Brandweerduikers maken indrukwekkende gebeurtenissen mee en DUIKEN magazine wil meer weten over deze mensen. Harriët Plantinga gaat in gesprek met Eelke Bragt.

Eelke heeft net bij een aantal brandweerduikers in opleiding een praktijkexamen afgenomen en ik spreek hem via beeldbellen. De afkortingen vliegen mij al snel om de oren, maar gelukkig vind ik op Google een lijst met afkortingen die de brandweer gebruikt. Eelke werkt al 40 jaar bij de brandweer, zowel bij de vrijwillige brandweer als bij de beroeps. Van deze 40 jaar is hij al 35 jaar brandweerduiker. Vroeger dook Eelke nog wel eens in zijn vakanties, nu echter niet meer. Als duiker bij de brandweer ziet hij in het Nederlandse water geen hand voor de ogen maar een drop off van tientallen meters vindt Eelke veel beangstigender.    

Wat doe je precies bij de brandweer?

Ik heb verschillende functies. Als eerste ben ik natuurlijk brandwacht (brandweerman). Daarnaast ben ik duiker, chauffeur en bevelvoerder (brandmeester). Eens in de vijf weken heb ik piketdienst als Officier van Dienst. Dan geef ik ook leiding aan meerdere eenheden en ben ik hoofdbrandmeester.   

Hoe word je duiker bij de brandweer?

De eerste stap is gaan werken bij de vrijwillige brandweer. Als je affiniteit hebt met duiken kun je in gesprek gaan met de leiding en vragen om een specialisatie.  

Waarom heet dat toch de vrijwillige brandweer? Er is toch niets vrijwilligs aan omdat er op je wordt gerekend?

Ja, je bent vrijwillig maar het is niet vrijblijvend. Je krijgt een vergoeding voor de oefeningen, opleidingen en het uitrukken. De opleiding is ook hetzelfde als een beroepsbrandweer. Het is echter onbetaalbaar om overal in Nederland beroepsbrandweermensen in te zetten. Een beroepsbrandweerman is namelijk tijdens zijn diensten aanwezig op de brandweerkazerne en een vrijwilliger heeft een baan naast zijn werk als brandweerman. Je bent dan dag en nacht oproepbaar voor incidenten. Op het moment van het incident laat je alles uit je handen vallen en sprint je naar de kazerne.   

Als het voertuig niet dieper dan 15 meter ligt, worden er brandweerduikers ingeschakeld.

Waarom zou je als werkgever deze constructie willen aangaan. Je weet nooit wanneer je werknemer ‘ervandoor gaat’?

Nee, dat weet je inderdaad niet. Voordeel voor de werkgever is dat hij een gediplomeerd bedrijfshulpverlener in dienst heeft en daarnaast levert hij op deze wijze een bijdrage aan de brandweerzorg in Nederland. In Sneek rukken we ongeveer tussen de 30 en 40 keer per jaar uit voor een waterongeval, waarvan er maar 15 tot 20 procent overdag is. De rest is in de avonden, nachten en weekenden dus voor de andere werkgever van de oproepkracht valt dat aantal behoorlijk mee.   

Terug naar de functie van duiker bij de brandweer. Jij doet dit al jaren, kun je vertellen hoe de inzet van een duiker gaat?

Via 112 komt er een melding binnen van bijvoorbeeld een auto in het water. De duiker gaat zo snel mogelijk naar de kazerne en tijdens de rit in de brandweerwagen trekt hij zijn duikspullen aan. Voor een auto onder water komen er verschillende eenheden in actie: de tankwagenspuit om alles op de wal te regelen, een duikwagen, een oppervlaktereddingsteam (hier maakt de duiker deel van uit), een hulpverleningsvoertuig met kraan, meerdere politiewagens, meerdere ambulances en een Mobiel Medisch Team. Als er een vermoeden is dat er meer dan twee mensen in de auto zitten, gaat er nog een duikteam mee. Bij het incident aangekomen, gaat er één duiker onder water en de andere duiker is stand-by (de veiligheidsduiker). De duikploegleider houdt de lijn vast vanaf de kant. De lijn is het oriëntatiepunt van de duiker en via de lijn is er ook communicatie mogelijk met de leiding. De stand-by duiker op de kant moet binnen een minuut bij zijn collega-duiker onder water kunnen zijn in het geval van een calamiteit. Wij doen geen langdurige zoekacties en daarom noemen we ons duiken ook wel ‘theezakje-duiken’; als duiker ben je kort onder water. Het is belangrijk om snel ter plaatse te zijn. Het eerste uur na het incident noemen we ook het ‘gouden uur’; er is dan nog een kans om iemand te redden.   

Kun je een voorbeeld noemen van een redding in het gouden uur?

