De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed deed op verzoek van de Tweede Kamer onderzoek naar gezonken en vermiste schepen van Nederlands eigendom in de wereld. De gegevens van in totaal 1626 schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), West-Indische Compagnie (WIC), de Admiraliteiten en de Koninklijke Marine en ook WW1 en WW2 schepen zijn bij elkaar gebracht en vandaag gepubliceerd in het rapport ‘Wrakkentelling. Een kwantitatief onderzoek naar Nederlandse scheepswrakken in de wereld’.
Het onderzoek werd uitgevoerd door een multidisciplinair team met medewerkers van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE, onderdeel van het ministerie van OCW), het ministerie van Defensie, de Koninklijke Marine, het NIMH (Nederlands Instituut voor Militaire Historie) en de Universiteit Leiden.
Meer inzicht gewenst in aantallen wrakken
De wrakkentelling werd gestart naar aanleiding van de ophef die ontstond over de illegale berging van de Nederlandse oorlogsschepen Hr. Ms. De Ruyter, Java en Kortenaer (Slag in de Javazee). De Tweede Kamer gaf het programma Maritiem Erfgoed Internationaal van de RCE opdracht om dit onderzoek te starten, met als doel om beter in beeld te hebben om hoeveel wrakken het gaat en zo inzicht te krijgen in de omvang van het beheer van dit Nederlands maritiem erfgoed wereldwijd. Bij het onderzoek kregen de wrakken die ook als oorlogsgraf bestempeld kunnen worden de hoogste prioriteit.
Beheer van Nederlandse scheepswrakken overzee
Nederland claimt het eigendom van deze scheepswrakken om ons cultuurhistorisch erfgoed overal ter wereld te kunnen beschermen en beheren. In internationale wateren is het belangrijk om nauw samen te werken met kuststaten (de landen waarin dit erfgoed ligt) en ook met andere vlaggenstaten op te trekken.
Dat zijn zowel staten die eigendom en immuniteit claimen over scheepswrakken als landen onder wier vlag de huidige onderzoeksschepen en/of hun bemanning vallen. Binnen het RCE programma Maritiem Erfgoed Internationaal is de laatste jaren dit internationale scheepswrakkenbeheer voor Nederland vormgegeven, in afstemming met andere overheidsinstellingen in Nederland en de overheden van de hierboven genoemde kust- en vlaggenstaten.
Replica van het VOC schip de Halve Maen (1609) zeilend voor de kust van Hoorn in 2018
Werken aan toekomstig beheer
Martijn Manders, programmaleider Maritiem Erfgoed Internationaal: “De wens was om meer inzicht te krijgen in die aantallen scheepswrakken waar Nederland verantwoordelijk voor is. Dit is een eerste inventarisatie die de komende jaren verder zal worden aangevuld. Een belangrijke stap, waarbij we vanuit een aangescherpte definitie en staatsrechtelijk perspectief meer te weten zijn gekomen.
Naast deze stap is het minstens zo belangrijk om vanuit onze morele verantwoordelijkheid te blijven kijken naar maritiem erfgoed: hoe draagt het bij aan de kennis over onze geschiedenis en het verhaal van Nederland?
We blijven hieraan werken, vanuit een meervoudig perspectief. Naast continue inzet hierop is onze volgende opdracht om vliegtuigwrakken in kaart te brengen.”
De onderzoeksgegevens zijn samengebracht in het rapport ‘Wrakkentelling. Een kwantitatief onderzoek naar Nederlandse scheepswrakken in de wereld’.
Scheepswrakken online op de kaart
Informatie over scheepswrakken wereldwijd is terug te vinden op de website Maritime Stepping Stones (MaSS). MaSS is een database met verhalen over wrakken en sites onder water. De database is voor archeologische professionals en vrijwilligers, maar ook voor iedereen die meer wil weten over maritiem erfgoed.
