Denk je goed bezig te zijn met opruimacties op wrakken in de Noordzee, word je schip ineens geënterd. Zwaarbewapende mariniers nemen de schoonmaakduikers onder schot, een helikopter vliegt langszij. Dit is duidelijk geen oefening… Ben Stiefelhagen van Duik de Noordzee Schoon doet verslag over dit bloedstollende avontuur.

Tekst: Ben Stiefelhagen Foto’s: Joost van Uffelen

Dit jaar gaan we twee schoonmaakexpedities uitvoeren op de Noordzee. Ondanks het feit dat we inmiddels meer dan 65.000 kilo aan oude visnetten en afval uit de Noordzee hebben gevist, zijn we hier nog lang niet mee klaar. Op ieder wrak waar we voor het eerst komen, hangen netten, vislijnen en vislood met die akelige haken en vrolijke gekleurde inktvisjes, het lokaas van de sportvisser.

We hebben inmiddels honderden wrakken bezocht over de gehele Noordzee, maar nog nooit een wrak aangetroffen zonder sporen van de visserij.

Postzakken vol netten, vislijnen en vislood komen naar boven.

15e Duik de Noordzee Schoon expeditie

Het plan is om in juni de 15e Duik de Noordzee Schoon expeditie te organiseren in de zuidelijke Noordzee. Er is echter een probleem. Ons vertrouwde expeditieschip de Cdt. Fourcault is niet ter beschikking omdat de eigenaar met een bergingsactie bezig is. Het wordt een nieuwe uitdaging om een geschikt schip met goede bemanning te vinden. Eind vorig jaar heb ik de eigenaar van de MS Tender uit Lauwersoog leren kennen.

Normaal wordt dit schip ingezet voor het sportvissen en is er geen uitrusting voor het Noordzeeduiken aan boord. Er zou dus flink geklust en geïnvesteerd moeten worden om hier veilig mee op expeditie te kunnen gaan.

Na dagen van timmeren en zagen, maak ik vier grote en stevige zitbanken waar we met 20 duikers op kunnen zitten en onze duikspullen zeevast kunnen opbergen. We kopen een mooie luchtcompressor en nitrox-paneel. De eigenaar maakt een duiktrap en een duiklift om ons inspanningloos uit het water te tillen na de duik. Get Wet Maritiem levert de verdere veiligheidsmiddelen. Ook een mooie stand-byboot en kratten met zuurstofflessen komen aan boord. We zijn klaar voor het eerste weekend om alles uit te proberen en het weer ziet er fantastisch uit.

Met ons team van achttien duikers vullen we een hele Big Bag.

De Klipper

Op vrijdagavond 11 juni komen de 18 geselecteerde duikers aan boord. Iedereen, inclusief de bemanning, moet een coronasneltest ondergaan voordat ze aan boord mogen stappen. Na een rustige nacht springen we op zaterdagmorgen het bijna rimpelloze water in boven het wrak van de Klipper.

Het in 1892 gebouwde stalen zeilschip verdween september 1919 onder de golven. Omdat er flinke schade zit aan de bakboordzijde, zou het aangevaren kunnen zijn en daarna rechtopstaand gezonken. Deze stalen klippers waren de werkpaarden van de Noordzee. Als ik afdaal via de shotline, zie ik op 15 meter diepte de grijze contouren al opdoemen. Altijd een magisch moment voor een wrakduiker.

De scholen vis hangen boven de Klipper en het dregankertje ligt midden in het wrak en dat maakt het voor mij eenvoudig om de shotlijn te bevestigen. Samen met mijn buddy maak ik het ankertje los en laat hij deze met een hefballon opstijgen naar het wateroppervlak. Het teken dat de andere duikers, die ongeduldig staan te trappelen, kunnen volgen.

Op ieder wrak waar we voor het eerst komen, hangen netten, vislijnen en vislood.

30 jaar geleden

Dit wrak bezocht ik 30 jaar geleden voor de eerste keer. Het stond trots overeind met haar steven, wel vijf meter boven het zand en twee stokankers aan stuur- en bakboord op het zand tegen de kiel. Omhoog zwemmend kom je dan bij het grote ronde gat waar ooit de boegspriet heeft gezeten.

Als je hier over de bak zwemt, zie je het reserve-anker en een grote winch om met handkracht de zeilen te hijsen. Dan gaat het dek een etage lager verder en stuit je op de gaten waar de patrijspoorten ooit hebben gezeten, en op sommige plaatsen nog aanwezig zijn. Over bakboord ligt de middenmast afgebroken op het zand. Hier kan je ook het vrachtruim inzwemmen waar vroeger de lading malt lag opgeslagen.

