Nog een klein stukje, en het blok met wortels is eruit. Met de moddervegen tot achter mijn oren, leg ik de zaag even weg. Uit alle macht trek ik de massa uit het troebele water en gooi het tussen de mangrovewortels. Wat ik aan het doen ben? Ik ben een dagje mee met Mangrove Maniacs op Bonaire, met marien bioloog Sabine Engel.
Het is nog vroeg wanneer we de baai van Lai Cai inrijden. Twee mensen zijn een visserbootje aan het inladen, voor de rest is er niemand. In de baai is niet veel te vinden, enkel een klein simpel restaurant en wat overkappingen. Grote bergen met lege conch-schelpen domineren de kustlijn. Schrijnend om te zien, vooral omdat ik het verhaal erachter ken. En daardoor is Sabine Engel van Mangrove Maniacs geen onbekende voor mij. Enkele jaren terug interviewde ik haar over het Queen Conch project, waar zij strijdt voor het voortbestaan van dit bijzondere schelpdier.
Sabine maakt zich hard voor de bescherming van deze soort en haar passie voor het onderwaterleven spreekt boekdelen. Het verbaast me dan ook niets dat zij aan het hoofd staat van Mangrove Maniacs, een inmiddels non-profitorganisatie, die zich inzet voor het behoud van het mangrovewoud op Bonaire. In de verte hoor ik auto’s. Daar is Sabine, vergezeld door nog drie ‘maniacs’, die al net zoveel passie voor de goede zaak hebben als zij. In totaal zijn er vijftien ‘vaste’ maniacs, en kunnen vakantiegangers, vrienden of wie het wil, mee om te gaan helpen in het mangrovewoud.
Sabine Engel staat aan het hoofd van Mangrove Maniacs en zet zich in voor het behoud van het mangrovewoud op Bonaire.
Dichtgegroeid
Daniel krijgt nog even boots in zijn handen geduwd en we stappen aan boord van een klein vissersbootje. In het midden staat een grote bak met Gardena-handzagen, gewone zagen en grote knippers. Het water is turkooizen blauw en de zee rustig. Nog twee bootjes vergezellen ons met een Amerikaans koppel en een Nederlandse vrouw met haar zoon. Zij gaan mee om een ochtendje te helpen.
Mangrove Maniacs is altijd heel blij als vrijwilligers meegaan, elk paar handen kan weer extra werk verrichten. Na vijftien minuten zijn we aan de overkant van de baai en stoppen we voor een kanaal. De ingang is versperd door een rood afzetgaas, maar een maniac springt uit een bootje en laat ons naar binnen. Een gevoel van rust overspoelt me. De grillige wortels die alle kanten op groeien, en het bladerdak dat een soort tunnel vormt.
Geluiden van tropische vogels weerkaatsen tussen de bomen en het motorbootje pruttelt gestaag door. Al zigzaggend banen we ons een weg door het smalle kanaal. Sabine legt me uit waarom het project gestart is.
Nieuwe aanwas die later als kustbescherming zal dienen.
«Mangroven zijn heel belangrijk, omdat ze een grote biodiversiteit herbergen zowel boven als onder water, kraamkamers zijn en daarnaast zorgen voor natuurlijke kustbescherming. Mangroves zijn ook belangrijk in verband met het vastleggen van broeikasgassen, in de strijd tegen het opwarmen van de aarde. De kreekjes zijn cruciaal voor de gezondheid van het woud.
Zonder een goede circulatie van het water, wordt het water te zout en sterven de bomen. Het achterland van de mangroven hier op Bonaire krijgt te weinig vers water, doordat veel kreekjes zijn dichtgegroeid.
Bomen kwijnen weg
De bomen kwijnen daar nu weg. Door de kanalen te openen, kunnen getijden plaatsvinden en wordt vers, voedselrijk water toegevoerd. Dan kunnen de bomen overleven. Het is daarom noodzakelijk dat wij de natuur een handje helpen,» aldus Sabine.
En dat doen zij dus door te ‘tuinieren’ in de mangroven. Door de oude, dichtgegroeide getijdekreken te herstellen, kan het zeewater weer dieper het mangrovewoud in stromen. Mangrove Maniacs startte in 2016, waarbij het werk mogelijk was dankzij kleine fondsen en potjes. Sinds kort heeft STINAPA (Stichting Nationale Parken Bonaire) structurele financiering toegezegd.
«Deze kreek zouden we nog breder moeten maken, maar dat is voor later,» zegt Sabine, al wijzend op bepaalde stukken die wel erg krap zijn voor ons bootje.
Mangroven zijn heel belangrijk omdat ze een grote biodiversiteit herbergen, zowel boven als onder water.
Zagen, zagen… Mangrove Maniacs in actie
We varen kanaaltjes in en uit. Als ik nu de weg terug zou moeten vinden, vergeet het. Alles lijkt op elkaar. Maar onze schipper lijkt precies te weten waar we naartoe moeten. We komen uit bij een kanaaltje waar al hard gewerkt is. «Jij mag helpen met het kanaal breder maken,» zegt Sabine, en ze drukt een zaag in mijn handen. Soepel springt ze in het water en loopt naar de rand van het kanaal toe.
«Ik zal het even voordoen.» Alsof het zachte boter is, zaagt ze met haar zaag zo een heel blok mangrove-wortelmassa eruit. Het is een groot blok van tja… ik vergelijk het maar even met klei. Ze trekt hem uit het water en gooit hem op de kant, op een grote berg met nog meer blokken wortels. Sabine gaat verderop aan de slag en ik blijf achter met twee Maniacs en het Amerikaanse koppel.
