Verkoudheid, zeeziekte – als jij je duikreis goed voorbereidt, voorkom je problemen die je vakantie kunnen bederven. Het artsenteam vertelt waar je voor, tijdens en na de duikreis rekening mee moet houden.

Duiken en reizen, op de een of andere manier horen ze bij elkaar. En veel mensen kiezen het liefst voor kristalhelder water met kleurige vissen. Dat heeft wel een klein nadeel want als je niet ver wilt reizen, is dat nauwelijks mogelijk. En hoe exotischer de bestemming, des te groter zijn de gezondheidsrisico’s. Wie in eigen land op duikvakantie gaat, maakt een heel andere planning dan iemand die naar Papoea-Nieuw-Guinea vertrekt. Waar moet je aan denken?

Inentingen

In Nederland hebben we een Rijksvaccinatieprogramma en wordt het grootste deel van de kinderen ingeënt. Maar niet alle inentingen zijn eindeloos werkzaam. En dat betekent dat je je opnieuw moet laten vaccineren of een herhalingsprik moet halen.

Als je ver op vakantie gaat, is een inenting tegen polio (laat je niet misleiden door de Nederlandse benaming ‘kinderverlamming’) onmisbaar en ook een tetanusprik mag niet ontbreken. Bereid je je vakantie voor, check dan in een vroegtijdig stadium hoe het met je inentingen is gesteld en laat je adviseren zodat je op tijd extra inentingen kunt halen. Ook hepatitis A en B wordt al geruime tijd aangeraden voor reizigers.

Een andere belangrijke vaccinatie is tegen gele koorts, vooral als je naar Midden-Amerika, de tropische gebieden van Zuid-Amerika en subtropisch Afrika gaat. Gele koorts is een virusinfectie die wordt overgedragen door muggen – in het slechtste geval kan het je fataal worden. Als je sommige landen binnenkomt, moet je aantonen dat je tegen gele koorts bent ingeënt. Maar verplicht of niet, als een land bekend staat als bron van gele koorts, dan doe je er goed aan om uit jezelf de prik te halen. Hoewel gele koorts niet voorkomt in Azië, zijn er toch ook daar landen die het bewijs van vaccinatie willen zien.

Voor India en Zuidoost-Azië is het zinvol om je te laten vaccineren tegen rabiës (hondsdolheid). Tegen een malaria-infectie bestaat er nog geen werkzaam vaccin, wat niet betekent dat je geen maatregelen hoeft te treffen: haal bij de huisarts een recept voor een profylaxe welke geschikt is voor het gebied waar je naartoe gaat.

Van malariaprofylaxe naar de reisapotheek: hoe exotischer de vakantiebestemming en hoe slechter het daar met de hygiëne is gesteld, des te meer neem je mee. Al wordt het je niet makkelijk gemaakt gezien de strenge regels met betrekking wat je wel en niet mee mag nemen in het vliegtuig (denk aan injectienaalden en -spuiten). Ook in dit geval moet je ruim voor vertrek uitzoeken wat wel en niet kan, zodat je bij het inchecken niet verrast wordt.

Iemand die regelmatig en chronisch medicijnen gebruikt, kan de medicijnen het best in de handbagage meenemen, tenminste als de regels dit toestaan. Een goede tip is om ook een zoutoplossing voor de neus en een flesje neusspray mee te nemen, aangezien door de droge lucht in het vliegtuig het slijmvlies kan opzwellen. Tijdens de landing kan dat een probleem opleveren. De overige inhoud van de reisapotheek hoort in de ruimbagage.

Ga vóór de duik niet in de zon liggen.

Ander klimaat

Een verre duikreis betekent meestal ook dat er verschil in klimaat tussen thuis en op de vakantiebestemming is. Thuis is het vaak koel, terwijl het op de plaats van bestemming erg warm kan zijn en de luchtvochtigheidsgraad vaak ook erg hoog is. Voor ons West-Europeanen is dat niet altijd even fijn en zelfs in de meest afgelegen gebieden gebruikt ook de plaatselijke bevolking de modernste airco’s. Hoe dan ook, je wordt aan airconditioning blootgesteld, of het nu op de luchthaven is of in de huurauto, hotelkamer of de hut van je liveaboard. Het probleem is dat waar je vroeger in veel landen langzaam in je eigen sop gaar kookte, je tegenwoordig vaak in een diepvries terechtkomt want veel airco’s zijn veel te koud afgesteld.

