Wereldwijd worden zeepaardjes bedreigd met uitsterven doordat hun leefomgeving wordt aangetast. Ook maakt hun iconische voorkomen ze populair in de internationale aquariumhandel. Een recente studie laat zien hoe deze zeepaardenhandel zich de laatste tijd heeft ontwikkeld.
Zeepaardjes zijn zeevissen die tot onze verbeelding spreken vanwege hun uiterlijk en hun voortplantingsgedrag. Veel vissen leggen eieren, maar zeepaardjes zijn levendbarend waarbij het de mannetjes zijn die de ongeboren jongen bij zich dragen. Daar hebben ze een speciale broedbuidel voor en het komt dus vaak voor dat de vader een opvallend dikke buik heeft.
Oosterse markten
Zeepaardjes komen vooral voor in ondiepe kustzeeën. Momenteel zijn er 48 soorten bekend, maar er worden nog steeds nieuwe ontdekt. De laatste twintig jaar zijn er maar liefst 15 nieuwe soorten beschreven, waarvan meerdere bijzonder klein zijn (minder dan twee centimeter lang) en tot de zogenaamde ‘pygmeezeepaardjes’ worden gerekend.
Wereldwijd worden zeepaardjes bedreigd met uitsterven doordat hun leefomgeving wordt aangetast. Vanwege hun iconische voorkomen zijn ze populair in de handel. Grote aantallen gedroogde zeepaardjes worden al eeuwenlang verhandeld als grondstof voor traditionele medicatie in oosterse markten.
Zeepaardenhandel
De laatste jaren zijn 27 soorten zeepaardjes ook gewild in de internationale aquariumhandel. De meeste leven in warm water. Net als veel andere tropische zeedieren kunnen de levende zeepaardjes binnen twee dagen vanuit hun natuurlijke habitat naar de aquariumwinkel worden gebracht. De meeste kleine soorten worden niet verhandeld. Die zijn moeilijk te vinden door hun camouflage en ze zijn ook lastig te houden in gevangenschap doordat ze speciale eisen stellen aan hun habitat. Ze leven namelijk in een symbiose met een specifiek soort koraal.
In een wetenschappelijk artikel dat kort geleden verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Diversity beschrijven biologiestudente Sasha Koning en Naturalis-onderzoeker Bert Hoeksema (tevens hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen) hoe de internationale handel in zeepaardjes zich heeft ontwikkeld gedurende de laatste twee decennia. Daarvoor maakten ze gebruik van online databases.
In tegenstelling tot andere aquariumvissen zijn zeepaardjes beschermd door CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora), waardoor landen verplicht zijn om export- en importgegevens te melden van bedreigde soorten in de internationale handel. Ze moeten ook melden of de dieren in de natuur zijn gevangen of zijn gekweekt. Die gegevens laten zien dat de handel in wilde zeepaardjes sterk is afgenomen vanaf 2004, toen de soorten voor het eerst werden beschermd door CITES.
Twee Hippocampus-individuen die zich vastklampen aan gorgonische octokoralen in hun natuurlijke omgeving: (a) Hippocampus denise op de Raja Ampat-eilanden, West-Papoea, Indonesië (2006); (b) Hippocampus reidi op Sint Eustatius, Oost-Caribisch gebied (2015) (Bron: Bert Hoeksema)
Wilde kweekdieren
De handel in gekweekte exemplaren nam eerst juist toe en werd groter dan het aantal wild gevangen zeepaardjes, maar liet daarna ook een daling zien. Het gaat nu in totaal om zo’n tienduizend exemplaren per jaar, wat minder is dan de bijna negentigduizend uit het piekjaar 2008. In de loop der jaren zijn de methoden en technieken voor de kweek van zeepaardjes verbeterd, maar deze sector staat nog steeds voor veel uitdagingen, zoals kosteneffectieve productie, voeding en ziekten.
De kweek van zeepaardjes is nog steeds voornamelijk afhankelijk van wilde kweekdieren. Bovendien is het belangrijk dat vissers die momenteel afhankelijk zijn van de handel in zeepaardjes, in landen als Vietnam en Sri Lanka, worden aangemoedigd om over te schakelen naar een duurzamere manier van zeepaardjeshandel.
Veel aquariumliefhebbers hebben ontdekt dat het leuk is om zelf zeepaardjes te gaan kweken. De handel in gedroogde zeepaardjes blijft echter doorgaan en de aantallen daarvan zijn tientallen malen hoger dan die van de levende visjes. Het is wel duidelijk dat de meeste soorten zeepaardjes meer bescherming nodig hebben om niet te verdwijnen.
Meer informatie
Artikel Diversity of Seahorse Species (Hippocampus spp.) in the International Aquarium Trade
Tekst: Sasha Koning, Rijksuniversiteit Groningen en Bert Hoeksema, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Bert Hoeksema, Naturalis Biodiversity Center (leadfoto: zeepaardje Hippocampus denise verschuilt zich tussen octokoralen)
