In de regio Sinac in Kroatië vind je vlak bij het kleine plaatsje Ličko Lešće de rivier Gacka. Wanneer je deze rivier door het Karstgebied volgt, ontdek je de betoverende rivierbron Majerove Vrilo. Het water uit deze bron is zo ontzettend schoon dat de Gacka in de top drie van ‘s werelds schoonste rivieren behoort. En daar gaan wij een duik in nemen!

Tekst: Sander Evering  Foto’s: René Lipmann

Het is nog vroeg in de ochtend als we vanuit Krnica wegrijden naar de bron Majerovo Vrilo. De zon verlicht langzaam het landschap en je voelt dat het een warme dag gaat worden. Het is dan ook midden zomer en dat lijkt een ideaal seizoen om te duiken. Als het veel regent kan het water uit de bergen voor een flinke stroming zorgen wat het duiken niet gemakkelijk, en soms zelfs onmogelijk maakt. Vandaag lijkt het perfect en we zijn dan ook blij dat we na drie uur aankomen bij de bron. De omgeving is verbluffend, maar de bron zelf is adembenemend. Het water is kristalhelder en de bron is helemaal begroeid met wieren die meebewegen in de stroom. Het doet me gelijk denken aan een Mexicaanse cenote. Ik wil eigenlijk direct in het water springen, al ben ik achteraf blij dat ik dit niet heb gedaan. We lopen eerst om de bron richting wat houten gebouwen en volgen het geluid van stromend water. Het dorpje is sprookjesachtig mooi met al haar oude molens die eruitzien alsof ze nog volop gebruikt worden. Alles is hier de laatste jaren gerenoveerd en steeds meer toeristen weten dit traditionele arbeidersdorpje te vinden. We volgen onze weg langs een kleine dam die het water langs een watermolen leidt. Ik hoor de krakende geluiden van hout op hout, deze molen is nog actief! Hier wordt graan vermalen tot bloem en meel. Aan de weg zit een klein winkeltje waar je dit kunt kopen. Een smalle brug met rails loopt vanaf een schuur naar de overkant van de Gacka voor het graantransport. Ik blijf even staan en ik hoor alleen het kabbelende water, verder is het doodstil. De behoefte om te duiken is gezakt en ik ga zitten om te genieten en te ontspannen. Ik gooi mijn slippers uit en hang mijn voeten in het water om af te koelen. Na een fractie van een seconde registreren mijn zenuwen iets onverwachts en automatisch trek ik mijn voeten omhoog; dat is koud! Brr, tot hier de vergelijking met een cenote, het ijskoude water blijkt maar 7 graden te zijn! Niet lekker om in af te koelen, wel goed om de waterkwaliteit hoog te houden…

Het dorpje is sprookjesachtig mooi met al haar oude molens en de kristalheldere rivierbron.

Er zijn nog maar weinig werkende molens overgebleven.