Zeker als je voortdurend van een met airco gekoelde ruimte de warmte in gaat en andersom, levert dat gezondheidsproblemen op. Je lichaam krijgt niet de tijd om te wennen en je eigen ‘airco’ (de zweetproductie) draait op hoge toeren; door het verdampende zweet koelt het lichaam af. Maar in een koude omgeving (waar de airco aanstaat) koelt het lichaam te veel af en ligt verkoudheid op de loer.

Airco

Ook hotelkamers zijn verraderlijk want inmiddels hebben die bijna overal ter wereld airco. Als je hem ’s nachts aan hebt staan, wordt er terwijl je slaapt koude lucht over je lichaam geblazen – de hele nacht geef je heel veel warmte af en koel je steeds meer af. Hierdoor wordt het lichaam ontvankelijker voor infectie door ziektekiemen. En die kiemen draag je niet eens zelf, maar die krijg je erbij van de airco. Zo’n airco is namelijk een broeinest voor micro-organismen zoals bacteriën en schimmels. Deze leiden in de filters en leidingen ongemerkt een zorgeloos leven, zeker wanneer de airco bij een hoge luchtvochtigheid werkt, zoals in de tropen. Deze luchtvochtigheid wordt namelijk bij het afkoelen van de omgevingslucht aan de lucht in de airco onttrokken, waardoor zich een grote hoeveelheid condenswater vormt. Aangezien de airco zelf warm is, kan zich in het vochtige en warme klimaat van alles ontwikkelen dat ziektes verwekt.

Let op! Bescherm jezelf goed tegen de zon als je gaat snorkelen.

Het is niet altijd makkelijk om je daartegen te weren. Niet alleen wanneer je gaat reizen, moet je een warme jas (tegen de kou thuis) en een T-shirt (voor wanneer je aankomt) dragen, maar ook tijdens de vakantie kun je het best laagjes dragen. Het makkelijkst is functionele kleding die het zweet snel afvoert en je tegelijkertijd warm houdt en licht draagt. Dat geldt zeker voor de openbare ruimtes in het hotel, die voor iedereen toegankelijk zijn.

In je hotelkamer hoeft de airco niet voortdurend aan te staan, ook al omdat het apparaat energie verslindt. Zeker ’s nachts kun je hem uitzetten. Je kunt de airco beter terwijl je ’s avonds aan het eten bent op volle toeren laten draaien om de kamer op temperatuur te brengen en hem zodra je in de kamer terug bent, weer uit zetten. De temperatuur in de kamer is dan zodanig dat je in slaap kunt komen. Je wordt dan niet de hele nacht geteisterd door de koude lucht en ziektekiemen.

Uitdroging

Als je gaat vliegen, is de lucht droog. Punt. Hoe langer je in de lucht zit, des te meer vocht het lichaam verliest. Je raakt in zekere mate gedehydrateerd. Ook je slijmvliezen drogen uit, waardoor ze geprikkeld worden en opzwellen. Dit geldt zeker voor het slijmvlies van de neus, maar ook voor de bronchiën. Als je het vliegtuig uit bent, duurt het nog een tijdje voor het vochtigheidsgehalte van het lichaam weer in balans is en ook het slijmvlies weer tot rust is gekomen. Kun je niet wachten met duiken, dan kan dat tot problemen leiden omdat je bijvoorbeeld niet kunt klaren. Maar ook de kans op een duikongeval is groter. Hoe lang je na een vliegreis moet wachten met duiken, hangt vooral af van de vliegtijd en de tijdzones die je bent gepasseerd.

Als vuistregel geldt:

• Vliegtijd van maximaal 5 uur en maximaal 2 uur tijdsverschil: op de dag van aankomst niet duiken;
• Vliegtijd van maximaal circa 10 uur en maximaal 6 uur tijdsverschil: zeker een dag wachten voordat je gaat duiken;
• Vliegtijd van meer dan 10 uur en meer dan 6 uur tijdsverschil: beter 2 dagen niet duiken.

Wanneer je lang zit, krijg je dikke voeten en voel je je stijf. Als je in principe gezond bent, is dat niet erg, maar wel wordt aangeraden om regelmatig te gaan lopen en oefeningen te doen, ook terwijl je in het vliegtuig zit. Denk daarbij aan het strekken en ontspannen van de kuitspieren, cirkels draaien met je voeten enzovoort. Verzekeraars en vliegmaatschappijen geven hier tips voor. Bij mensen met bepaalde aandoeningen kan zich trombose voordoen. Als het risico bekend is, kan je in overleg met de arts uit voorzorg mogelijk een laagmoleculaire heparine gebruiken. Sommige fabrikanten hebben hiervoor een speciaal preparaat.

