In 2023 werd de hyperbare kamer op Bonaire tijdelijk gesloten. Het was niet gelukt om een opvolger te vinden na de pensionering van Dick van der Vaart. Dit was slecht nieuws voor het eiland dat ook wel bekend staat als Divers Paradise.

Tekst: Harriët Plantinga

Zolang er geen nieuwe duikerarts was gevonden, werden duikongevallen die recompressie (hyperbare zuurstoftherapie) nodig hadden naar Curaçao gevolgen. Dit was absoluut niet ideaal omdat het in een geval van een duikongeval belangrijk is om onmiddellijke medische hulp in de schakelen. Meestal is de behandeling hypebare zuurstoftherapie om de stikstofbellen te verkleinen. De patiënt wordt in een tank (drukkamer) waar de druk wordt verhoogd om zo de stikstofbellen sneller te laten oplossen. Gelukkig werd de hyperbare kamer na enkele maanden sluiting heropend omdat Lucia Rodrigues (53) werd aangenomen als medisch directeur van de hyperbare kamer. Onze redacteur Harriët Plantinga gaat in gesprek met de gepassioneerde Lucia, die afkomstig is van Brazilië. Ze heeft daar jaren gewerkt als dokter op de intensive care en is gespecialiseerd in infectieziekten. Onder het genot van vers gemaakte Braziliaanse koffie begint Lucia te vertellen over haar werk.

Iedereen heeft bellen in zijn bloed na een duik.

‘Gemiddeld zit er twee keer per maand een duiker in de tank. Soms zie ik de hele maand geen duikongeval en dan in één weekend vier. Veel duikers herkennen duik gerelateerde klachten niet zoals bijvoorbeeld ‘skinbend.’ Dit is decompressieziekte in de huid. Decompressieziekte treedt op wanneer stikstof die tijdens het duiken in het lichaam is opgenomen, te snel vrijkomt en bubbels vormt in de bloedbaan en weefsels. Deze ziekte kan verschillende delen van het lichaam aantasten, waaronder de huid. Wanneer stikstofbellen zich in de huid vormen, kan dit leiden tot symptomen zoals jeukende huiduitslag, tintelingen, branderigheid of pijn op de huid. Duikers denken dat de huiduitslag komt doordat het duikpak te strak heeft gezeten en staan er verder niet bij stil dat er stikstofbellen in vaten in de de huid zitten, wat verkleuringen een pijn. Bij deze klachten moet de arts ook screenen of er geen sprake is stikbellen in de hersenen.’

De klachten

Stikstofbellen kunnen verschillende symptomen veroorzaken, zoals pijn, gevoelloosheid, tintelingen, verlamming, duizeligheid, misselijkheid en in ernstige gevallen zelfs de dood. De klachten zijn afhankelijk waar de bellen in het lichaam vastlopen. Lucia laat een echo van haar eigen hart zien die gemaakt is net na een duik. Er zijn duidelijk bubbels te zien in haar hart. ‘Veel duikers realiseren zich niet dat er na iedere duik luchtbellen in het bloed zitten. In een normale situatie haalt de longen de luchtbellen uit het bloed. En soms lukt dat niet en ontstaan er klachten. Deze klachten beginnen vrijwel direct na de duik, bijvoorbeeld verward zijn, niet kunnen lopen of een raar gevoel in de benen hebben, overgeven, ernstige hoofdpijn, ademhalingsproblemen of flauwvallen. Bij deze klachten moet de duiker direct naar de Eerste Hulp van het ziekenhuis op Bonaire gaan. Als dit niet meer mogelijk is, moet de ambulance worden gebeld. De eerste actie is beginnen met toedienen van 100% zuurstof.’

Een duikongeval; en wat dan?

Als op de eerste hulp de conclusie wordt getrokken dat het een duikongeval betreft, wordt Lucia gebeld. Lucia is de enige hyperbare arts en naast haar zijn er nog drie andere dokters die de tank mogen bedienen. Voor een spoedbehandeling in de tank zijn er behandeltabellen gemaakt
‘De behandeltabellen hebben een profiel die net andersom is als een duiktabel die gebruikt worden bij het plannen van een duik. De eerste behandeling duurt ongeveer vijf uur. De tweede behandeling moet na 12 uur en een derde keer na 24 uur. Net zolang totdat het beeld verbeterd is. Er gaat altijd een verpleegkundige mee naar binnen zodat die de duiker kan helpen bij problemen het geeft ook een gevoel van veiligheid.’