Volgens Google ontkiemd en gedroogd graan voor de bereiding van bier, jenever en whisky. Vandaar dat ik de grote scholen vis hier gedrogeerd zie rond zwemmen, of is dat mijn eigen diepteroes? We halen met het duikteam zes postzakken vol netten, vislijnen en vislood naar boven. Een mooie duik met een prima resultaat.

Dit jaar zijn er opvallend veel steenbolken die om ons heen blijven draaien.

Tinwrak

Voor de middagduik staat de Gaw Guan Sia op het programma. Het wrak is bij de wrakduikers beter bekend als het Tinwrak. Dit oude stoomschip kwam geladen met hoogwaardig tin uit Indonesië op 16-12-1889 in aanvaring met de SS Leerdam van de Holland Amerika Lijn.

Beide schepen zijn hierbij gezonken. Als ik op dit wrak rondkijk, is het zicht helaas maar vijf meter. Wat een verschil met de ochtendduik! Aan de romp van het wrak kan je zien dat hier de afgelopen jaren driftig met grote grijpers is geborgen. Het grootse deel van dit wrak ligt als schroot over de bodem verspreid en overal liggen lange dikke bamboestengels die boven op de tinblokken hebben gelegen.

We halen hier nog wat vislijnen en netrestanten naar boven, maar gaan dit wrak in de toekomst niet meer bezoeken. Omdat het midzomer is, staat het zonnetje haar best te doen en kunnen we nog een derde duik maken. Hiervoor kiezen we een onbekend groot wrak met hydrografienummer 1802.

Schot in de roos

Dit blijkt een schot in de roos te zijn. We hebben weer de laagwaterkentering, dus hetzelfde goede zicht als bij de ochtendduik. Het gehele wrak van meer dan 100 meter lengte blijkt vol te hangen met oude visnetten. Via de dekken kan je door het wrak heen zwemmen zonder een reel mee te moeten nemen omdat overal grote openingen zijn.

Dit jaar zijn er opvallend veel steenbolken die om ons heen blijven draaien. Aangezien dit geen consumptievis is, wordt hier niet actief op gevist. Hij blijft een grappige verschijning in de gestreepte pyjama die mooi oplicht in het schijnsel van onze duiklampen.

We snijden hier met ons team van achttien duikers een Big Bag helemaal vol. Dit was een mooie en erg productieve duik. Nadat we aan dek zijn bijgekomen met een lekker warm drankje en de sterke verhalen zijn verteld, wordt het tijd voor het duikplan voor morgen. Omdat dit een perfect wrak voor ons is met in de vroege ochtend weer de mooie kentering, is het duikplan snel gemaakt.

We hebben inmiddels honderden wrakken bezocht, maar nog nooit een wrak aangetroffen zonder sporen van de visserij.

Mitrailleur op scherp

We vallen in een diepe slaap en de volgende dag maken we nog een zeer productieve duik. Aan boord ruimen we alles op en twee Big Bags staan propvol op het voordek. Het is genieten van de zon, de vlakke zee en we mijmeren over de mooie duiken die we hebben gemaakt.

Met een snelheid van negen knopen varen we in de richting van Vlissingen voor de laatste duik van dit weekend. Dan horen we ineens een helikopter in de verte. Deze vliegt hard op ons af  en blijft achter ons duikschip hangen. In de verte komen twee razendsnelle RHIB’s aansnellen. Ik sta op het achterdek en zie ze als eerste aankomen, gevolgd door het schip van de kustwacht, die op volle kracht naderbij komt.

Ik denk terug aan mijn marinierstijd ruim 40 jaar geleden. Prachtig om met deze snelle boten te varen en schepen te enteren om deze te doorzoeken. Ik steek mijn duimen op als ze op tien meter afstand zijn en denk dat wij als oefenobject gebruikt gaan worden. Joost, onze hoffotograaf, schiet de ene mooie foto na de andere.

De helikoper hangt nu naast ons schip en een lange afstandscherpschutter houdt van bovenaf alles onder controle. Even verderop vliegt een andere helikoper mee. Dan gaat het snel. We worden geënterd aan bak- en stuurboord, de zwaar bewapende eenheid probeert zo snel mogelijk aan dek te komen.

Al struikelend komt een marinier ons slingerende schip op. Vanaf IJmuiden is hij twee uur lang in een verkrampte houding naar ons schip gestuiterd.  Hij valt, terwijl zijn mitrailleur op mij en Klaudie zijn gericht. Dit wapen en de marinier staan op scherp. Ze denken te maken te krijgen met bewapende drugskoeriers. Dit kan fataal voor ons aflopen.

