Volgens een evolutionaire studie leeft Nemo in een niet zo giftige anemoon.

‘Kijk, daar zwemt Nemo!’ Het is de standaardreactie wanneer kinderen een aquarium met anemoonvissen aanschouwen. De kleine oranje visjes met witte strepen – ook wel clownvissen genoemd – zijn bekend bij jong en oud dankzij de animatiefilm Finding Nemo. Maar wist je dat er maar liefst dertig verschillende soorten anemoonvissen zijn met uiteenlopende kleurpatronen? Een studie in het vakblad Journal of Evolutionary Biology zocht uit hoe die diversiteit aan patronen geëvolueerd is.

Symbiose
Zoals de naam al aangeeft, leven anemoonvissen tussen de tentakels van anemonen. Met hun tentakels – die een netelgif produceren – trachten de anemonen voedsel te vangen. De vissen ondervinden geen hinder van dit gif dankzij een beschermende slijmlaag die ze langzaam opbouwen. Door de tijd heen is er een symbiose – een samenlevingsverband – tussen beide soorten ontstaan: de anemoon biedt de vis een veilige schuilplaats, terwijl de vis de anemoon helpt door parasieten op te peuzelen en kleine predatoren te verjagen.

Afbeelding: JacLou / Pixabay.

Giftig
Maar waarom hebben diverse soorten anemoonvissen verschillende kleuren? Zou er een verband kunnen zijn met de anemonen? Dat is wat Sami Merilaita (Universiteit van Turku, Finland) en Jennifer Kelley (Universiteit van Western Australia) uitzochten. Zij verzamelden gegevens van 27 soorten anemoonvissen en hun anemonen. Uit de analyses bleek dat er een verband was tussen de giftigheid van de anemoon en het aantal strepen op de vis. Hoe giftiger de anemoon, hoe minder strepen op de vis.

Aposematisme
Het kleurenpatroon op de anemoonvis is een voorbeeld van aposematisme, een waarschuwing aan vijanden dat het dier giftig of gevaarlijk is. Denk bijvoorbeeld aan de felle kleuren van pijlgifkikkers, die extreem giftig kunnen zijn. Maar in het geval van de anemoonvissen signaleren de vissen niet hun eigen giftigheid, maar die van de anemoon. Je zou kunnen stellen dat de anemoon de vis ‘gebruikt’ om vijanden te laten zien hoe giftig hij is.

Evolutionair scenario
Maar hoe is dit geëvolueerd? Een reconstructie van de evolutie van anemoonvissen biedt mogelijk een antwoord. De voorouder van deze vissen had waarschijnlijk meerdere strepen en verborg zich in anemonen met lange tentakels. Dankzij de strepen zwom de vis goed gecamoufleerd tussen de zwaaiende tentakels. Sommige anemoonvissen waagden zich af en toe in anemonen met kortere tentakels. Deze anemonen zijn giftiger. De lengte van de tentakels geeft namelijk aan hoe giftig een anemoon is: hoe korter de tentakels, hoe giftiger de anemoon. In deze anemonen is camouflage minder belangrijk door de extra gifbescherming van de anemoon. Hierdoor verloren deze anemoonvissen na enige tijd hun strepen. Dit evolutionaire verhaaltje klinkt heel plausibel, maar verder onderzoek is sowieso nodig om het te bevestigen.

Bron: Scientias

Bekijk ook: Boschmolenplas in het donker