Duiken of snorkelen met dolfijnen in open zee staat op de bucketlist van menig duiker en vakantiegangers in het algemeen. En toegegeven, het is een onvergetelijke ervaring. Maar wat is het effect van duiktoerisme op de dieren zelf? En hoe kunnen we van deze schitterende dieren genieten zonder hun ritme te verstoren?

Dolfijntoerisme stelt liefhebbers in staat om met deze intelligente en haast magische dieren te zwemmen, duiken of snorkelen. Maar welk effect heeft dit op de dolfijnen zelf? Onderzoekster Maddalena Fumagalli, verbonden aan de universiteit van Otago in Nieuw-Zeeland, ging aan de slag met deze vraag en publiceerde haar eerste bevindingen recent bij het wetenschappelijke platform Royal Society Open Science.

Locaties in Egypte vergeleken

Ze vergeleken verschillende locaties in Egypte; locaties waar rekening werd gehouden met het rust- en slaapritme van de dolfijn met riffen waar dit niet werd gedaan. Wat bleek? Op de plaatsen waar geen regulering werd toegepast, vertoonden de dolfijnen ander gedrag. Dit door het gebrek aan rust en slaap. Dit kan uiteindelijk resulteren in verandering in het jaag- en voortplantingsgedrag met een dalende populatie tot gevolg. De onderzoekster uit, terecht, haar zorgen over het welzijn van de dolfijnen. Het onderzoek is onderdeel van een bewustwordingstrend, want wereldwijd zien we de laatste tijd steeds meer regulering ontstaan op het gebied van dolfijntoerisme. Daarbij heerst de consensus dat het helemaal afschaffen van deze excursies niet de oplossing is. Een mening die Maddalena ook deelt.

Onderzoekster Maddalena Fumagalli.

Bewustwording en bescherming

Deze vorm van toerisme draagt bij aan de algehele bewustwording en bescherming van dolfijnen. Volgens organisaties zoals HEPCA zit de oplossing in goede regulering en goede naleving hiervan. Ook drukt men liefhebbers met klem op het hart om kritisch te kijken naar de organisaties die dergelijke excursies aanbieden. Adverteren ze met een 100% dolfijnengarantie? Dan is de kans groot dat er weinig rekening wordt gehouden met de leefomgeving en het ritme van de dolfijn zelf. Voor de toeristen geldt dan ook: gebruik je gezonde verstand.

Meer en meer locaties zoals het populaire Sha’ab Samadai (Dolphin House), Kaikoura in Nieuw-Zeeland en de Azoren (zie kader) kiezen voor een aanpak die volledig is gericht op het gedrag van de dolfijn. Op voorhand wordt duidelijk aangegeven onder welke voorwaarden met de dieren kan worden gesnorkeld. Is er iets waardoor dit niet het geval is, dan gaat de trip niet door of wordt deze afgebroken. In sommige gevallen met teruggave van de excursieprijs. Maddalena is van plan om haar onderzoek voort te zetten en heeft de krachten gebundeld met HEPCA om meer en meer regio’s en riffen in Egypte te reguleren. Zoals op de website van HEPCA valt te lezen: «De mooiste ervaringen met wilde dieren zijn de momenten waarop de dieren zélf het initiatief nemen en toenadering zoeken.»

Muhamed Nassar, Emperor Divers Marsa Alam

«De snorkelaar moest het met zijn leven bekopen omdat hij te hard achter de dolfijnen aan zwom»

Als duiker weet je hoe je moet snorkelen, maar er zijn ook heel veel mensen die nog nooit een masker of snorkel gebruikt hebben. Wanneer zij dan meegaan op een snorkelexcursie met dolfijnen, moeten ze eerst een goede briefing krijgen hoe ze het materiaal moeten gebruiken. Iedereen krijgt een lifevest en we hameren erop dat je niet achter de dolfijnen aan moet zwemmen. Het is heel belangrijk om naar de instructies te luisteren. Ik heb helaas ook fatale ongelukken meegemaakt doordat snorkelaars niet hadden geluisterd en te wild achter de dieren aan zwommen. Ze overleden aan hartfalen. Bij Dolphin House is het snorkelen goed gereguleerd, maar het kan beter. Ik zou ervoor pleiten dat er steeds maximaal 10 snorkelaars in het water liggen per boot. Zo blijft het overzichtelijk en hebben de andere groepen ook kans om met de dolfijnen te snorkelen. En als dolfijnen willen spelen, komen ze vanzelf wel naar je toe. Soms komen ze zo dichtbij om je eens even helemaal uit te checken! Het is wel even geduld hebben, maar ik heb dit al meerdere keren meegemaakt!

