Hoe meer voedsel een zeeanemoon verorbert, hoe meer tentakels er bij komen.

Bij mensen staat het aantal ledematen vast: de meesten van ons worden geboren met twee armen en twee benen. Hetzelfde geldt voor alle zoogdieren. Op dezelfde manier is het aantal vinnen van een vis en het aantal poten en vleugels van een insect ingebeld in hun genetische code. Zeeanemonen vormen echter een uitzondering op de regel. Want zeeanomonen kunnen zowel tien, twintig als zevenhonderd (!) tentakels laten groeien.

Voedsel zeeanemonen

Lange tijd was onduidelijk wat er ten grondslag ligt aan het aantal tentakels waar een betreffende zeeanemoon mee uitgerust is. Want wat in het lichaam regelt dit precies? Om dit mysterie te ontrafelen, hebben onderzoekers in een nieuwe studie zich over meer dan 1000 zeeanemonen gebogen. En ze komen tot een verrassende ontdekking.

Het blijkt namelijk dat als een zeeanemoon veel te eten heeft, hij meer tentakels krijgt. “Het kweken van nieuwe aanhangsels bij dieren is uitgebreid bestudeerd,” vertelt onderzoeksleider Aissam Ikmi aan Scientias.nl. “Maar alleen in het kader van regeneratie (het verschijnsel waarbij organen van dieren volledig terug groeien, red.), niet als reactie op voedsel. We weten dat de beschikbaarheid van voedsel invloed kan hebben op de groei. Maar we hadden niet een verband tussen de beschikbaarheid van voedsel en het aantal aanhangsels verwacht.”

Bepaalde omgevingsfactoren bepalen dus bij de zeeanemoon hoeveel tentakels hij heeft. “Doordat de hoeveelheid voedsel dat een zeeanemoon tot zich neemt het aantal tentakels bepaalt, gedraagt een zeeanemoon zich eigenlijk meer als een plant die nieuwe takken groeit,” legt Ikmi uit. “Als zwemmende larve beschikt een zeeanemoon al in een vroeg stadium over vier ‘knopjes’ waar tentakels uit voort komen.

Deze minuscule versie van een zeeanemoon kan maandenlang zonder voedsel. Wanneer er echter voedsel wordt verstrekt, begint de primaire poliep te groeien en voegt hij opeenvolgend tentakels toe, afhankelijk van hoeveel voedsel er voor handen is.”

Volwassenheid

De onderzoekers hebben aangetoond dat de groei van nieuwe tentakels niet alleen plaatsvindt wanneer de zeeanemoon nog jong is. Ook als hij volwassen is komt er zo nu en dan eentje bij. Als reactie op stress kan de zeeanemoon er soms ook weer één verliezen, die vervolgens wel weer opnieuw aan kan groeien.

“We kunnen stellen dat het aantal tentakels dus een wisselwerking is tussen genetica en omgevingsfactoren,” concludeert Ikmi. “Hoewel de zeeanemoon verschillende strategieën gebruikt voor de groei van tentakels in verschillende stadia van zijn leven, zijn de nieuwste tentakels morfologisch niet te onderscheiden van oudere.”

Aantallen

Het betekent dat zeeanemonen over uiteenlopende aantallen tentakels beschikken. “Er zijn soorten bekend die meer dan 700 tentakels hebben, bijvoorbeeld de Cereus pedunculatus.” vertelt Ikmi. “In de studie hebben we ons echter over de Nematostella vectensis gebogen. We wisten dat een volwassen exemplaar tussen de twaalf en achttien tentakels kon hebben. Het gebruikelijke aantal onder laboratoriumomstandigheden is zestien. Toch hebben we ook dieren gezien die tussen de 18 en 24 tentakels groeiden.”

Hoe meer een zeeanemoon dus te snaaien heeft, hoe meer tentakels er bij komen. Maar wat is nou precies hét krachtvoer? “Meestal voeren we pekelkreeftjes en mosselen,” vertelt Ikmi desgevraagd. “Maar we weten nog niet of er een specifiek dieet is dat de beste ‘tentakelgroei’ bewerkstelligt. We proberen dat momenteel te achterhalen.”

Deze afbeelding toont vier stadia van het ontwikkelingsproces van tentakels van een zeeanemoon. Afbeelding: Anniek Stokkermans/EMBL

Voordeel

Het hebben van meer tentakels is bovendien voor een zeeanemoon best gunstig. “De tentakels vervullen drie functies,” zegt Ikmi.

“1) ze worden gebruikt voor het vangen van prooien, 2) ze bestaan uit sensorische antennes bedekt met soortgelijke cellen die wij in ons binnenoor hebben en 3) ze bevatten lange spieren die energie kunnen opslaan. Hoe meer tentakels een zeeanemoon heeft, hoe beter zijn overlevingskansen waarschijnlijk zijn. Stel je voor dat wij mensen ook meer armen en benen kunnen laten groeien door meer te eten.

Dat zou natuurlijk heel handig zijn, zeker als we bijvoorbeeld gewond raken aan een arm en we deze gewoon opnieuw kunnen laten aangroeien.”

Hoge leeftijd

Zeeanemonen laten ons dus zien dat het mogelijk is dat voedingsstoffen niet worden omgezet in overtollig vetopslag – zoals bij alle zoogdieren het geval is – maar in plaats daarvan worden omgezet in een nieuwe lichaamsstructuur. Deze groei van tentakels afhankelijk van hun voedselinname is een hele interessante vondst die ook licht werpt op de lange levensduur van zeeanemonen.

Sommige soorten kunnen bijvoorbeeld een respectabele leeftijd van 65 jaar bereiken. “Om zulke hoge leeftijden te behalen, moeten deze voornamelijk niet-bewegende diertjes strategieën hebben ontwikkeld om met veranderingen in het milieu om te gaan,” zegt Ikmi. En de groei van extra tentakels waar ze meer voedsel mee kunnen verzamelen, is daar mogelijk onderdeel van.

Het onderzoek is nog niet ten einde. Ikmi en zijn team willen namelijk graag de belangrijkste voedingsstoffen die cruciaal zijn voor de groei van tentakels achterhalen, evenals de rol van de spieren op de plaatsen waar nieuwe tentakels ontstaan. “We bestuderen momenteel deze nieuwe eigenschap van spiercellen en zijn benieuwd naar het mysterie erachter,” besluit Ikmi.

Meer over zeeanemonen

Hoewel zeeanemonen misschien op kleine plantjes lijken, zijn het dieren en vallen onder de klasse bloemdieren. Het zijn meestal solitaire poliepen zonder skelet. Zeeanemonen beschikken over meerdere tentakels die ze voornamelijk gebruiken om voedsel te vangen.

Met de onderkant van hun lichaam kunnen de diertjes zich in zand ingraven. Met een ‘zuigvoet’ kunnen ze zich ook vasthechten op een harde ondergrond of zich verplaatsen. Het merendeel van de zeeanemonen leeft in kustwateren, poeltjes of spleten van rotskusten.

Bron: Scientias