Twee ingangen

Voor de molen bereiden we ons op een bankje in de schaduw voor op de duik. Ons plan is om een eenvoudige duik te maken en vooral te genieten van de omgeving. De instap is bij een klein houten steigertje en helaas staat daar geen boom met schaduw. Terwijl we met onze grotduikuitrusting sjouwen loopt de temperatuur op tot bijna 40 graden. De enige plek om een dubbelset handig aan te trekken is een muurtje, ook vol in de zon. Vlak aan de waterkant vind ik gelukkig een klein boompje met precies genoeg schaduw voor mij en een half onderpak. Maar hoe langzaam ik ook werk, het zweet loopt al over mijn rug als ik mijn sokken aantrek. Bij het dichttrekken van de droogpakrits heb ik bijna mijn kookpunt bereikt en snel zoek ik afkoeling in het water. Het verschil tussen de lucht- en watertemperatuur lijkt onmenselijk en het zweet voelt gelijk koud en klam aan. Gelukkig is er voldoende afleiding om je heen, de instap is erg glad van de klei en je maakt snel heel erg veel stof. Maar de bron is zo mooi dat ik mijn uiterste best doe om niets aan te raken en het beetje stof drijft redelijk snel stroomafwaarts de rivier in. Na een paar minuutjes afkoelen ga ik er weer uit om mijn duikset aan te trekken. Ik heb alles zo efficiënt mogelijk klaargezet zodat ik met zo weinig mogelijk moeite het water in kan. Dit keer is het temperatuurverschil iets minder schokkend en voorzichtig trek ik mijn vinnen aan. Bij de afdaling is het even opletten omdat er twee ingangen zijn en door de kleinste pas je net niet. Ik zie de juiste opening en leg de lijn van de reel met een tie off vast. In de opening is de stroming veel sterker dan je zou vermoeden en ik moet mijn wing ontluchten, uitademen en meezwemmen om af te dalen. De gang is weer iets groter en de stroming wat minder. Ik knoop de reel vast aan de hoofdlijn en ik zie dat deze uit telefoonkabel bestaat. De zonnestralen beginnen af te nemen en ik beland in een donkere wereld vol met grote blokken kalksteen. Al snel zitten we op 30 meter diepte en onze lampen verlichten de heldere grot. Het zicht is uitstekend en wat is de wereld snel veranderd. Boven water is alles mooi groen, licht en lieflijk. Hier, in deze onderwereld, is alles lomp, zwaar en donker. Het natuurgeweld waardoor deze grot is ontstaan, is haast tastbaar.

De grot is in 1999 voor het eerst in kaart gebracht.

Boven water is alles mooi groen, licht en lieflijk. Hier, in deze onderwereld, is alles lomp, zwaar en donker.

Kapotte lijn

Ik volg de lijn en houd de lamp van René achter mij in de gaten. Verzonken in gedachten schrik in ineens op als ik zie dat de gidslijn gebroken naast me ligt. Onder water heb je niet veel nodig, met voldoende gas, licht en lijn om te navigeren kom je heel ver. Maar als er iets van deze zaken ontbreekt, dan houdt het al snel op. Ik doe nog een snelle poging om de lijn weer vast te zetten, maar echt veel nut heeft dat niet omdat ik niet genoeg lengte heb. Ook is de tijd op ruim 30 meter beperkt en zijn we hier gekomen om foto’s te maken. Daarom besluit René het teken te geven om terug te gaan en de resterende tijd te gebruiken om beeldmateriaal te maken. De stroming duwt ons terug, maar als we stil willen hangen kost dat aardig wat moeite. Door de verhoogde inspanning begin ik meer te ademen en ik ben blij dat we gekozen hebben voor een licht trimixmengsel. Door die extra helium is je gas dunner, kun je beter ventileren en is enige inspanning geen probleem meer. We werken ons een weg terug.

Het water is koud, maar kraakhelder.

Het mooiste moment van een grotduik vind ik altijd als het einde weer in zicht komt. In dit geval zijn dat dansende zonnestralen bij de instap van de rivierbron. We stijgen op langs de lijn en in de bron maken we de switch naar pure zuurstof om de decompressie te versnellen. Het is inmiddels aardig afgekoeld en toch is het eind van de duik nog niet in zicht. Maar er valt genoeg moois te zien: hier is de onderwaterwereld totaal anders, velden van enorme wieren deinen zachtjes heen en weer in de stroming. Alles is groen, groen en nog eens groen. Ik zie een forel wegschieten tussen de hoge waterplanten, die verschrikt heen en weer wiebelen. Wanneer je goed kijkt, zie je belletjes tussen de bladeren. Het water is van zo’n uitzonderlijke kwaliteit dat je gewoon de zuurstofbelletjes die de flora hier aanmaakt, omhoog ziet borrelen. Net allemaal kleine pareltjes die omhoog worden gespuwd. Voorzichtig zwem ik tussen de wieren door terwijl René de camera alweer gereed heeft voor de volgende shoot. De verplichte decotijd zit er allang op, maar we kunnen moeilijk afscheid nemen van deze bijzondere wereld. Heel erg is het nu niet om het koud te krijgen, er zit nog maar 3 meter water tussen mij en een heerlijk warme zon. Wat is dit een mooie plek om te duiken!

Op 3 meter diepte is alles groen, groen en nog eens groen.

