Iedereen kent ze, de dames en heren van de Douane die op het vliegveld geduldig op je staan te wachten na het ophalen van je koffers. Ze staan daar natuurlijk niet om te vragen hoe je vakantie was, maar hebben een veel belangrijkere taak: het toezien op de invoer, uitvoer en doorvoer van goederen in ons land. Mocht je denken dat de Douane alleen op een vliegveld of aan de grens controleert, dan heb je het goed mis. Deze controles gaan veel verder en letterlijk veel dieper.
Tekst: Dennis de Heus Foto’s: René Lipmann
Vandaag mogen we een dag mee met het landelijk duikteam van de Douane. Dit in Rotterdam gevestigde duikteam controleert schepen in de havens van heel Nederland, zoals onder andere de havens van Rotterdam, Amsterdam en Vlissingen. Gerben heet ons welkom, de duikleider waar we mee op pad gaan. Aan achternamen doen we vandaag niet en dat is goed te begrijpen. Deze mensen willen in stilte hun werk doen en naamsbekendheid kan dat alleen maar in de weg staan en hun positie een stuk kwetsbaarder maken.
Wanneer je een grote hoeveelheid drugs ontdekt onder een schip, wil je niet dat dat aan de grote klok gehangen wordt, je wil door naar de volgende vangst zonder dat men weet hoe je dit hebt gedaan. Tijdens een sterke kop koffie krijgen we te horen wat hun werkzaamheden precies inhouden.
Smokkelwaar
Gerben: «We doen er alles aan om te voorkomen dat drugs en andere smokkelwaar via schepen ons land binnenkomen. Per dag varen er honderden schepen de haven binnen waaruit een selectie wordt gemaakt. De schepen zijn onder andere op basis van een softwareprogramma, met daarin verschillende stromen van informatie, naar voren gekomen. Ook de vaartuigen die als ‘verhoogd risico op smokkelwaar’ worden gezien, komen bij ons terecht. Dit kan te maken hebben met eerdere ervaringen en resultaten vanuit een bepaalde regio of haven, of met een bepaald type schip. Daarnaast kan het zomaar zijn dat er een tip is binnengekomen vanuit een overheidsinstantie uit het buitenland, wat zeker een reden is om op onderzoek uit te gaan.»
Kleintje: een 187 meter containerschip is voor de duikers een normaal formaat.
Methodes geheim
Wat exact de reden is dat juist dit schip is uitgekozen, mogen we helaas niet weten. De Douane houdt haar methodes natuurlijk geheim voor een maximaal resultaat. De rondleiding die we krijgen door de ruimtes waar iedereen verblijft, laat zien dat dit team succesvol is geweest en nog steeds is. Overal zie je ‘trofeeën’ van eerdere vangsten. Grote torpedoachtige objecten die bij eerdere controles gevonden en ontmanteld zijn, hangen aan het plafond. Je moet toegeven dat de betreffende smokkelaars behoorlijk creatief zijn geweest, maar voor onze Douaneduikers was het niet creatief genoeg. De ruimte is het beste te beschrijven als een duikschool, garage en sportschool ineen en het team is dan ook van alle gemakken voorzien.
Dat moet ook wel als je jezelf voorziet in al het onderhoud van de benodigde spullen en tegelijk goed fit moet zijn om dit werk naar behoren te kunnen uitvoeren. Tussen Gerben zijn verhalen door merken we ook dat er geen hele strakke hiërarchie is, maar dat iedereen onderdeel uitmaakt van een hecht team. Niet gek natuurlijk als je beseft dat het werk wat ze doen zeker niet zonder risico’s is. Ze zijn sterk afhankelijk van hun uitrusting, maar nog meer van elkaar.
Trofee: deze ‘torpedo’ hing onder een schip, deze hoorde daar niet thuis.
Rotterdamse haven
In de Rotterdamse haven krijgen we het echte werk te zien. We sluiten ons aan bij het team op één van de douaneboten en varen richting het schip dat gecontroleerd zal worden. Dat doen we niet alleen, we worden namelijk vergezeld door een Rhib die ervoor zorgt dat wanneer er ergens iets gebeurt, men er heel snel bij kan zijn en zo dus ook veel sneller de kade op kan zoeken. In sommige gevallen staat daar dan een mobiele decompressietank klaar.
De wettelijke voorschriften bepalen namelijk dat wanneer beroepsduikers dieper dan 15 meter duiken, een decompressietank klaar moet staan om bij tekenen van decompressieziekte de duikers snel te kunnen behandelen. Vandaag is de tank niet ter plaatse, aangezien het geselecteerde schip niet dieper dan 9 meter in het water ligt. Tijdens onze tocht krijgt iedereen duidelijk van Gerben te horen wat er op de planning staat, welke rolverdeling er is en wat er van iedereen wordt verwacht.
