Negen jaar geleden begonnen met onderwaterfotografie en nu al tot de top behoren. Els Van Den Borre en Bruno Van Saen wisten zich binnen korte tijd van beginnende onderwaterfotografen naar de internationale top te werken. Wat is hun geheim?

Tekst en foto’s: Els Van Den Borre en Bruno Van Saen

Er zijn geen geheimen, toch niet bij ons! Maar het maken van schitterende onderwaterfoto’s vereist nu eenmaal veel meer kennis dan het maken van prachtige beelden boven water. Om mooie onderwaterbeelden te maken heb je de perfecte balans nodig in wat wij noemen, onze ‘Driehoek tot succesvolle onderwaterfotografie’. Gebaseerd op het idee van de voedselpiramide, hebben wij onze driehoek onderverdeeld in zeven horizontale lagen.

Tip: Oefen en train je duiktechniek en drijfvermogen in een zwembad, beperk je hoeveelheid lood, vermijd om op de bodem te gaan liggen en probeer normaal te ademen bij het maken van je onderwaterfoto’s.

Laag 1: Duiktechniek

De eerste laag, en meteen ook de basis tot het maken van onderwaterbeelden, is je ‘duiktechniek’. Beginnende duikers zullen al vrij snel merken dat een goed drijfvermogen essentieel is voor het maken van schitterende foto’s. Vooral bij macrofotografie zal iedere kleinste beweging het onderwerp snel uit de focus plaatsen, met een onscherp beeld als resultaat. Je zal versteld staan hoe een goede duiktechniek, en vooral een perfect drijfvermogen, de kwaliteit en scherpte van je beelden zal laten toenemen. Eén van de meest gemaakte fouten – zelfs door gevorderde duikers – is de hoeveelheid lood die ze meenemen en de hoeveelheid lucht in hun longen. Hoe meer gewicht een duiker gebruikt, hoe meer lucht hij of zij nodig zal hebben. Deze hoeveelheid lucht, in de longen en BCD, neemt voortdurend toe of af, en maakt het ons zo moeilijk om ons drijfvermogen perfect onder controle te krijgen. Veel onderwaterfotografen proberen zelfs het zweven in het water te vermijden door op de bodem te gaan liggen. Naar ons idee vergeten deze duikers, bij elke kleine beweging die zij maken op zanderige bodems, dat ze het onderwaterleven verstoren. Daarbij maken ze zelf hun eigen zweefvuil en dat zie je later duidelijk terug op de foto’s.

CAMERA: Nikon D90 in een Hugyfot behuizing LENS: Sigma 17-70mm FLITSERS: Geen SLUITERTIJD: 1/125 sec DIAFRAGMA: f7.1 ISO: 125

Laag 2: Kennis

De tweede pijler in onze driehoek is je ‘Fotografiekennis’. Diafragma, sluitertijd, ISO-waarde, witbalans… Als deze termen jou niet bekend in de oren klinken, moet je dringend een cursus fotografie volgen. Onze grootste uitdaging onder water is zweefvuil. Het is dus enorm belangrijk dat je begrijpt hoe je jouw flitsers dient te plaatsen om foto’s te maken zonder al te veel zweefvuil. Persoonlijk kennen Els en ik niet alle technische details van elk type camera en lens. Ik zei ooit een keer: «We weten perfect hoe we met de auto moeten rijden en hoe we op de weg moeten blijven, maar we weten totaal niet hoe het komt dat de wielen draaien en hoe de motor wordt aangestuurd.» Op dit moment gebruiken we onze camera zoals we met de auto rijden én daarbij precies weten hoe het werkt. Voor elke lens die we gebruiken, weten we heel goed welke instellingen en welke flitssterkte we moeten gebruiken om de foto te maken die we in gedachten hebben. Gebruik dit in combinatie met een perfect drijfvermogen en een correcte plaatsing van je flitsers, en je SD-kaartjes zullen al snel vol staan met scherpe en correct belichte onderwaterfoto’s.

CAMERA: Nikon D200 in een Hugyfot behuizing LENS: Nikkor 10.5mm fisheye FLITSERS : 2x Inon Z-240 SLUITERTIJD: 1/100 sec DIAFRAGMA: f11 ISO: 320

Laag 3: Wedstrijdmentaliteit

Mensen die beschikken over een ‘Wedstrijdmentaliteit’ proberen altijd om de uitblinker te zijn. Ze proberen om steeds beter te worden en gaan vaak op zoek naar nieuwe uitdagingen. Dit brengt creativiteit met zich mee wat we later terugvinden in hun foto’s. En, unieke beelden worden soms sneller beloond in onderwaterfotografiewedstrijden. In mijn jeugdjaren (heel lang geleden dus) deed ik aan competitie wielrennen en werd ik daarnaast meerdere malen provinciaal kampioen karate. Ik werd geboren met de ‘Olympische gedachte’. Maar het belangrijkste deel van de derde laag in onze driehoek is: laat de moed niet te snel zakken en zoek de wil om steeds te verbeteren. Vraag raad en feedback aan ervaren fotografen, maar vooral, probeer advies te aanvaarden van zowel beginnende als gevorderde fotografen en beschouw dit niet als kritiek.

