Walvissen blazen voor de kust en vanaf de lente vult de zee rond Newfoundland zich met ijsbergen. We beleven de ultieme Adventure Quest en snorkelen met bultruggen en duiken op wrakken.

Tekst: Eline Feenstra Foto’s: René Lipmann

Omhelst door een ijzig deken van mist, dringen we steeds dieper de natuurlijke baai in. Steile kliffen doemen op en het gekrijs van talloze papegaaivogels weergalmt tussen de rotsen. De horizon kleurt grijs en het dreigende wolkendek doet onze haren recht overeind staan. Plotseling breken witte vinnen het pikzwarte water en rijst haar kop hoog de zee uit. «Go!», roept Debbie. IJskoud water vult mijn natpak en drukt mijn longen samen. Maar ik voel het niet. Want onder mij in de diepte zwemt een bultrugwalvis. Met haar borstvinnen slank tegen haar gedrongen lichaam aangelegd, glijdt ze gracieus door het water. Ze draait, tolt, het lijkt wel of ze danst! Lange keelgroeven golven pulserend in de richting van haar staart. Het doet het water trillen. Niet veel later verdwijnt ze weer in de diepte van de oceaan. Mijn hart klopt in mijn keel en de zenuwen concentreren zich in mijn buik. Maar nog voordat ik kan ademen verschijnt ze weer! «Normaal is het erin en eruit», schreeuwt Rick boven het geluid van de motoren uit als hij besluit ons op te pikken. «Maar jullie liggen er al twee uur in.»

Stuiterend van de adrenaline klimmen we aan boord van de Zodiak. De bultrug verschijnt af en toe ongeduldig boven water, vragend waar we blijven. Op haar onderkaak zit een groot litteken, wat haar de naam Scarface gaf. Volgens Rick is het beter om weg te gaan; De bultrug wordt iets te speels en we willen haar absoluut niet provoceren.

Speels – Bultruggen vertonen vaak capriolen, zoals uit het water springen of slaan met de staart.

Sereen – Tegen een decor van kliffen verdwijnt de immense staart in het water.

Niet te dichtbij – Op minder dan een armlengte zwemt de bultrug aan ons voorbij.

Spyhoppen – Het gedrag toont aan dat de walvis ons nauwlettend in de gaten houdt.

Jacht

Op de terugweg schieten we met een bescheiden 180 pk over het water. De boot klapt op het water en ik zie dat de grauwe lucht van vanochtend plaats heeft gemaakt voor een blauwe hemel. We bevinden ons samen met Rick en Debbie Stanley van Ocean Quest aan de kust van de Avalon Peninsula, in het oosten van Newfoundland. Samen met Labrador vormt dit de meest oostelijk gelegen provincie van Canada. Door het samenkomen van de warme Golfstroom en de koude Labradorstroom ontstaat hier een overvloed aan mariene leven, waardoor er elk jaar duizenden walvissen langs de kust migreren. Vanaf april is de zee gevuld met ijsbergen en is Newfoundland een van de beste plekken om ze te zien. De komende tien dagen zijn we met de Stanley’s op ­avontuur; snorkelen met walvissen, duiken op de wrakken van Bell Island, trektochten langs de beroemde East Coast Trail en kanoën in het Terra Nova National Park. Dat ons some serious action te wachten staat, is duidelijk. Net voordat we de baai indraaien, dempt Rick de motor. Een zwerm vogels vormt een goede indicatie voor walvissen. «Waar vogels zijn, zit vis en waar vis is, zijn walvissen», legt Rick ons uit. Hij is een expert op dit gebied en al snel lokaliseert hij een groep bultruggen. Op enkele tientallen meters afstand zien we het eerste gordijn van waterdamp de lucht in schieten, gevolgd door een rappe afwisseling van duikende ‘bult’ rugvinnen. Minstens vier walvissen duiken keer op keer boven op de school capelin, lodde in het Nederlands. Ze zijn aan het jagen! De baleinwalvissen staan bekend om hun jachttechnieken zoals het vormen van bubbelnetten en het verlammen van hun prooi met het slaan van de staart. Maar dichterbij komen we niet. Het is voor Rick en Debbie van uiterst belang dat we de dieren niet storen. De zon begint te zakken en het is tijd om langzaam aan terug te gaan. Rozig nestel ik me die avond in mijn warme bed. Ik had me geen mooiere eerste dag kunnen voorstellen!