Wanneer je weet dat de ‘andere kant’ eraan kan komen, zorgt het wel voor extra spanning.
De duikploeg bestaat uit vier duikers: de duikleider, twee duikers en een stand-byduiker. Ook René krijgt een briefing aangezien hij aangelijnd mee het water in zal gaan. Hij krijgt te horen welke lijnsignalen er gebruikt worden en welke route hij het beste onder water kan afleggen. Eenmaal bij het containerschip klimt Gerben aan boord om de kapitein te laten weten dat zijn schip de gelukkige is voor een controle. Eerst controleert de duikploegleider of de kapitein en zijn bemanning alles aan boord hebben uitgezet wat voor gevaar voor de duiker kan zorgen. Bij een schip bevinden zich namelijk meerdere openingen onder water zoals de zeekasten, die water naar binnen zuigen om de motoren te koelen.
Spuigaten
Ook kijken ze naar de spuigaten die met grote kracht water kunnen lozen. Zowel vastgezogen worden tegen een schip aan, als letterlijk een dreun krijgen door de kracht van het water uit een spuigat, wil je te allen tijde voorkomen. Het team voert alle voorbereidingen in een strak tempo uit. De controle van het schip vindt tijdens het laden en/of lossen plaats, zodat er geen vertraging zal zijn en alle goederen op tijd hun weg kunnen vervolgen. Het tegelijkertijd laden en lossen brengt wel een extra dimensie met zich mee, probeer maar eens geconcentreerd te werken terwijl ze boven je hoofd al krakend en piepend 6 meter lange zeecontainers verplaatsen. Even bescherming zoeken is er dan niet bij.
Zelf doen! De onderwaterrobot kan helemaal zelf een inspectie uitvoeren.
Hotspots
Het geselecteerde schip is nogal een grote, althans, dat vind ik. Ik krijg echter te horen dat dit 187 meter lange schip echt nog wel een heel ‘stukkie’ groter kan. Dat is dan gelijk ook wel een heel groot stuk scheepsromp dat onderzocht moet worden! Gelukkig staat de techniek niet stil en heeft de Douane hier een oplossing voor: de ROV.
Michael is de piloot van deze Remote Operated Vehicle en volgde een uitvoerige training voor de bediening ervan. «De ROV is voorzien van een camera en een sonar. Deze sonar kan op grotere oppervlaktes uitstekend onregelmatigheden vinden en zelfs de naden van de romp herkennen. Dit geeft de duiker van dienst de gelegenheid en vooral de tijd om gelijk naar de meer interessante plekken te gaan, de ‘hotspots’.»
Bijzonder genoeg kan deze ROV niet alleen duiken, maar ook over de romp van het schip rijden. Michael verklaart: «Door een onderdruk te creëren met behulp van een ventilator aan de onderkant op de ROV, ‘plakken’ we hem op de huid van een schip en kan hij zijn werk al rijdend uitvoeren.» Op het scherm zien we dat het zicht in de Rotterdamse haven mee lijkt te vallen. De Douaneduikers worden getraind om hun werk op de tast te kunnen doen, aangezien het zicht in de haven zeer beperkt kan zijn waarbij je soms letterlijk geen hand voor ogen ziet.
Echt of nep? Bij sommige schepen worden er roosters tegenaan ‘geplakt‘ om smokkelwaar achter te verstoppen.
Veiligheid voorop
De duikersvlag wappert inmiddels in de wind en ook de havenautoriteiten zijn ingelicht dat er duikers te water gaan. Schepen zullen rustig voorbij moeten varen om de golfslag en deining zo veel mogelijk te beperken. Brent is de dienstdoende duiker en zal het schip aan de onderkant gaan onderzoeken. Ook nu valt meteen op dat de veiligheid voorop staat en dat is vooral te zien aan de indrukwekkende uitrusting waarmee hij aan het werk gaat.
Brent is overigens niet de enige die vandaag die uitrusting aan heeft getrokken. Vanaf het moment dat hij aangekleed is, zal reserveduiker Michel meteen dezelfde uitrusting aantrekken en zich opmaken voor een mogelijke duik. Indien nodig, springt hij direct het water in om eventuele problemen bij zijn collega op te lossen. Waar vroeger met perslucht werd gedoken, gebeurt dat nu met behulp van een SSE-uitrusting (Surface Supplied Equipment) en het bijbehorende volgelaatsmasker. Hierbij zit de duiker vast aan een luchtvoorziening vanaf de oppervlakte met daarbij een communicatiekabel.
