Eind 2019 ben ik voor het eerst naar de Filipijnen geweest om te duiken. Ondanks dat ik mij overdag heerlijk vermaakte met prachtige duiken, wilde ik ook heel graag een nachtduik maken. In landen als de Filipijnen zijn dat namelijk geen gewone nachtduiken, maar noemen zij het ‘Blackwater Diving’. 

Tekst en foto’s: Raymond Wennekes 

In principe heb je drie manieren van nachtduiken op de Filipijnen. De eerste optie is op het rif voor de kust, zoals we vaak van nachtduiken gewend zijn. Op je gemak op zoek naar wat er tussen het zwarte zand verstopt zit.  De tweede manier is gelijk aan een standaard nachtduik vanaf de kust, maar dan plaatsen ze op de bodem zeer felle lampen die naar boven zijn gericht. Het is de bedoeling om in een grote kring rond deze lamp te verzamelen en alles wat aangetrokken wordt door de lamp, te fotograferen of te bekijken. Dit noemen ze ‘Bonfire’-duiken. De laatste manier van nachtduiken is met een boot naar een plek ver van de kust, midden in de oceaan, waar het water zo diep mogelijk is. Elke nacht gebeurt er iets magisch in de oceaan waar veel van ons geen weet van hebben, namelijk de grootste migratie van dieren op aarde. 

Mesopelagische zone

Een enorme hoeveelheid biomassa stijgt op van de mesopelagische zone (dit is zo diep dat licht niet kan doordringen) naar de epipelagische zone (dit is de bovenste zone van de oceaan, waar genoeg zonlicht doordringt voor fotosynthese). De biomassa doet dit om zich te voeden, om te ademen op rijkere concentraties zuurstof en om een partner voor voortplanting te zoeken. Wanneer de zon de volgende morgen weer opkomt, trekken deze dieren zich weer terug in de veiligheid van de diepte. De volgende avond, na zonsondergang, komen ze weer terug.

Daar waar de stromingen bij elkaar komen, is de kans op bijzonder leven het grootst.

Er doen zich veel verhalen de ronde over deze organismen en waarom ze ’s nachts verticaal zouden migreren. Door ’s nachts in het warmere water te eten en overdag in het koelere water te verblijven, kunnen ze energie besparen. Of misschien verbergen deze miniatuurdiertjes zich gewoon voor de uv-stralen van de zon. Omdat ze zo klein zijn, is hun weefsel enorm kwetsbaar en kunnen ze wellicht beschadigen als ze zich te dicht bij het oppervlak bevinden. Er is nog te weinig onderzoek naar gedaan om hier een goede uitspraak over te kunnen doen. 

De zwarte duisternis in

Ik wist dat tijdens mijn reis naar de Filipijnen de Blackwater Dives tot de mogelijkheden behoorden. Ter voorbereiding lees ik me in en ik bekijk op social media mooie en bijzondere foto’s. Ik heb al behoorlijk wat nachtduiken gemaakt in de 20 jaar dat ik duik, maar nog nooit een duik midden in de oceaan, waar het water 300 meter diep en alles om me heen donker is. Ik durf zeker toe te geven dat ik het toch wel behoorlijk spannend vind. Gelukkig weten de gidsen van het resort de perfecte plek voor een  duik. Daar waar de stromingen bij elkaar komen, is de kans op bijzonder leven het grootst.

Niets te zien

Tijd om te vertrekken. In de boot hoor ik de crew in het Filipijns naar elkaar roepen en wijzen dat ze iets  van richting moet veranderen. De motor van het bootje gaat uit en hier moet het blijkbaar zijn. Alles is donker en het water is gitzwart, er is echt helemaal niets te zien. Eerst wordt een grote boei met lampen in het water gegooid. Deze lampen moeten er voor zorgen dat ontelbaar veel beestjes naar de plek komen die aangetrokken worden door het licht. Deze beestjes komen natuurlijk niet direct naar het licht en daarom wachten we ongeveer 30 minuten tot we het teken krijgen om ons klaar te maken. Ik probeer in de duisternis nog eens over het water te kijken, maar behalve de boei met licht, zie ik helemaal niets. Ik ga op de rand van de boot zitten en laat mij achterover vallen. Ik kom terug boven om mijn onderwatercamera aan te pakken en zak daarna samen met de andere duikers af. Alles is donker en ik zie een touw met lampen als referentie voor de diepte.  

De instellingen

Het duurt niet lang voordat de eerste diertjes zich laten zien. Mijn focus gaat naar de camera en ik ben direct de spanning  kwijt. Doordat het volledig donker is om me heen en omdat ik met flitsers werk, heeft sluitertijd niet heel veel invloed op mijn foto. Dit laat ik dus de hele duik op de dezelfde waarde staan. Mijn scherptediepte heeft wel invloed en aangezien het hele kleine diertjes zijn, zet ik mijn diafragma zo hoog mogelijk om zoveel mogelijk scherptediepte te krijgen. Hierdoor kan ik zoveel mogelijk scherp op de foto zetten. Het blijkt namelijk behoorlijk lastig om zwevend, microscopisch kleine diertjes te fotograferen. Door het diafragma zo hoog mogelijk te zetten, komt er weinig licht op mijn foto en moet ik de ISO-waarde iets hoger zetten. Niet te hoog, want dat komt de  foto nooit ten goede. Oké, alles staat goed.  

Microscopisch kleine diertjes

Ik ben er klaar voor! Tijdens de duik laten  de meest vreemde dieren zich zien. Van minuscuul kleine garnaaltjes tot honderden kleine inktvisjes die aan het jagen zijn en met inkt spuiten, tot een gigantisch lange roze pyrosome. Ik zie extreem kleine visjes die mooi oplichten in het licht van de duiklamp en ik zie transparante zakjes die gebruikt worden door garnaaltjes, visjes en kreeftachtigen als een soort ‘taxi’. Een compleet nieuwe wereld gaat voor mij open. Het ene na het andere fenomeen dient zich aan en als onderwaterfotograaf ben ik in de hemel beland. Ik geniet echt met volle teugen. Dit is macrofotografie op z’n best. En wanneer ik na een uur weer boven kom, heb ik een glimlach van oor tot oor. Ik weet zeker dat dit niet de laatste Blackwater Dive is die ik heb gedaan. 

Over Raymond Wennekes

Tweevoudig NL-kampioen Raymond is een fanatieke onderwaterfotograaf die wekelijks in de Grevelingen of de Oosterschelde te vinden is. Zijn stijl kenmerkt zich door creativiteit en belichting in zijn foto’s. Raymond geeft ook cursussen en workshops in onderwaterfotografie.