SS Rose Castle – De kou, diepte en het wrak zelf zorgen voor een onheilspellend gevoel.

Bell Island’s tragedie

Samen met Ocean Quest skipper en lokale historicus Bill Flaherty varen we in alle vroegte over de tickle, de lokale naam voor de waterpassage die zich tussen Bell Island en Portugal Cove -St. Phillips bevindt. Bell Island was ooit het centrum van de ijzerindustrie en de in 1966 gesloten mijn reikt tot ver onder het zeebed van Conception Bay. In de baai liggen vier wrakken: de SS Saganaga, Lord Strathcona, PLM-27 en SS Rose Castle. Deze vrachtschepen ankerden in 1942 in de haven van Wabana bij Bell Island en waren tot aan de nok toe gevuld met ijzererts voor het Britse Rijk. Wanneer op 5 september de eerste torpedo van een Duitse onderzeeër zich diep in de stuurboordzijde van de SS Sagana penetreert, bereikt de Tweede Wereldoorlog uit Europa ook de kust van Newfoundland. Die winter verliezen 69 jongen mannen hun leven.

Op weg naar de morring kabbelt het koude zeewater mijn kap in. Zelfs in de zomer is de watertemperatuur niet veel hoger dan twee graden Celsius, en dat is echt wel even wennen! Onze eerste duik vandaag is op de PLM-27 – Paris-Lyon-Marseille – een stoomschip dat opereerde onder de Vrije Franse Strijdkrachten. Met een lengte van 120 meter en tonnage van 5,319 staat het schip kaarsrecht op de bodem. Een shotlijn leidt me naar het middendek. Door haar ondiepe ligging hebben ijsbergen veel schade op het dek aangericht, maar de romp is vrijwel intact. Ik daal verder af tot de bodem en zet koers naar de stern. In mijn hoofd heb ik een beeld van de propeller die langzaam in mijn zichtveld tot leven komt. De PLM-27 is de enige van de vier waarvan de schroef niet geborgen is. Neutraal hang ik tussen de propeller en het roer in, het beeld overtreft mijn stoutste verwachtingen. Tegen een decor van lichtgeel water schudden prachtige ronde lijnen de enorme metaalmassa wakker, alsof de immense schroef op elk moment het schip van de bodem kan gaan liften. Nog net op tijd om haar lot te ontvluchten op die novemberdag in 1942. Maar toch blijft ze onberoerd liggen met florerend zeeleven op haar stalen bladen.

Bell Island wrakken – De PLM-27 is de enige van de vier schepen waar de schroef nog intact is.

Marconi radio

De SS Rose Castle is met een lengte van 140 meter en tonnage van 7,546 een slag groter dan haar zusterschip. Op de inslag van de torpedo na is ze volledig intact en de immense brug rijst op uit de diepte. De SS Rose Castle is het diepste wrak maar vormt een haven van leven. Overal zie ik kleurrijke anemonen en zeesterren. Kreeftachtige en kleine vissen laten geen plekje ongemoeid en zelfs zachte koralen bloeien op haar metalen frame. Het vormt een schril contrast met de nog aanwezige tuigage en rondslingerende ammunitie die het wrak een onheilspellend karakter geven. Een Marconi radio belichaamt de laatste noodkreten van 1942, het fabrikantplaatje is nog intact. Ook de SS Rose Castle staat verticaal in het water en haar stern is, ondanks het ontbreken van een roer en propeller, nog indrukwekkender dan de PLM-27. Op het achterdek onttrekt een kanon zich van enige vorm van leven. Minuten lang hangen we zwijgend boven het schip, totdat de diepte van het wrak ons naar boven dwingt. Pas weer aan boord worden we ons bewust van de kou en niks is meer welkom dan de warme elandsoep van Bill.

Marconi radio – Op de brug vinden we de radio. Zelfs het fabrikantplaatje is nog intact.