Deze umbilical heeft eigenlijk de perfecte benaming. Het is Engels voor navelstreng en zo kan je deze 120 meter lange kabel ook wel zien, aangezien het de duiker onder water voorziet in alles wat hij of zij nodig heeft. Nadat de duikers in het water zijn gesprongen horen we duidelijk vanuit de communicatielijn: «Beste zicht ooit!» Kijk, dat is mazzel hebben en niet alleen voor mijzelf achter het scherm van de ROV, maar ook voor René als fotograaf. Later hoor ik dat het zicht 6 à 7 meter is en dat is inderdaad natuurlijk erg goed.
Elk hoekje en elk gaatje onder het schip wordt gecheckt.
Cocaïne
Brent is bezig met de controle van de onderkant van het schip, wat we boven water kunnen volgen. Het komt op mij een beetje over als grotduiken. Met heel veel metaal boven je hoofd moet je eerst een flink stuk zwemmen voordat je aan een vrije opstijging kan beginnen. Tijdens het wachten kom ik meer te weten over dit bijzondere vak. De motivaties van deze mannen zijn vrijwel hetzelfde: ze willen smokkelwaar vinden en dit onschadelijk maken. De vangst zien ze als een overwinning, zeker als er geen tip van tevoren is binnengekomen en ze het ‘zelf’ voor elkaar hebben gekregen. Bij een dergelijke vangst kan het om van alles gaan, echter zoals te verwachten gaat het hier meestal om drugs en voornamelijk om cocaïne, oftewel ‘het witte goud’.
Een interessant gegeven daarbij is dat cocaïne een positief drijfvermogen heeft en dat smokkelaars met extra gewichten moeten werken om de drugs neutraal te maken. Bij uitloden had ik me toch iets anders voorgesteld… Wanneer ik vraag naar bijzondere gevallen tijdens de controles komen er veel verhalen naar boven. Grote hoeveelheden drugs, gouden beelden, maar ook in het water aan het werk zijn terwijl ze weten dat de ‘andere kant’ eraan kan komen om de smokkelwaar weer op te halen.
Gelukkig krijgen de Douaneduikers op zulke momenten goede bescherming, maar het zorgt zeker wel voor extra spanning. Dit team is overigens een stuk breder inzetbaar dan alleen bij de controle van een schip onder of boven water. Ook de politie kan een beroep op hen doen en vragen om assistentie bij het vinden en bergen van bewijsmateriaal zoals wapens en zelfs lichamen.
Het Douane Duikteam bestaat sinds 2005 en heeft voornamelijk een controlerende taak.
Uitslag
Brent komt na een duik van 45 minuten boven water. Deze keer heeft hij niets gevonden maar hij weet, net als zijn collega’s, dat het de volgende keer zomaar weer raak kan zijn. Het is tijd om alle spullen in te pakken en terug te keren naar de thuisbasis. Daar krijgt alle apparatuur de juiste nazorg en stelt Gerben een duikverslag op, een soort logboek voor gevorderden.
Op deze manier deelt het duikteam alle relevante informatie met andere (internationale) instanties, zodat de illegale handel vanaf meerdere fronten tegelijk kan worden aangepakt. Het werk is gedaan, maar moe zijn de mannen zeker niet. Ze kleden zich om in sporttenue en al snel staan alle spieren strak gespannen door de fitnessapparatuur. Fit zijn is cruciaal: ook al weten ze dat ze wellicht niet al het smokkelwaar kunnen tegenhouden, dat zal ze niet tegenhouden om het toch te proberen.
Niet alleen wit goud, maar ook ander goud wordt gevonden.
Douane Duikteam
Het Douane Duikteam bestaat sinds 2005 en heeft voornamelijk een controlerende taak. Het team bestaat uit elf duikers en vier schippers. Het is destijds uit noodzaak opgericht: smokkelen onder de waterspiegel nam toe en dat betekent dat ook de autoriteiten onder water actie moeten ondernemen. Alle Douaneduikers volgen een opleiding tot beroepsduiker Categorie A en B bij de Duik- en Demonteerschool van de Koninklijke Marine in Den Helder en een douaneopleiding.
Wie duikploegleider wil worden, volgt ook een vervolgopleiding bij de marine. De standplaats is Rotterdam, maar de Douaneduikers zijn in het hele land inzetbaar. De Douane is net als de haven een volcontinubedrijf: er is altijd een duikploeg stand-by en dagelijks wisselen drie ploegen elkaar af.