Hyperbare kamer; foto ter illustratie (Shutterstock)

De kosten van een behandeling in de tank

Een behandeling in de tank kost € 2000,- welke je bij de tank moet betalen met je creditcard. Deze kosten worden na de behandeling direct afgerekend. Lucia benadrukt het belang van een goede verzekering.
‘Let op de voorwaarden! Het komt voor dat de verzekering niet betaald als de verzekerde dieper is geweest dan 15 meter. Soms kan je achteraf ook een gedeelte terugkrijgen via de zorgverzekeraar. Vooraf overleggen met de zorgverzekeraar is heel vaak niet mogelijk omdat iedere seconde telt.
Na de behandeling mag de duiker niet in de zon zijn, de airco moet aan, geen hete douche nemen en veel drinken. Geen alcohol natuurlijk en niet te zwaar eten. Er moet rustig aan worden gedaan omdat een behandeling in de tank erg vermoeiend is.’

Fit to fly?

Na behandeling geeft Lucia advies over wanneer de duiker weer mag vliegen.
‘Meestal is dit drie dagen na de laatste behandeling in de tank. Als de duiker beslist eerder naar huis wil, is er een goede duikverzekering nodig bijv. DAN. In overleg mag de duiker eerder naar huis en dan gaat er een medici mee in het vliegtuig. Ook schrijf ik voor de huisarts een overdracht waar onder andere in staat hoe de medische situatie is, dat er zes weken niet gedoken mag worden en dat er een duik-medische keuring gedaan moet worden voor de eerstvolgende duik.’

Een duikongeval heeft vaak niet één oorzaak

‘De onderwaterwereld is hier prachtig en veel duikers denken niet aan de risico’s. Maar we moeten onthouden dat we zoogdieren zijn, we kunnen verdrinken en we kunnen ook decompressie krijgen. Veel duikers komen vanuit het koude Nederland en een lang vliegreis aan op Bonaire. Ze moeten wennen aan de temperatuur en aan het tijdverschil. De duiker gaat vaak het water in terwijl hij of zij nog vermoeid is. Het eten op Bonaire is zouter en al met al werken deze factoren mee aan het ontstaan van een eventueel duikongeval. Duiken is een intensieve sport. ‘Je gaat een uur zwemmen, er is hitte en er wordt vaak te weinig water gedronken. De fysiologie van het lichaam zorgt ervoor dat als je het water ingaat, er direct urine wordt gemaakt. De flow in je lijf verminderd en 95% van de duikers zijn na het duiken uitgedroogd.’

Uitgedroogd na het duiken

‘Daarnaast doet de zon veel duikende toeristen naar een cocktail grijpen of naar een biertje en dat is een probleem. Alcohol verwijdt bloedvaten wat het risico op decompressieziekte kan verhogen. Dit komt doordat het lichaam minder goed de gassen kan uitwisselen. Ook verhoogt alcohol de urineproductie waardoor het lichaam kan uitdrogen, en zoals eerder gezegd: zo’n 95% van de duikers zijn uitgedroogd na het duiken. Dit kan leiden tot vermoeidheid, verwarring en zelfs flauwvallen. Het beste voor je lichaam is om 24 uur voor een duik geen alcohol meer te drinken.

Veel water drinken

Een duikongeval kan optreden als een duiker het duikprofiel niet correct volgt en je snel naar de oppervlakte opstijgt, zonder de vereiste decompressie-stops te maken om de stikstof veilig vrij te laten. Maar slechte circulatie is de grootste oorzaak. Duikers moeten daarom veel water drinken om de circulatie optimaal te houden, dat je lichaam goed doorbloed is.
Een duikongeval door noodopstijging komt zelden voor. Er was recent een duiker die problemen had met zijn uitrusting. Hij schoot omhoog in het water en dacht er niet aan om de lucht uit zijn vest te laten.
Soms zijn er oorproblemen. Mensen zijn hier om te duiken en als ze dan een “beetje oorpijn” hebben, willen ze toch doorgaan met duiken. Ik zie hier dan ook vaak duik gerelateerde oorproblemen, oorinfectie, problemen met klaren, holteontsteking en skinbends.

Duikcomputer

De meest gehoorde opmerking die Lucia krijgt te horen is dat de duiker binnen de duikwaarden van de computer is gebleven en dat het duikprofiel goed was.
‘Maar de duiker vertrouwt te veel op de duikcomputer terwijl het gaat om de omstandigheden en om de eigenschappen van de duiker. De duiktabellen zijn gemaakt door de marine en zijn niet geschikt voor de gemiddelde duiker; dit zijn meestal oudere duikers die problemen hebben zoals overgewicht, een slechte circulatie, medicatie gebruiken of last hebben van reizigersdiarree.

Voel je verantwoordelijk

Lucia zorgt ervoor dat duikers met klachten deskundige hulp kunnen krijgen op Bonaire. Als ze niet werkt, ligt Lucia ook regelmatig de mooie riffen van Bonaire te bewonderen.
‘Duiken op Bonaire is geweldig! Dus kom naar Bonaire, maak de mooiste duiken maar voel je verantwoordelijk voor de natuur en voor je lichaam!’

Foto Lucia: Harriët Plantinga, overige: Shutterstock