Kanotocht

Behendig rijdt Rick de enorme pick-up achteruit de ramp af om de Zodiak in het water te leggen. Na een reis van drie uur zijn we aangekomen in het Terra Nova National Park. Rick is zojuist getipt dat er een Beluga is gesignaleerd bij de viskwekerijen en dat is genoeg reden om alle plannen overboord te gooien, de auto vol te tanken en te gaan! Na de wrakduiken van gisteren kan ik niet anders zeggen dat deze Adventure Quest bijzonder veelzijdig is. Achter het stuur van de boot cruise ik de Zodiak met volle vaart over het stille water van Bonavista Bay. De baai staat in contact met de Noord-­Atlantische Oceaan maar is zo goed als ingesloten door het land. Amerikaanse zeearenden vliegen boven ons hoofd en bruine beren ritselen aan de rand van het bos. De middag wisselen we af met een kanotocht in één van de vele coves. Dichtbij de waterlijn glijden we door het water, het is zo helder dat je de bodem kunt zien. We vissen ons avondeten bij elkaar en duiken een zak vol blauwe mosselen op. Slechts een enkele Sint Jakobsschelp weet ik te bemachtigen. Die is voor mij!

De volgende dag varen we tijdens een prachtige zonsopgang uit en drinken we koffie in een klein authentiek haventje. Maar met de duikflessen nog vol en geen Beluga te bekennen, besluit Rick uiteindelijk om zijn geluk ergens anders te beproeven. Op de weg terug stoppen we bij Dildo, een rustig stadje waar vroeger veel whaling plaatsvond. Dat de plaatsnaam iets te wensen over laat voor de lokale bevolking, doet je niet verbazen, maar het heeft wel bijgedragen aan de toeristentrek naar het pittoreske dorpje. De walvisvaart is alleen nog aanwezig binnen de muren van een klein museum, korrelige zwart-wit prints die je een idee geven van het leven in de vorige eeuw.

Na een 400 jaar lange traditie in is 1972 ook hier de walvisvaart verboden. Een betonnen pier geeft toegang tot een klein strandje waar we opkitten. Het water voelt hier kouder aan dan op open zee en tussen de schaduw van de pier en de barre bodem lijkt niets te leven. Verspreid over de grond van de haven liggen enorme stukken bot; schakels uit de ruggengraat van een enorme walvis. Maar welke soort is niet bekend. Naast de bultrug die tot de vinvissen behoort, werd er ook op de gewone, blauwe en dwergvinvis gejaagd. Het is bizar om te bedenken dat de dieren vroeger zonder veel machinerie gevangen en verwerkt werden. Wat een mankracht moet daar aan te pas zijn gekomen! Na een klein uur draaien we om. Ik zie ze liever in levende lijve!

Terra Nova – We verkennen het nationale park met kano’s en rapen mosselen.

Broedgrond – Rijke visgronden trekken miljoenen zeevogels aan.

East Coast Trail

Newfoundland is voor natuur- en geologieliefhebbers een waar Walhalla. Als gevolg van intensieve plaattektoniek wordt de topografie in het westen gedomineerd door een uitloper van het Appalachische middelgebergte van Noord-Amerika waar een oeroude oceaan­bodem over heen is geschoven. Dit is een van de weinige plekken ter wereld waar je rotsen uit de aardmantel aan het oppervlak kunt zien. Het centrale laagland is door vroegere ijskappen en gletsjers geërodeerd tot een zacht glooiend heuvellandschap dat nu bedekt is met uitgestrekte taiga, dras- en moerasland. Het oosten van Newfoundland bestaat uit een 250 meter hoog sedimentair plateau met hier en daar vulkanische gesteenten die ooit deel waren van Europa en Afrika. Een wel heel bijzondere plaats is Mistaken Point in het zuiden van de Avalon Peninsula. Een laag vulkanische as bevat de oudste diepwaterfossielen ooit gevonden. Men denkt dat deze Ediacarische biota nog vóór de beroemde Cambrische explosie, de eerste meercellige vorm van leven was.

