De oceanen en zeeën nemen 72% van de aarde in beslag, een behoorlijk groot onderzoeksveld voor marien biologen. Research is duur en kost veel tijd. Om toch belangrijke data te kunnen verzamelen is in El Quseir het Open Ocean Science Centre opgericht, waar iedereen bij kan dragen aan marien onderzoek. Gewone duikers, zoals jij en ik. Wij gaan enkele dagen aan de slag in de Rode Zee als echte marien biologen. Let’s science!
Tekst: Judith Rietveld Foto’s: Martin Davies
We vinden veel gezond koraal op het huisrif.
Citizen Science projects worden over heel de wereld uitgevoerd. Deze projecten zijn opgezet door grote organisaties zodat niet-wetenschappers een belangrijke aanvullende rol kunnen spelen in wetenschappelijk onderzoek. De projecten variëren sterk: van het vertalen van oude logboeken tot vogeltellingen. In El Quseir, Egypte, kun je aan de slag als ‘marien bioloog’ bij het Open Ocean Science Centre, locatie Roots Camp. Dit kleinschalige resort in Nubische stijl ligt heerlijk rustig en heeft een eigen strand. Er zijn geen drukke winkelstraten, joelende toeristen of bonkende muziek; bij uitstek de plek om me te storten op mijn nieuwe ‘roeping’. Marien bioloog Guy Henderson is de komende twee dagen mijn docent voor de cursus Survey Diver. Ik verwacht dat ik meerdere rifgidsen moet uitpluizen en flink moet blokken, maar dat wuift Guy lachend weg: «Het Citizen Science Project is leerzaam, maar vooral ook leuk. Je kunt een tweedaagse cursus volgen, een maand als vrijwilliger meedraaien, maar ook gewoon een middagje meehelpen, net waar je zin in hebt. Het is tenslotte vakantie! De theorie is kort, we liggen vooral in het water. Want dat is natuurlijk de plek waar we het onderzoek moeten uitvoeren.»
‘Droog’ oefenen. We hebben 20 meter lint nodig voor ons onderzoek.
De Schot is erg begaan met het onderwaterleven, dat is alleen al te merken hoe passioneel hij over een enkel stukje koraal praat. Want hij weet veel, tot de Latijnse namen aan toe van alle ondersoorten. Guy is elk jaar zes maanden bij Roots Camp te vinden om te werken aan zijn PhD voor de universiteit van Glasgow. Hij gaat helemaal los op micro-organismen en verzorgt daarnaast de Citizen Science cursussen. Hij vertelt waarom het project van Open Ocean zo belangrijk is: «Dit onderzoek door duikers is heel waardevol. Het probleem van wetenschappelijk onderzoek is dat de kosten heel hoog zijn. Door mensen vrijwillig mee te laten helpen, hebben we veel meer handjes om data te verzamelen. Voor metingen uitvoeren op het rif of vissen identificeren hoef je ook echt geen afgestudeerd wetenschapper te zijn. Zo kunnen we veel data opbouwen en dit doorsturen naar het lab. Het is overigens ook mogelijk om als snorkelaar deel te nemen.»
Door het raster op het rif te plaatsen kun je de biodiversiteit bepalen.
Vierkantje leggen
Het Open Ocean Science Centre heeft een eigen leslokaal en lab, een spoelplaats voor materiaal en buiten is er een comfortabele zithoek met kussens. Maar even lekker ontspannen is er nu niet bij, we moeten aan het werk! We rapen onze spullen bij elkaar en leggen een schamele 200 meter af naar het strand. Op Roots Beach zet Guy ons eerst aan het werk met de ‘quadrat’ en de ‘transect’, twee hulpmiddelen die marien biologen frequent gebruiken. Guy: «De transect is een meetlint waarmee je een bepaald gebied afzet op een rif. Wij zullen het lint uitrollen tot 20 meter. Binnen dit gebied kun je vervolgens metingen uitvoeren, zoals welk substraat er voorkomt bij 5, 15 en 20 meter. Dit veld kun je natuurlijk veel kleiner maken, zelfs tot op de centimeter, maar uiteraard ook groter. Net welke data er nodig is.» Dan pakt hij een groot wit vierkant waarin een ruitpatroon is gespannen. «Om nauwkeurige metingen te verrichten, maken we gebruik van een quadrat. Dit is een vierkant raster van 50×50 centimeter waarmee je een habitat kunt onderzoeken. De bedoeling is dat je dan een foto maakt van het raster of dat je een schets maakt van wat er zich in het afgebakende gebied bevindt (levend of dood koraal, stenen, algen etc.),» legt Guy uit. We mogen eerst droog oefenen en ik krijg het meetlint in mijn handen gedrukt.