Als het tijdsverschil groot is, zeker wanneer je van oost naar west of andersom reist, zit je lichaam in een heel ander ritme bij aankomst. Het kan heel goed zijn dat je een inzinking krijgt, terwijl je gezien het lokale tijdstip juist klaarwakker moet zijn. Zeker als je naar de tropen reist, moet je het lichaam de tijd gunnen om te acclimatiseren. In de praktijd betekent dit dat je bij een reis naar het gebied rond de Middellandse Zee, Egypte of de Canarische Eilanden niet op de dag van aankomst moet gaan duiken. De eerste vakantiedag moet je vooral niet gelijk van alles willen. Ga je naar de Malediven of de Cariben, dan wordt aangeraden om de eerste volle dag lekker te relaxen. Ga je nog verder weg, dan is nog een extra dag rust geen verkeerd idee.

Tijdzones en jetlag

Reis je naar een andere tijdzone, dan krijg je te maken met een jetlag. Je passeert meerdere tijdzones als je van oost naar west en andersom reist. Van noord naar zuid en terug heb je er geen last van. Daarbij moet je er wel rekening mee houden dat de meeste verre reizen twee windrichtingen op gaan. Als je bijvoorbeeld naar de Cariben vliegt, ga je zowel naar het zuiden als naar het westen. Oost en west zijn  bepalend voor een jetlag. Het probleem is dat de biologische klok de tijd moet krijgen om zich aan de nieuwe tijd aan te passen. Als vuistregel geldt dat wanneer je twee tijdzones passeert, je één dag nodig hebt om te acclimatiseren. Dat betekent dat je heel actief bent als het ter plaatse bedtijd is en dat je moe wordt als iedereen in beweging komt.

Zeeziek voor de duik? Als je er gevoelig voor bent, gebruik dan profylaxe.

De biologische klok past zich het makkelijkst aan als je gebruik maakt van een externe factor – zonlicht. Ga na aankomst op de plaats van bestemming niet meteen naar bed – ook al ben je nog zo moe – maar zoek de zon op (smeer je wel in!). Bij vluchten naar Amerika en de Cariben is het betrekkelijk makkelijk omdat de vluchten vanuit West-Europa vaak ’s middags aankomen en je alleen nog de avond hebt. Ga je de andere kant op, naar bijvoorbeeld de Malediven of Australië, dan heb je wat meer doorzettingsvermogen nodig. Ga gewoon door en realiseer je dat behalve het licht van de zon ook het contact met andere mensen kan helpen om de biologische klok te verzetten. Wetenschappers noemen dat sociale synchronisatie omdat het lichaam zich aanpast aan het gedrag van anderen.

Acclimatiseren wordt makkelijker als je al enige tijd vóór vertrek begint om de biologische klok aan te passen. Bij een duikreis naar de Malediven zou je al drie dagen voor vertrek steeds een uur eerder naar bed moeten gaan.

Dan nog de terugreis. Aan het eind van een duik is er altijd reststikstof in je lichaam aanwezig. Dat kan een gevaar opleveren omdat de omgevingsdruk in het vliegtuig snel daalt. Direct na de start kan er plotseling gas vrijkomen met als mogelijk gevolg een ernstig decompressieongeval. Dus als je naar huis gaat, houd dan het volgende advies aan:

• Bij één duik per dag binnen de nultijd: minstens 12 uur wachten;
• Bij herhalingsduiken en decoduiken: minstens 24 uur wachten;
• Bij zeer intensieve duiken met meer dan twee duiken per dag gedurende meerdere dagen, waaronder decoduiken: meer dan 24 uur wachten.

Reisapotheek, dit moet je ­meenemen op duikreis

◼ Brandzalf/wondzalf

◼ Oogdruppels

◼ Preventieve oordruppels voor duikers

◼ Antibioticum-corticosteroïd oordruppels

◼ Neusdruppels (niet voor gebruik bij het duiken!)

◼ Keelpastilles

Preparaten voor inwendig gebruik

◼ Middel tegen maag- en darmklachten (voorzichtig als je gaat duiken!)

◼ Middel tegen diarree (voorzichtig als je gaat duiken!)

◼ Preparaten tegen zee- en reisziekte (voorzichtig als je gaat duiken!)

◼ Pijnstillers en koortsremmers

Overig

◼ Medicijnen die je regelmatig moet innemen

◼ Malariaprofylaxe

◼ Breedspectrumantibioticum

◼ Steriele injectienaalden en canules (zeker als je naar een gebied gaat waar de medische voorzieningen niet al te goed zijn; check wel wat je mee mag nemen!)

◼ Koortsthermometer

◼ Reservebril/contactlenzen

◼ Preventieve trombose-middelen (op recept)

Bekijk ook: Hoe voorkom ik uitdroging?