Gaaf! – Amerikaanse zeearenden verschuilen zich hoog in de bomen.

De 540 kilometer lange East Coast Trail rondom Avalon geeft je toegang tot ecologische reservaten, de grillige kustlijn en historische sites en biedt een fascinerend contrast tussen natuur en beschaving. Honderd meter hoge kliffen denderen de zee in, maar erboven staat een vuurtoren op de uitkijk. Witte schuimranden slaan op de kust, waar op het strand kleurrijke vissershuisjes staan. Het is gaaf om te bedenken dat de Nieuwe Wereld hier voor het eerst ontdekt werd, nog ver voordat Columbus voet aan Amerikaanse wal zette.

Oogcontact

We maken een prachtige hike die we afsluiten met een glaasje Screech – de lokale drank – en dansen op Ierse live-muziek in de straten van St. Johns tijdens het jaarlijkse George Street Festival. Rick maakt ons de volgende ochtend wakker met een ­verrassing. Het is een van onze laatste dagen en samen met Holly Hogan van het ecologische reservaat Baccalieu, vertrekken we naar het meest noordelijke puntje van de Avalon Peninsula. Voor de kust ligt Baccalieu eiland, een belangrijke nestplaats voor papegaai­vogels, Jan-van-Genten, meeuwen en de grootste populatie stormvogels in de wereld. Groepen walvissen duiken op en voor het eerst zien we ook dolfijnen. Een voor een springen ze het water uit. Volledig open­gesteld aan de Atlantische Oceaan biedt ook het eiland weinig relaas tegen weer en wind. Na een paar verwoede pogingen om met een bultrug te zwemmen, vindt Rick alsnog een kleine baai aan het vaste land waar moeder en kalf uitbuiken van het vele voedsel dat ze gegeten hebben. Het is de uitgelezen kans om de magische dieren nog een keer echt van dichtbij te zien. René ligt er al in en wordt gemoedwillig door de immense vinnen duidelijk gemaakt niet te dicht bij het kalf te komen. Rick dropt me in het water zodat ik het paar van voren nader. Dat de walvissen plots op een armlengte afstand de oppervlakte breken, is wel zo over­donderend dat ze me waarschijnlijk aan land door mijn snorkel horen gillen. Golven van kippenvel razen over mijn hele lichaam en ik weet zeker dat ik seconden lang niet ademhaal. Het oog van de walvis spreekt zo’n een verbluffende intelligentie en subtiliteit uit! De afstand die we als mens vaak tot dieren hebben lijkt even te vervagen. Met een brok in mijn keel drijf ik in het water, de bultrug is allang vertrokken. Ik kijk nog een keer goed om me heen; de waanzinnige kust en de ruige natuur. Een ding weet ik heel zeker: hier kom ik sowieso terug!

Armlengte – De afstand tussen mens en dier lijkt even vervaagd.

Tastbaar – Oog in oog met een oerdier voel je je letterlijk en figuurlijk heel klein.

Ocean Quest

Ocean Quest wordt gerund door Rick en Debbie Stanley en is de enige ­

full-service duikoperatie van Newfoundland en Labrador. Afhankelijk van

het seizoen kun je hier snorkelen met walvissen (juni tot augustus) of duiken bij ijsbergen (mei en juni). Ook kun je twee keer per dag op de wrakken van Bell Island duiken. Alle vier zijn nog helemaal intact met een diepte variërend van 18 tot 48 meter. Daarnaast biedt de Adventure Quest de ultieme mogelijkheid om Newfoundland te ervaren door trek- en kanotochten langs de schitterend kustlijn.

Reis en verblijf

Vanaf Amsterdam vliegen we via Londen naar St. John’s, de hoofdstad van Newfoundland en tevens de oudste stad van Noord-Amerika. De Ocean Quest viersterren lodge is gelegen ten zuiden van Conception Bay, op 30 minuten afstand van het vliegveld. Het verblijf telt 6 luxe kamers, een gezamenlijke woonkamer, keuken en een spa en beauty centrum. Een visum is niet nodig.

Voor meer informatie: www.oceanquestadventures.com en www.newfoundlandlabrador.com