«Het is belangrijk dat je een dood stuk koraal of een stuk steen zoekt waaraan je het meetlint bevestigt. Houd je arm gestrekt wanneer je langs het rif zwemt en het meetlint afrolt, zo beschadig je niks. Je buddy houdt het lint in de gaten dat het nergens achter blijft hangen,» aldus Guy. We oefenen ook met het vierkant, je dient het aan beide kanten met je vingertoppen vast te houden om daarna lichtjes op het rif neer te leggen. Guy is tevreden over onze dry skills en na de briefing liggen we al snel in het water.
Allison noteert hoeveel procent steen en koraal zich in het vierkant bevinden.
Het is een heerlijke watertemperatuur voor deze tijd van het jaar, 27 graden. In het ondiepe gedeelte zwemmen heel veel doktersvissen rond en ik zou graag even bij het koraal spieken, maar we hebben nu eenmaal een opdracht. We zwemmen door naar een rifwand waar Guy ons gebaart dat we mogen beginnen. Het is nog lastig om een goed plekje te vinden om het meetlint vast te maken, het koraal blaakt van de gezondheid. Maar dan spot ik een perfect plekje om mijn lint aan te bevestigen. Ik zwem de 20 meter uit, mijn buddy Allison houdt scherp in de gaten dat het lint netjes afrolt. Guy had tijdens de briefing nog benadrukt dat we goed op onze trim moeten letten. We zijn nu ‘aan het werk’ onder water, dus je duikt ook heel anders. Bij het eindpunt leg ik de haspel neer en krijg ik het vierkante raster aangereikt. Bij 5, 10 en 15 meter op het lint plaats ik het raster en Allison neemt een foto. Het voelt wel heel onnatuurlijk om het vierkant zo op het koraal te leggen, maar het is voor een goed doel. Gelukkig beschadig ik niks.
Het laatste half uur kunnen we nog volop genieten van het rif. Overal liggen blauwgestippelde pijlstaartroggen verstopt en schitterende knalgele engelvissen dansen tussen het rif door. Bij de uitstap is het wel even werken want de stroming is flink toegenomen. Gelukkig zijn er handige touwen bevestigd die het ons makkelijk maken. We duiken nog een tweede keer waarbij we hetzelfde kunstje uitvoeren, maar dit keer tekenen we een schets van de quadrat waarin we aangeven hoeveel procent koraal en steen zich in het vierkant bevinden. We noteren de diepte en het meetpunt van de transect, we moeten wel nauwkeurig zijn. De verzamelde gegevens dragen we over aan Guy die het invoert in de database.
Opdracht: vissoorten tellen die je de komende 10 minuten tegenkomt. Gelukkig hoeven we alleen de ‘bekende’ te noteren.
Vissen tellen
Fish ID! Ik ben helemaal blij, dit vind ik altijd zo leuk om te doen. Het is de tweede dag van de cursus en Guy neemt met ons veel voorkomende vissen in de Rode Zee door, zoals de koraaljuffertjes, trekkervissen en vlindervissen. «We gaan vandaag de vissen noteren en tellen die je tegenkomt, hiervoor krijg je een schrijfleitje mee. Deze gegevens zijn uitermate handig voor pilot studies om te kijken hoe populaties zich ontwikkelen op het rif,» legt hij uit. We starten op 5 meter diepte en Guy zet de timer aan. De komende 10 minuten moet ik alle vissen noteren die ik zie. Een hele simpele, en goedkope onderzoeksmethode aangezien je enkel een schrijfleitje nodig hebt. Gelukkig mag je gewoon een vinkje zetten bij de algemene familienaam en hoef je niet de specifieke soort te noemen. Ik herken wel duidelijk een Picasso trekkervis, maar ik noteer gewoon achter trekkervis de tijd dat ik hem zie. In de laatste seconde kan ik nog een tijd opschrijven voor de grouper. Persoonlijk vind ik dit wel jammer, het zijn schitterende vissen maar helaas zijn er ook hier heel veel weggevist. We zijn klaar voor onze tweede taak: een transect uitleggen, en de vissen tellen die je tegenkomt langs de lijn. Je mag maar 10 meter per minuut zwemmen en dit blijkt toch lastiger dan gedacht. Ik beweeg me – naar mijn idee – uitermate traag voort, maar arriveer toch ruim voor de aangegeven tijd bij het eind van het lint. Ik heb wel genoeg vissen kunnen noteren, gaaf dat je op zo’n klein stukje eigenlijk zoveel tegenkomt. Daarna zwemmen we met een camera langs het lint, dit is ideaal voor onderzoek: zo kunnen marien biologen exact zien wat er zich op dat moment boven de transect bevond. Wederom verzamelen we al onze data en leveren deze netjes bij Guy in.
