die hun in hun verdere leven van pas komen.
A green turtle in Sipadan, Borneo, Malaysia. Endangered Green Turtles come to feed in the tropical waters off the island of Sipadan. As an adult, the green turtle is the only strict herbivore of all the sea turtles. It has fine serration along its jaw to help it tear algae and sea grass to eat.
4. Nieuwe technologie
Er werd gebruikgemaakt van de meest innovatieve technieken om het leven onder water in beeld te brengen. Drones en gesofisticeerde sleep-, plak- en ultra-HD-camera’s zorgden voor tal van primeurs en haarscherpe beelden, van bizarre inktvissen en jagende orka’s tot de kleinste en meest kleurrijke vissen en koralen. “We hebben ook een soort huis gebouwd dat we de megadome noemden waarmee we tegelijkertijd zowel konden laten zien wat zich boven het wateroppervlak als eronder afspeelde”, zegt producer James Honeyborne.
5. Sommige beelden zijn niet in het wild gefilmd, het leeuwendeel wel
Deze natuurdocumentaire kreeg, net zoals Frozen planet, de kritiek te verwerken dat sommige scènes onder gecontroleerde omstandigheden gefilmd zijn. De makers betwisten dat niet, maar benadrukken dat het leeuwendeel wel in het wild gefilmd is. “Veel wetenschappers die veldwerk doen, richten marine laboratoria op om kleine marine wezens te bestuderen”, legt James Honeyborne uit. “We mochten die gebruiken om macroscènes te filmen om ons publiek alle wonderen en details van het leven in het water te kunnen tonen.”
“Om het volledige portret van de oceanen te schetsen, moeten we zowel het verhaal van de minuscule als van de grote wezens vertellen. Soms was het nodig om onder gecontroleerde omstandigheden te filmen om het welzijn van de dieren te garanderen. Soms deden we dat om het welzijn van de wetenschappers en de ploeg te garanderen. De grote meerderheid van de kijkers heeft liever dat we de magie niet verbreken. In het programma zelf leggen we daarom niet uit hoe we de scènes hebben gefilmd. We misleiden het publiek niet want op onze websiteleggen we al onze filmtechnieken in detail uit. Zo kunnen we onze vertrouwensrelatie met het publiek behouden.”
A feather star dances in the deep waters of the Antarctic Sound. These invertebrates attach themselves to the seabed or to another benthic invertebrate, such as a sponge. They use their long arms to filter particles from the water column. But they can also lift off the seafloor and swim, with the grace of a ballerina, to a new anchorage.
6. De reeks negeert de impact van vervuiling niet
Ook het probleem van de milieuvervuiling wordt niet uit de weg gegaan. “Je kunt deze serie niet maken zonder de grote problemen te zien die er zijn”, zegt Honeyborne. “In het midden van de oceaan komen de plastics van alle verschillende continenten samen. De impact daarvan op het leven in de oceanen kan verwoestend zijn.” Of zoals Sir David Attenborough het formuleert. “Er zijn verontrustende signalen dat de omstandigheden in de oceanen die millennia relatief stabiel gebleven zijn, nu radicaal aan het veranderen zijn.”
A male kobudai (right of image) and smaller female (left of image), Japan. When a female kobudai reaches a certain size and age she can undergo a remarkable transformation – turning from a female into a male! Once the change has occurred the new male competes with other males for the right to mate with females.
7. Niet alle plannen zijn ook werkelijkheid geworden
De makers geven grif toe dat heel wat opnames mislukt zijn. “Er waren plannen om specifieke soorten in beeld te brengen en wanneer je de reeks bekijkt, dan laten James Honeyborne en zijn team het eruitzien alsof dat heel makkelijk is. Maar wanneer je alle variabelen in acht neemt die filmen op een oceaan met zich meebrengen, dan is het opmerkelijk wat ze hebben kunnen realiseren”, zegt Tom McDonald, het hoofd van de Natural History and Specialist Factual Unit van de BBC.
False Killer Whalest ravelling with a pod of oceanic Bottlenose dolphins off the coast of the North Island, New Zealand. The False Killer Whale is actually a type of large dolphin, mainly found in the open ocean. They are a highly effective predator that have been seen harassing other dolphins and whales, but uniquely off New Zealand they have formed long lasting bond with the bottlenose dolphin.
8. Blue planet II had oorspronkelijk een andere naam
De serie kreeg oorspronkelijk de naam “Oceans” (Oceanen). “Dat was een heel duidelijk uitgangspunt”, zegt Tom McDonald. “De zender begreep meteen dat het een briljant idee was en dat het tijd was om terug te keren naar deze leefwereld. Ook al lijkt het nu wel zo, het was nooit het plan om eerst Planet earth II te hebben en daarna Blue planet II. In het begin was het niet op deze manier opgevat.”
An orange-dotted tuskfish holds a clam in its formidable jaws on the Great Barrier Reef, Australia. These tuskfish are one of the few coral reef fish that use coral outcroppings as a tool. By forcefully smashing the clam on either side of the outcropping, the tuskfish is able to break apart its tough protective shell.
9. Soundtrack van Hans Zimmer
De Duitse filmcomponist Hans Zimmer heeft opnieuw de soundtrack gemaakt. “Eerst wisten we niet wie we het wilden laten doen”, zegt Honeyborne. “We hebben een wedstrijd uitgeschreven. We hielden van de muziek die Hans Zimmer gemaakt had voor Planet earth II, maar we wilden het fris houden. Maar Zimmer kwam met zo’n geweldig voorstel en kon ons er helemaal van overtuigen dat hij het opnieuw wilde doen, dat was ongelofelijk.”
Zimmer is bekend van de soundtracks van onder meer Gladiator, Pirates of the Caribbean, Madagascar en The Lion King, waarmee hij een Oscar won. Voor de The prequel van de reeks maakte hij samen met Radiohead een remake van hun nummer Bloom dat herwerkt werd tot Ocean.
Surfing bottlenose dolphins. Wild Coast, South Africa. Surfing may be a form of play in bottlenose dolphins, which is important in developing social and cognitive skills.
10. En wat hierna?
Ook voor dit jaar heeft de BBC al plannen op het gebied van natuurdocumentaires: Dynasty. In die sweiw zal een dierenfamilie gedurende enkele jaren gevolgd worden. En in januari is op BBC al “Animals with cameras” te zien. “De dieren dragen speciaal voor hen ontworpen camera’s zodat we de wereld vanuit hun perspectief kunnen zien. Er zitten stokstaartjes in, dat is mijn vernieuwing voor 2018, meer stokstaartjes”, zegt McDonald.
Blue Planet II, donderdagavond, 20:35 EO, 50 min, NPO1.
Tekst: VRT