Speciale vergunning nodig

Normaal is Majerovo Vrilo niet toegankelijk voor duikers want de grotten worden afgeschermd door de overheid. Omdat het water uit de bronnen zo zuiver is, vormt het een belangrijke bron voor drinkwater. Daarom is het alleen mogelijk om hier te duiken met een speciale vergunning, maar deze krijg je niet zomaar. Opnieuw speelt hier de inmiddels bekende Kroaat Maurizio Grbac een belangrijke rol. Ongeveer drie jaar geleden is hij begonnen met een project, genaamd Morpheus. Dit project heeft als doel de zoetwatergrotten van Kroatië in kaart te brengen, te onderzoeken en te beschermen. Het schone water is erg belangrijk voor de lokale bevolking, niet alleen voor het drinkwater, maar ook voor het toerisme. De rivieren zijn erg aantrekkelijk om te vissen op forel en om te kajakken. Deze extra inkomsten uit het toerisme zijn belangrijk, maar de kwaliteit van het water en de natuur staan voorop. Met dit project wil hij benadrukken hoe belangrijk het water is en dit bewustzijn overdragen aan de volgende generatie. Maurizio weet in dit bijzondere project duikers, wetenschappers en de overheid samen te laten werken.

De zuurstofbelletjes parelen omhoog.

Alleen op deze manier krijg je wetenschappelijke en relevante data uit een complex grottenstelsel waar de overheid iets mee kan. Vorig jaar is een groep GUE-duikers uit Europa in het kader van project Morpheus begonnen in de Majerovo Vrilo. De grot is al eerder in kaart gebracht in 1999 door een ander team, maar het einde van de grot is nog volledig onbekend. De lijnen, die destijds voornamelijk uit telefoonkabels bestonden, gaan tot bijna een halve kilometer naar binnen tot een diepte van ruim 90 meter. Daar gaat de grot omhoog, tot 60 meter. Vanaf dat punt is geen mens meer geweest en ook het huidige team komt hier niet in de buurt. Flip Vernooij, een van de Nederlandse deelnemers vertelt: «Het doel is om de grotten zo gedetailleerd mogelijk in kaart te brengen met behulp van foto’s, video en metingen. Ook worden er sediment samples meegenomen en opgestuurd voor analyse en onderzoek naar het Ruđer Bošković instituut.» Makkelijk was dat in ieder geval niet: «Op veel plaatsen waren de lijnen kapot en moesten we deze herstellen, verplaatsen of vervangen. Ook de stroming en de watertemperatuur maken het niet makkelijker,» aldus Flip. Het project is reeds drie jaar bezig, maar er is nog zo ontzettend veel werk te doen dat het waarschijnlijk nog vele jaren door zal gaan.

Reisinfo

Wij verbleven in Krnica aan de Adriatische Zee, dit is 14 uur rijden met de auto vanaf Amsterdam. Naar de rivierbron Majerove Vrilo is het drie uur rijden.

Duik in de Majerove Vrilo

Om te duiken in de rivierbron heb je een speciale vergunning nodig. Deze dien je van tevoren te regelen. Daarnaast dien je in het bezit te zijn van een erkend grotduikbrevet. Ter plaatste zijn geen faciliteiten aanwezig.

Het geluid van stromend water is het enige dat je hoort.

Duikschool

Onze duiken werden gefaciliteerd door Krnica Dive, direct gelegen aan de haven van Krnica, 25 km van Pula. Ze beschikken over vier boten en zijn gespecialiseerd in technisch duiken. Er kan nitrox, trimix en decogas worden gevuld. Naast wrakduiken worden er opleidingen aangeboden en exploratieduiken’georganiseerd om nieuwe wrakken te ontdekken. www.krnicadive.com

Het documenteren van een grot is tijdrovend werk.

Project Morpheus

Dit GUE-project heeft als doel de zoetwatergrotten van Kroatië in kaart te brengen, te onderzoeken en te beschermen. GUE-duikers die interesse hebben om bij te dragen: kijk op de Facebook pagina ‘Cave Project Morpheus’ of neem contact op met maurizio@krnica.com