CAMERA: Nikon D90 in een Hugyfot behuizing LENS: Nikkor 60mm FLITSERS: 2x Inon Z-240 SLUITERTIJD: 1/250 sec DIAFRAGMA: f25 ISO: 160

Laag 4: Ervaring en aanleg

De vierde stap in onze driehoek is ‘Ervaring en aanleg’. Hoe meer je duikt, hoe meer foto’s je onder water kunt maken en hoe beter je zal worden! Maar, sommige personen proberen niet om beter te worden. Zij zijn steeds blij met de foto’s die ze maken. Volgens ons missen ze de ‘drive’ om verder te gaan en wow-beelden te maken. Natuurlijk zullen er, spijtig genoeg, altijd mensen zijn die het niet van nature hebben meegekregen. Zij hebben het gewoon niet, en missen een oog voor lay-out. Toch kun je de kwaliteit van je beelden enorm de hoogte in jagen, enkel en alleen al door de regels van de compositie toe te passen. Regels die vaak over het hoofd worden gezien en worden vergeten! Ervaren duikers weten waarschijnlijk wel dat schuwe diertjes snel schrikken van iedere beweging die ze maken. Ervaren fotografen zouden onmiddellijk moeten weten welke positie, of welk gedrag een schitterend beeld kan opleveren van het diertje dat zij voor de lens krijgen.

CAMERA: Nikon D800 in een Hugyfot behuizing LENS: Nikkor 105mm FLITSERS: 2x Inon Z-240 SLUITERTIJD: 1/250 sec DIAFRAGMA: f18 ISO: 400

Laag 5: Materiaal

Onze vijfde laag gaat over ‘Materiaal’. Degelijk materiaal is noodzakelijk! Maar denk niet dat het de camera is die de schitterende foto maakt. Jij bent de fotograaf! Jij bent de Michelangelo! Wij hebben fotografen met een relatief goedkoop compact cameraatje betere foto’s zien maken dan gevorderde DSLR gebruikers. Wij, mensen, zijn allemaal verschillend. We hebben ieder onze eigen visie en kijk op iets. Els en ik fotograferen steeds dezelfde diertjes, en toch zijn onze beelden verschillend. Maar één van onze belangrijkste regels over het materiaal is dat je moet weten hoe je de camera moet bedienen wanneer deze in het onderwaterhuis zit. Het bedienen van je duikmateriaal, BCD en cameramateriaal moeten een automatisme worden, net als het sturen van je auto.

Tip onderwaterfotografie: Leer je camera kennen en bedienen wanneer deze in de behuizing zit. Investeer af en toe in nieuw materiaal.

Laag 6: Biologie

De mariene biologie bestudeert alle organismen die leven in onze oceanen. Als onderwaterfotograaf zal je snel merken dat je een enorm voordeel hebt wanneer je weet waar en hoe de diertjes leven. Als je gids of buddy je iets aanwijst, moet je weten welk gedrag je kunt verwachten. En zo zal je voorbereid zijn om de foto te maken die je voor ogen hebt. Wanneer je onze zesde pijler, ‘Biologie’ onder de knie hebt, zal je veel gemakkelijker zelf de diertjes vinden en klaar zijn voor de perfecte foto. 

Tip onderwaterfotografie: Raak zeedieren niet aan en stop de duikgidsen wanneer ze het diertje in een betere positie willen plaatsen. Spendeer wat tijd bij het beestje, laat het wennen aan je aanwezigheid en je zal veel sneller het natuurlijke gedrag kunnen bewonderen. Zorg tijdens het wachten dat je voorbereid bent voor het maken van die perfecte foto.

Laag 7: Geluk

En uiteindelijk, op de top van onze driehoek tot succesvolle onderwaterfotografie, staat de zevende en laatste pijler: ‘Geluk’. Natuurlijk heeft iedereen een portie geluk nodig om een schitterende foto te maken. Maar… wat denk je dat er zal gebeuren als we dit geluk geven aan een beginnende duiker of beginnende onderwaterfotograaf? Zal hij of zij hiermee een wow-foto kunnen maken? Wij koppelen geluk aan geduld. Wanneer je tijd doorbrengt met een dier en het met rust laat, word je vaak beloond met natuurlijk gedrag. En de geroutineerde fotograaf weet dan precies wat hij moet doen! De instellingen op de camera en flitsers staan op tijd correct ingesteld, en dan is het enkel de kunst om te wachten, wachten… tot het moment dat je een ‘behaviour shot’ kunt maken – of je duiktank bijna leeg is en naar de oppervlakte moet.

Tip onderwaterfotografie: Wees kritisch op jezelf en wees enorm selectief in je foto’s. Tracht steeds een nog betere foto te maken, blijf geconcentreerd en ‘watch and learn’ van andere fotografen.

Tot slot

Iedereen kan een ‘lucky shot’ maken. Maar zodra je voldoet aan alle lagen in onze driehoek, zijn wij er zeker van dat ook jij schitterende onderwaterfoto’s kan maken. Het zullen niet langer ‘lucky shots’ worden genoemd! Voor ons zijn er dus geen geheimen om het perfecte beeld te maken. Het gaat enkel om de manier hoe jij onze driehoek tot succesvolle onderwaterfotografie beheerst.

Over Els en Bruno

Els Van Den Borre (39) is Belgisch CMAS 1* instructeur en kinesitherapeut. Ze startte met een Fuji FinePix F30 compact camera die ze in 2009 ruilde voor een DSLR Nikon D90. Bruno Van Saen (47) werkt binnen de Belgische ICT-sector als functioneel en performance analist. Hij startte met een compact camera en daarna stapte hij ook over op de DSLR Nikon D90. Het koppel startte 10 jaar geleden met duiken en na 5 jaar ging ook de camera mee onder water. Al snel namen ze deel aan (internationale) onderwater-fotografiewedstrijden wat resulteerde in vele eerste plaatsen en internationale interesse in hun fotomateriaal.

Website: www.elsvandenborre.be