Wij stralen en hij ook: geweldig dat we op deze manier ons steentje bij kunnen dragen. ’s Avonds tijdens het eten vertelt Guy dat ik geslaagd ben voor de Survey Diver Course, ik hoef niet terug de schoolbanken in en ik hoef ook geen examen te doen. Guy: «Je kunt nu zelf aan de slag als Survey Diver bij jou in de buurt. Je hebt onderzoeksmethoden geleerd die je eenvoudig thuis kunt toepassen. We zijn heel blij dat duikers hier meehelpen aan marien onderzoek, ze dragen bij aan een schat aan informatie die belangrijk is om onze mooie riffen te beschermen en te behouden.»
De debriefing is niet heel erg vervelend, de Beach Bistro van Roots Camp ligt pal aan het strand.
Open Ocean Science Centre
In Egypte zijn er twee Open Ocean Science Centres te vinden, in Dahab en El Quseir. Beide staan onder leiding van marien biologen en deze locaties zijn een goede uitvalsbasis om de fragiele riffen, vispopulaties en zeegras te monitoren. Marien onderzoek in de Rode Zee is niet nieuw, universiteiten en individuele researchers verzamelen al data sinds 1980. Egypte is een populaire vakantiebestemming, maar het rif lijdt enorm onder de druk van de mensen: er is geen bewustzijn over de belangrijke ecologische rol die het speelt, het wordt leeggevist en beschermde gebieden worden genegeerd. Het is cruciaal om wetenschappelijk onderzoek in de Rode Zee uit te voeren, te promoten en te ondersteunen zodat de bewustwording bij het grote publiek groeit. Enkel onderzoek van marien biologen is niet genoeg: het is duur en het kost veel tijd. Dankzij de hulp van niet-wetenschappers kan er veel belangrijke data verzameld worden die zeer waardevol zijn voor onderzoek.
REISINFO
Citizen Science Project
Er staat geen vaste tijd voor het project, je kunt een middag, twee dagen of zelfs een maand meedraaien. De tweedaagse Survey Diver Course is voor iedereen toegankelijk en opgezet door de universiteit van Glasgow. Je leert eenvoudige onderzoekstechnieken die marien biologen ook toepassen en waarmee je later zelf aan de slag kunt. De cursus bestaat uit twee theorielessen en vier duiken. Je bepaalt zelf wanneer je theorie wilt doen of wanneer je wilt duiken.
Even helemaal weg van de bewoonde wereld. Bij Roots Camp kom je echt tot rust.
Verblijf Roots Camp
Met de bergen op de achtergrond en een eigen huisrif voor de deur, biedt Roots Camp je een idyllisch en comfortabel verblijf in de woestijn. Je kunt kiezen uit meerdere type accommodaties: van eenvoudige Eco Hut met gedeelde douche tot luxe Boutique Kamers met airco en eigen badkamer. Roots Camp heeft een privéstrand met Beach Bistro waar de lunch wordt geserveerd. Het strand is voorzien van ligbedden en dit is tevens de instap voor duiken en snorkelen. Je krijgt je eigen waterflesje voor de hele week die je elk moment kunt bijvullen.
Duikcentrum Pharaoh Dive Club
Pharaoh Dive Club is een 5 sterren IDC Duikcentrum. Zowel kant- als bootduiken zijn mogelijk. Het huisrif is Abu Sauatir, een eenvoudig toegankelijk huisrif met mooie koraalwanden- en blokken. Het is een Aqua Lung Partner Centre en nitrox is beschikbaar. www.pharaohdiveclub.com
Reisorganisaties in Nederland: Diving Holidays www.divingholidays.nl