Moddervegen
Dat we allemaal niet vies zijn van werken, is te zien. Al gauw zitten we allemaal onder de moddervegen, zijn de broeken smerig en de handen tot onder de nagels vuil. En we stinken al een uur in de wind, want bij het uitgraven van de wortels komt een zwavelachtige lucht vrij. Maar allemaal werken we met passie. We krijgen het voor elkaar om een groot deel van de kreek breder te maken. Verderop is Daniel met Sabine aan het werk, en ook Maniac Scott laat zich van zijn beste kant zien.
Zij zijn begonnen met het openmaken van een oude kreek door wortels en takken weg te halen. De kreek is volledig dichtgegroeid en het is een zware klus. Toch weten ze binnen het uur een flinke bres te slaan. «De steltwortels halen we weg, want deze groeien heel erg naar binnen. Als dat niet voldoende is, halen we nog meer wortels weg,» zegt Sabine, wiens haar inmiddels vol zit met bladeren en de moddervegen staan op haar wangen.
«Een kanaal van vier meter is optimaal. Dit zorgt voor voldoende watertoevoer. We proberen zoveel mogelijk te vermijden dat we bomen moeten kappen. Soms moeten een paar bomen zich helaas opofferen voor de rest van het bos.»
Al snel stinken we een uur in de wind, maar we doen het werk met passie.
Ondoordringbare wirwar
De oude kreken zijn niet altijd eenvoudig te vinden. Door met vissers te praten en historische beelden te bestuderen, weten de maniacs waar ze moeten zijn. De bestuurders van onze bootjes zijn overigens ook vissers, die hun vislijn verruild hebben voor dit baantje. Ook luchtfoto’s en Google Earth zijn handige tools voor het vaststellen van de loop van de oude kreken.
Eenmaal ontdekt, markeert Sabine de route met rode lintjes. Zo weten de Maniacs precies welk deel ze open moeten maken. «Sabine is soms wel twee uur weg om te ontdekken hoe een kanaal precies loopt,» lacht Scott, die naar de ondoordringbare wirwar van wortels wijst van het mangrovewoud. Want een hart voor het woud, dat heeft ze zeker. Met wortels sjouwen en sleuren; niets is haar te veel.
Het geeft Sabine veel voldoening om hier aan het werk te zijn: «Je ziet gelijk dat er leven komt, lucht en veel meer vissen. Nieuwe mangrovebomen beginnen weer te groeien. In de open wateren verbetert de visstand en het zoutgehalte wordt lager. Ook ontstaan er weer getijden door de connectie met de oceaan, die zag je eerst niet.»
De kreek is volledig dichtgegroeid, dat wordt nog een flinke klus.
Nieuw mangrovewoud
Ondertussen legt Sabine me uit dat ze ook nieuwe aanwas kweken. Ze wijst naar een soort langwerpig zaadje dat in de boom hangt. «Dat is een nieuw plantje. Het laat zich in het water vallen, en na enkele weken gaat het open. Er ontstaat zo een nieuw plantje met wortels, dat zich vervolgens ergens hecht. Wij verzamelen meerdere van zulke plantjes zodat we deze uit kunnen zetten aan de zuidkust.
Daar willen we het bestaande mangrovebos uitbreiden, het zijn goede kustbeschermers. Rond Lac was een mangrovebos van maar liefst 280 hectare. We willen dat in stand houden en als het kan, uitbreiden,» verklaart Sabine. Ik help nog even met enkele grote wortels op het ‘Maniacs Nest’ te gooien, zoals ze de gigantische berg wortels genoemd hebben. Deze zijn her en der te vinden in het gebied, en getuigen van de plekken waar kanalen zijn hersteld. Na drie uur zagen, knippen en met takken slepen, maken we nog een kleine tocht door het woud zelf.
Luchtfoto’s en Google Earth zijn handige tools voor het vaststellen van de loop van de oude kreken. Groen: geopende kanalen in goede staat. Paars: nog te openen. Oranje: onderhoud nodig. Rood: oud en dichtgegroeid kanaal.
Vrijgemaakte kreek
Sabine laat ons trots een nieuw vrijgemaakte kreek zien. Sabine: «Met tien man op een dag kunnen we zo’n tien tot twintig meter openmaken. Maar over sommige stukken kunnen we ook dagen of weken doen. Als je een dag gewerkt hebt, zie je altijd resultaat. De ene keer is het met sprongen, die andere keer met kleine stappen.» Wanneer we rustig terugvaren, kan ik de trots aflezen op Sabines gezicht.
«De resultaten zijn goed en het is geweldig dat we mensen kunnen overtuigen van het belang van de mangroves. De vissers zijn enthousiast en werken graag mee. Ook de erkenning op het eiland betekent veel; iedereen vindt het een heel mooi project. Elke keer als we weer een stukje verder zijn gekomen en open hebben gemaakt, ben ik heel blij dat we iets hebben bereikt. Hoe groot of klein het ook is.»
Over Mangrove Maniacs
Door research en monitoring wil Mangrove Maniacs de kritieke toestand van de mangroven inzichtelijk maken voor de overheid en grote spelers. Zij maken zich hard voor het herstel van het achterland van het mangrovewoud en om deze in zijn oude natuurlijke staat terug te brengen.
Ook een dagje meehelpen? Dat kan! De Maniacs zijn ontzettend blij met iedere vrijwilliger die een dagje mee wil draaien. Leuk voor de laatste dag van je duikvakantie! Check de site voor alle info.
