Het is een van de bekendste duiksites van Indonesië en staat in de wereldtop van beste duikwrakken. De USAT Liberty mag dus niet ontbreken op je bucketlist voor Bali. Maar waarom is de Liberty wreck zo’n succesverhaal en blijft ze dat ook?
Tekst: Judith Rietveld Foto’s: René Lipmann
Het is 11 januari 1942. De Tweede Wereldoorlog is in volle gang. De USAT Liberty is op weg van Australië naar de Filipijnen om spoorwegonderdelen en rubber af te leveren. Het 120 meter lange schip, gebouwd in 1918, functioneert als transport- en bevoorradingsschip voor het Amerikaanse leger. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam ze er zonder kleerscheuren vanaf, maar deze dag lijkt er een einde te komen aan haar onschendbaarheid. In de Straat van Lombok vuurt een vijandelijke Japanse onderzeeër een torpedo af op de USAT Liberty.
Ze kan geen kant meer op en maakt flink water. Een Amerikaanse destroyer en de Nederlandse torpedojager Van Ghent schieten te hulp en trachten de Liberty naar de haven van Singaraja te slepen. Dit is een Nederlandse haven van de Lesser Sunda Islands, in het noordoosten van Bali. Maar de Liberty is al dusdanig volgestroomd, dat het onmogelijk is voor de torpedobootjagers om haar nog verder op sleeptouw te nemen. Bij Tulamben, Bali, weten ze het schip op het strand te krijgen en de lading te redden. Jarenlang ligt de Liberty langs de kust en langzaamaan raakt ze steeds meer in verval. Bruikbare onderdelen worden eraf gesloopt en er blijft nog maar weinig over van het transportschip.
In 1963 dient de vulkaan Gunang Agung haar de genadeklap toe: de 3142 meter hoge actieve vulkaan spuwt allesvernietigende lavastromen uit, gepaard met aardschokken. Het natuurgeweld verwoest meerdere dorpen en kost ruim 1500 mensen het leven. Ook de Liberty moet het ontgelden: door de heftige aardbevingen die de eruptie veroorzaken, glijdt het wrak de zee in en vindt zo haar laatste rustplaats.
De Liberty is tweemaal verslagen, maar ze lijkt nu het hoogtepunt in haar carrière bereikt te hebben.
Succesfactoren Liberty wreck
Tweemaal verslagen, maar ze lijkt nu het hoogtepunt in haar carrière bereikt te hebben: vandaag de dag is het een schitterende duiklocatie waar duikers bijna letterlijk in de rij staan om te mogen duiken. Ze ligt parallel aan de kust en start op 5 meter, het diepste punt bevindt zich op 30 meter. Een perfecte duikplek dus voor recreatieve duikers. De Liberty wreck ligt 90 graden op haar zij, grotendeels uiteengevallen in stukken.
Meerdere delen zijn nog goed herkenbaar zoals de laadruimtes, afweergeschut, toiletten en ankerketting. Maar wat nog wel het meeste opvalt, is de rijke begroeiing van het wrak. Overal zie je harde en zachte koralen, enorme sponzen, anemonen en zelfs schitterende gorgonen. Het is een heus rif geworden, waar ontelbare soorten zich ophouden.
En dankzij het zwarte zand waarop ze rust, biedt het geweldige fotografiemogelijkheden. Marien evolutie-ecoloog Dr. Sebastian Striewski deed onderzoek naar de koraalgroei op het wrak, en legt uit waarom gorgonen zo goed op deze plek gedijen. «Gorgonen hebben twee dingen nodig: het zijn sessiele organismen (organismen die zich niet kunnen voortbewegen, red.) dus ze onttrekken hun voedsel uit het water, net zoals koralen. Je vindt ze dus in gebieden waar vers water, inclusief grote hoeveelheden plankton, worden aangevoerd. Daarom groeien ze altijd dieper dan 15 meter omdat daar de waterkolom zijwaarts langs de kust stroomt. Ten tweede, de meeste gorgonen leven niet in symbiose met algen, zoals hermatypic koralen (steenkoraal).
Daardoor groeien ze ook niet zo snel als hard koraal. Wanneer ze dus in een gebied leven waar veel hard koraal voorkomt, worden ze al gauw verdrongen. Daarom komen ze in donkere gebieden voor waar hun grootste concurrenten, grote algen en hermatypic koraal, niet aanwezig zijn. Dit is op een diepte van 15 tot 25 meter. Maar ook in grotten of steile wanden groeien ze graag. De Liberty biedt de ideale leefomgeving voor gorgonen, daarom kom je ze hier tegen.» Dankzij haar unieke positie in de baai, ligt ze in een gebied waar vers water langs het wrak stroomt. Daar profiteren de koralen en gorgonen van, want in deze stromingen zit veel plankton.
De succesfactor van de Liberty zit hem dan ook in deze permanente lichte stroming die vers plankton aanvoert, maar ook in de vele gezonde riffen die zich in de buurt bevinden. Daar is een hoge biodiversiteit te vinden en hoe groter de omliggende omgeving met gezonde riffen, hoe sneller een nieuw rif zal groeien en hoe meer diversiteit er is.
Groothoek of macro? Je kunt beter twee duiken plannen op de Liberty!