Frank Wirth, Pico Sport Azoren

«Lijken de dolfijnen geen zin te hebben? Dan gaan we níet het water in!»

Frank Wirth is eigenaar van Pico Sport op het gelijknamige eiland in de Azoren. Hij heeft ruim 25 jaar ervaring op het gebied van duiktoerisme en stelt bij zijn excursies altijd het dier centraal. Rondom Pico komen vele soorten dolfijnen voor, waarvan de scholen oplopen tot wel honderden exemplaren. Frank biedt snorkeltrips aan met deze dieren.

Wat zijn de afspraken om met dolfijnen te mogen zwemmen?

Allereerst moet de schipper in staat zijn het gedrag van de dolfijnen te lezen. Constateert hij dat de dolfijnen geen zin hebben in interactie of dat het hun rust verstoort, moet hij de keus durven maken om de tocht af te blazen. Pico Sport is hier vooraf altijd erg duidelijk over. Als de situatie er niet naar is, gaan we níet het water in en observeren we de dieren enkel vanaf de boot.

Hoe benaderen jullie een dolfijn-excursie?

Wanneer we een groep dolfijnen zien die natuurlijk gedrag vertonen, proberen we ze rustig te benaderen met zo min mogelijk geluid van de motoren. Dolfijnen zijn erg gevoelig en kunnen snel bang worden. Komen de dolfijnen speels op de boot af? Dan probeert de schipper ze wederom te ‘lezen’ en checkt of de groep zin heeft om te spelen of enkel nieuwsgierig is.

Wanneer mag je het water in?

Na een uitgebreide briefing waarin we de snorkelaars op hun verantwoordelijkheden wijzen, mag je per tweetal het water in. Zo voorzichtig en onopvallend mogelijk. Het is ideaal wanneer de dolfijnen bijvoorbeeld druk zijn met baitballs omdat ze de snorkelaars dan niet eens in de gaten hebben. Er liggen nooit meer dan twee mensen in het water, iedereen gaat om de beurt.

Wat is jouw ervaring met het gedrag van de dolfijnen en duiktoerisme?

Dolfijnen hebben, net als wij mensen, een wisselend humeur. Het gedrag van de ene dag is geen garantie voor een andere keer. Op sommige dagen is het heel relaxed om met ze te snorkelen en komen ze uit zichtzelf enthousiast spelen. Maar er zijn ook momenten dat we merken dat ze ons liever zien gaan dan komen. In dat geval moeten onze gasten accepteren dat we de trip moeten afbreken. Het welzijn van de dolfijnen gaat áltijd voor.

Topspots om te snorkelen met dolfijnen

1 Bahamas

2 Galapagos

3 Sataya Reef & Samadai Reef, Egypte

4 Socorro Island, Mexico

5 Ningaloo Rif, Australië

6 The Sardine Run, Zuid-Afrika

7 Hawaii

8 Kaikoura, Nieuw-Zeeland

9 Fernando De Noronha Island, Brazilië

10 Raja Ampat, Indonesië

Snorkelzone Dolphin House

Marsa Alam heeft twee van de meest belangrijke dolfijnen- habitats in de Rode Zee: Samadai Reef, bekend als Dolphin House en Sataya Reef. Spinnerdolfijnen komen hier regelmatig naartoe om te rusten en de beide riffen zijn daardoor een grote trekpleister geworden voor dolfijntoerisme. Dolphin House is de bekendste van de twee en is een hoefijzervormig rif midden in open zee. De spinners zoeken deze baai op omdat ze daar veilig kunnen slapen. HEPCA heeft sinds 2013 het beheer in handen en houdt streng toezicht of de regels worden nageleefd. Zo mogen er maar een beperkt aantal boten komen en moet je áltijd een zwemvest dragen. Dit om te voorkomen dat iedereen gaat freediven en de dolfijnen gestrest raken. Het gebied is verdeeld in drie zones en duidelijk gemarkeerd met boeien: Zone A (in de punt van de hoefijzer) is verboden gebied. In Zone B en C mag je snorkelen met de dolfijnen, Zone B is daarnaast verboden voor boten. Overtreed je de regels, dan staat je een fikse boete te wachten.

Bekijk ook: Groep dolfijnen gespot tussen Texel en Den Helder