Gelukkig wel. Enkele jaren geleden waren er twee jongetjes door het ijs gezakt. Eén van het twee lag nog in het wak. Deze is gered met behulp van een surfplank die daar toevallig lag. Het andere jongetje is gered omdat wij na zeven minuten ter plaatste waren. De duiker heeft het kind onder het ijs weg kunnen halen en de reanimatie was succesvol.   

Als je duiker bent bij de brandweer maak je ook veel heftige en verdrietige dingen mee. Hoe ga je daar mee om?

Ja, dat klopt. Vooral de veiligheidsduiker die klaar zit voor eventuele noodgevallen krijgt alles mee. De duiker die onder water bezig is, heeft een doel en krijgt niets mee van de omstandigheden op de kant. Een tijdje geleden was er een kindje op een camping. Na een zoekactie onder water hebben we het meisje gevonden. De reserveduiker op de kant ziet de paniek in dit geval bij de grootouders en daarna het immense verdriet als blijkt dat hun kleindochtertje het niet gered heeft. [Het is even stil en dan gaat Eelke verder…]  

Er hoort ook een psychische keuring bij het traject om duiker bij de brandweer te worden in verband met de traumatische dingen die je meemaakt. Het brandweerteam is een hecht team waarbij er veel aandacht en tijd is voor de opvang na een heftige gebeurtenis. Veel praten hoort daarbij. 

Eelke Bragt, onder alle omstandigheden klaarstaan voor anderen; dat is de taak van de brandweerduiker.

Je bent al lang duiker bij de brandweer. Hoe hou je dit vol?

Het is mijn werk en het lukt mij om dit ook beroepsmatig te zien. Veel oefenen zodat je weet waar je mee bezig bent en zorgen voor voldoende ontspanning. Ik speel volleybal, mag graag lezen en ik gebruik vakanties om mijzelf weer op te laden; wandelen in de bergen en wintersport. En ondanks het feit dat ik met een overleden slachtoffer boven kom, weet ik hoeveel dit betekent voor de nabestaanden. Op dit moment (september 2023) is er nog altijd de jongen van twaalf jaar vermist die bij het ongeluk met de watertaxi op Terschelling vermist is geraakt (oktober 2022). Het is vele malen erger voor de nabestaanden om met een lege kist afscheid te moeten nemen.  

Oproep  

Lijkt het redden van mens en dier je wat en gaat het sportduiken je aan het hart? Overweeg je om duiker bij de brandweer te worden? Ga dan eens langs bij de lokale brandweer. Er zijn steeds minder vrijwillige brandweerposten die duikers hebben. Bij sommige posten moet je eerst de opleiding tot brandweerman volgen maar er zijn ook steeds meer posten waar je kan starten zonder deze opleiding te hebben gevolgd. Je moet wel wonen en werken in de plaats waar de kazerne zit en daarnaast moet je familie je keuze steunen. De belasting om bekwaam te blijven als duiker is fors. Je moet veel oefenen in je vrije tijd en dan moet je denken aan het maken van diepe duiken, stromingsduiken, noodprocedures oefenen, auto in het water trainen. Het kost veel tijd maar je leert ook veel.   

Als duiker bij de brandweer kun je op elk moment opgeroepen worden om te water te gaan.

Achtergrondinformatie

Bij een waterongeval (het redden van mens of dier te water) wordt primair de brandweer gealarmeerd. De volgende mensen komen dan in actie: 

• Chauffeur van het waterongevallenvoertuig (vaak ook duikwagen genoemd.) De chauffeur is ook op de hoogte van de procedures incl. de noodprocedure, houdt toezicht op het materiaal zoals de zuurstofkoffer. Niet alle duikers zijn chauffeurs; je hebt namelijk een speciale opleiding nodig om te mogen rijden met optische- en geluidssignalen (de toeters en bellen).
  Duikploegleider (DPL): geeft leiding aan het duikteam. Voor deze functie moet je minimaal twee jaar duiker zijn en een speciale opleiding is nodig. Tevens is een DPL duik-medisch begeleider. 
• Duiker: Er zijn twee duikers in een duikploeg: eentje duikt en de ander is stand-by en doet de begeleiding vanaf de kant of boot middels een (communicatie)lijn.
• Duikassistent: regelt allerlei zaken tijdens de actie, waaronder het lijnsignalen. Alle duikers kunnen de ook rol van duikassistent invullen.  

De veiligheidsregio’s zijn verantwoordelijk voor de organisatie van de brandweer. De duiker bij de brandweer mag tot 15 meter diep duiken. Dit heeft te maken met decompressie. Als er een auto in dieper water ligt of er is een sportduiker vermist op 23 meter, worden er duikers van Defensie ingeschakeld. Je spreekt dan niet meer over een redding maar over een berging. 

Tekst: Harriët Plantinga Foto’s: Shutterstock e.a.