Slaapkoppen
Doordat de Liberty zo’n divers habitat is met kleine ruimtes, holen en platte niveaus, kan het heel veel organismen faciliteren. Op het wrak leven rond de 400 soorten. Dat klinkt veel, maar eigenlijk valt dat volgens Dr. Striewski wel mee: «Je zou denken dat het schip volledig begroeid zou zijn na al die jaren. En ondanks dat er zoveel gezonde riffen in de buurt liggen die elk jaar weer kleine koraal- en gorgoonlarfjes eruit sturen, is ze nog niet volledig begroeid.» Maar ondanks dat is er meer dan genoeg te ontdekken. Ook voor macrofotografen is het een klein paradijsje op aarde. Volgens Dr. Striewski zijn nudibranchs dol op wrakken. Ze vinden er genoeg voedsel en schuilplaatsen, zowel gedurende de dag als nacht.
Dat was waarschijnlijk ook de reden voor het Denise pygmeezeepaardje om beslag te leggen op een van de gorgonen. Dat is overigens behoorlijk grootspraak, want het minuscule diertje is nauwelijks met het blote oog zichtbaar – laat staan dat je het makkelijk terugvindt in de grote gorgoon. «Pygmeezeepaardjes zijn gebonden aan de structuren die het beste bij hen passen, dit zijn zeegras, zachte koralen en gorgonen. Omdat het hele slechte zwemmers zijn, zijn ze afhankelijk van hun camouflagetechnieken. Daarom komen ze ook niet voor in gebieden met sterke stromingen omdat ze dan hun voedsel niet snel genoeg kunnen pakken en zelf weggeblazen worden. Dankzij de stabiele populatie van de Liberty is het mogelijk dat de pygmees hier leven,» verklaart Dr. Striewski.
Macroleven is dol op wrakken. Zo ook dit Denise pygmeezeepaardje.
Ga je liever voor dieren die je wél in een oogopslag kunt zien, dan ben je bij de Liberty ook op de juiste plek. «Hoe diverser de community op een rif – in dit geval het wrak -, hoe meer pelagische soorten erop afkomen,» aldus Dr. Striewski. Wil je echt iets bijzonders meemaken, dan moet je vroeg uit de veren. ’s Nachts slaapt er een grote groep van zo’n twaalf bultkoppapegaaivissen op het wrak, die bij zonsopgang een rondje maken over het dek en verder trekken naar de nabijgelegen riffen.
De bultkoppapegaaivissen gebruiken het wrak als slaapplaats. Bij zonsopgang gaan ze op zoek naar ontbijt op het dek.
«Papegaaivissen eten benthische algen en koralen en zijn afhankelijk van grote gebieden met gezonde riffen. Ze migreren de hele dag door om een groot gebied te beslaan. Ze nemen happen van koraal en verteren de levende organismen, dit zijn het koraaldiertje en de symbiotische eeneiige algencel. De rest poepen ze uit, dit is het witte zand dat je op het strand vindt. Het mooie witte strand waar je met je blote voeten oploopt, is dus allemaal papegaaivispoep!»
De Liberty is niet een primaire voedselbron voor de bultkoppapegaaivissen omdat ze liever grotere riffen afstruinen met gezonde steenkoralen. Maar ze zwemmen graag een stukje om voor een veilige slaapplaats. Ook de mola mola laat zich hier weleens zien, kijk dus goed om je heen als je het wrak bezoekt. En wat dacht je van schildpadden, barracuda’s, horsmakrelen en…
Reisinfo Bali
Vervoer Met Singapore Airlines vlieg je in 12,5 uur naar Singapore en vervolgens 2,5 uur door naar Denpasar in Bali. Opvallend is de riante beenruimte waarover de Ecomony Class beschikt. www.singaporeairlines.com
Verblijf Wij verbleven in het Ocean Front & Spa Resort Siddhartha, in het noordoosten van Bali. Het beschikt over vrijstaande bungalows: 7 Superior bungalows, 18 deluxe bungalows, 5 Ocean Front Deluxe bungalows en drie droomvilla’s met hun eigen privézwembad. De bungalows staan verspreid in de fraaie, kleurrijke tuin. Ontspan na een dag duiken in het oceanview zwembad en drink een lekkere cocktail aan de bar. In het sfeervolle restaurant kun je kiezen uit een uitgebreid menu. Het resort hanteert zeer redelijke prijzen voor een verblijf. www.siddhartha-bali.de
Duikcentrum Duikcentrum ligt direct aan zee, op het resort zelf. Je loopt dus zo van je bungalow naar het duikcentrum toe. Het is van alle gemakken voorzien: aparte spoelbakken, douches en verhuur van materiaal. Je zal zelf de spoelbakken niet veel zien: al je materiaal wordt altijd door het vriendelijke personeel uitgespoeld en opgehangen. Per dag worden er verschillende duiksites aangedaan. Liberty Wreck ligt slechts op 5 minuten varen. Nitrox 32 beschikbaar zonder toeslag.
Duikseizoen Hoewel je in Indonesië het hele jaar door kunt duiken, zijn april tot en met september de beste maanden. In de overige maanden is er meer kans op wind en een regenbui, maar niet van dien aard dat het de duikkwaliteit beïnvloedt. De watertemperatuur varieert van 26 tot 29 graden. Boven water is de gemiddelde temperatuur 30 graden.
Bekijk ook: ‘Wanneer we niets doen, zal het Liberty wrak in de diepte verdwijnen’