Handen omhoog

We worden toegeschreeuwd dat we onze handen omhoog moeten steken en ons moeten omdraaien. Als ik zeg dat het wel een hele serieuze oefening is, moet ik mijn mond houden. Met drie man bezetten ze het stuurhuis en de kapitein dient de koers te wijzigen naar de Maasvlakte.

Hun overrompelingstechniek heeft gewerkt. Ik probeer de leidinggevende politie-officier te spreken om hem het misverstand uit te leggen. Hij heeft de leiding over deze commando’s en mariniers in tijdelijke politiedienst bij de DSI. Dienst Speciale Interventies, de zwaarst bewapende arrestatie-eenheid in Nederland. In 1975 heb ik bij de oprichting gezeten van de BSE. De Bijzondere Bijstand Eenheid van het Korps Mariniers.

Met deze club ben ik betrokken geweest bij een zestal gijzelingen, waaronder de treinkaping. Ik ken de manier van werken en snap dat zij zijn gestuurd om ons naar een locatie te brengen waar we ondervraagd gaan worden. Na enig aandringen lukt het mij om met de officier een rondje te maken over het schip om te kijken hoe het met iedereen gaat.

Schone Noordzee en schoonmaakduikers

Als ik hem onze missie uitleg, een schone Noordzee en hij ruikt de propvolle Big Bags met netten, snapt hij dat we niet de criminelen zijn waarvoor zij vanuit IJmuiden twee uur lang naar ons toe zijn komen stuiteren.

De in aanslag gehouden vuurwapens worden weggedraaid en we raken zelfs in gesprek met onze gijzelnemers. Ze blijven afstandelijk, maar willen wel wat drinken en als ze onze overheerlijke koffie hebben geproefd, kunnen een paar zelfs glimlachen. Het zijn net mensen.

Hun opdracht blijft echter ongewijzigd, de bestemming blijft de Maasvlakte. Dat gaat ons minimaal acht uur extra vaartijd kosten. Als we naar het toilet willen, moeten we toestemming vragen aan de zwaarbewapende DSI-mannen. We doden de tijd met bijpraten, lezen en een praatje aan te knopen met onze nieuwe vrienden….

Terwijl de douane het schip onderzoekt, worden alle opvarenden verhoord.

Vier uur varen

Als we na vier uur varen aankomen, staat een politiecomité van twaalf mannen en vrouwen klaar, specialisten van de douane, en een douaneduiker die onder het schip duikt.

Twee speurhonden snuffelen over bijna het hele schip, het valt me op dat ze met een grote boog om de Big Bags op het voordek heen lopen. Hoe zou dat toch komen? Terwijl de douane het schip hier en daar openbreekt en met spiegels onderzoekt, worden alle opvarenden verhoord door de officier van justitie.

Ik vind het nu toch wel een hele bijzondere duikdag worden. Dit heb ik in mijn hele duikcarrière nog niet eerder meegemaakt. Als alles achter de rug is, geven ze hun vergissing toe. Wat was er aan de hand?

Bij de Maasvlakte duikt een douaneduiker onder het schip op zoek naar drugs.

Drugstransport

De afgelopen nacht was op korte afstand een verdacht drugstransportschip uit Zuid-Amerika gepasseerd, terwijl wij voor anker lagen te slapen. Justitie vermoedde dat er drugspakketten overboord werden gezet.

Toen wij de volgende dag na de duik zigzaggend plastic, touwwerk en oude netten uit zee visten onderweg naar Vlissingen, was de link snel gelegd. Wij waren het duikschip dat de drugs opviste. Jammer dat de inlichtingendienst zijn huiswerk niet goed had gemaakt.

Ons duikschip de MS Tender en de eigenaar hebben nog nooit iets met drugs te maken gehad. De duikclub aan boord heet Stichting Duik de Noordzee Schoon. Zou dat het vreemde vaargedrag misschien kunnen verklaren? Was het nodig om het meest zware middel wat we in Nederland hebben, in te zetten? Op een zondag met in totaal meer dan 50 overheidsdienaren tegen overwerktarief?

Verder al het materiaal en brandstof en dan nog de CO2-uitstoot, of ga ik nu te ver? Na een uitvoerig excuus voor de manier waarop dit allemaal was gegaan, is ons een schadevergoeding aangeboden. Gelukkig is het allemaal goed afgelopen en justitie geeft toe hier heel veel van te hebben geleerd en het in het vervolg anders aan te pakken.

Wij meerden ’s morgens om 04.00 uur af in de haven van Vlissingen, 11 uur later dan ons oorspronkelijke vaarplan. Na het enerverende oefenweekeind zijn we klaar voor de expeditie. Maar dat vertel ik in een volgend verhaal…

Ook interessant voor jou:

Zeepaardjes uit opvang Ecomare terug naar zee

Van fouten leren: Zonder lucht op diepte