Een dagje duiken in Zeeland, de meeste duikers klinkt dit prettig in de oren. In de auto met een kop koffie en goede zin, op weg naar de mooie onderwaterwereld. Kadoenk, kadoenk, over de wegdelen van de Haringvlietdam; we zijn er bijna! Misschien gaat het binnenkort anders en draai je direct na de brug de snelweg af. Het vergeten Haringvliet kan namelijk zomaar eens interessant worden voor duikers! 

De sluizen gaan in 2018 op een kier en dat brengt verandering met zich mee. De Nederlandse Onderwatersportbond en Stichting ANEMOON zijn een project gestart om te kijken naar de verandering van het leven in het Haringvliet en de mogelijkheden om er duikplaatsen aan te leggen. Enthousiastelingen die mee willen helpen zijn meer dan welkom.
 
Vismigratie herstellen
Tijdens de try-out voor de Haringvlietdagen, waarbij duikers worden betrokken bij het project, spreek ik met een aantal mensen die betrokken zijn bij het project. Het lijkt zo simpel; we zetten de sluizen een stukje open, maar dat is het helemaal niet. André Breukelaar, ecoloog bij Rijkswaterstaat, vertelt dat er nog maar weinig mensen bij zijn organisatie werken die vanaf het begin van de plannen betrokken waren. Het Kierbesluit is het resultaat van jarenlange onderhandelingen en onderzoeken. Het doel ervan is trekvissen zoals de zeeforel en zalm een doorgang te bieden vanaf zee naar de grote rivieren, om zich te kunnen voortplanten. Sinds de komst van de kustwerken is het voor deze dieren ontzettend moeilijk om in zoet water te komen. Om de vismigratie grotendeels te herstellen en deze vissen hun paaigebied terug te geven gaat vanaf 2018 zout water binnenstromen in het Haringvliet. Hierdoor ontstaat een estuarium; een overgangsgebied van zout naar zout water. De vissen liggen al voor de sluis, wachtend op het moment dat ze erdoor kunnen.

Presentatie RWS: André Breukelaar vertelt over de gevolgen van het kieren
 
Mini-Grevelingen in zicht?
De sluizen van het Haringvliet kunnen opengezet worden. Op dit moment gebeurt dat alleen om overtollig zoet water af te voeren naar zee. De dam is er neergezet voor onze veiligheid; om extreem hoog water tegen te houden en overstromingen te voorkomen. Door water niet alleen af te laten vloeien, maar ook binnen te laten stromen zal het zoutgehalte in het water stijgen. Dat is niet zonder gevolgen. Wij duikers gaan misschien wel een mini-Grevelingen ervaren over een aantal jaar, maar andere sectoren hebben op een andere manier te maken met deze veranderingen. Denk maar eens aan drinkwaterwinning. Dat gebeurt nu op vele plekken in het Haringvliet. Zout water willen we niet drinken, daarom wordt een aantal punten verzet. Ook zijn er afspraken over hoe ver het zout het gebied in mag trekken. In hele droge periodes wordt extra opgelet dat het zout zich niet vermengt door het hele Haringvliet. Daarom laten de sluizen dan geen zeewater binnen, maar wordt er wel zoet water afgevoerd.
 
Interessante duikplaatsen
De Nederlandse Onderwatersportbond is blij met de veranderingen. Bert Vos, bestuurslid, hoopt dat er met dit project nieuw duikwater gecreëerd kan worden onder de rook van Rotterdam. Er wordt nu niet of nauwelijks gedoken in het Haringvliet, maar het is interessant om dat wel te doen. Er zal in de komende tijd namelijk veel veranderen en dit is een mooie kans om de verandering van een gebied met eigen ogen te volgen. Er wordt nu geïnventariseerd welke plekken interessante duikplaatsen kunnen worden. De NOB is zelfs al bezig om te kijken of er objecten onder water kunnen komen. Als duikobject, maar ook zodat onderwaterleven hier meer kans heeft zich te vestigen.

Leven in het Haringvliet: Op hard substraat is nu al leven te vinden
 
Unieke situatie
Het onderwaterleven is de afdeling van Stichting ANEMOON. Niels Schrieken, coördinator van het project Monitoring Onderwater Oevers, geeft aan dat het belangrijk is om bij te houden hoe het onderwaterleven zich ontwikkelt in de komende periode. De hoop is dat het Haringvliet gelijkend zal worden aan het Noordzeekanaal. Een unieke situatie, waar zoet en zoet water elkaar ontmoeten. Rijkswaterstaat doet verschillende onderzoeken om te zien hoe het zoutgehalte verloopt en doet visstandonderzoeken. Duikers zijn de ogen onder water en kunnen helpen om belangrijke gegevens te verzamelen. Er is een speciaal monitoringsformulier ontwikkeld om de invloed van het kieren op het onderwaterleven bij te houden.
 
Enorme variatie
Natuurlijk dook ik ook al in het Haringvliet, twee keer zelfs. De variatie tussen de stekken waarvan monitoringsgegevens gewenst zijn is enorm. Het te water gaan is soms een uitdaging, want er zijn nog geen voorzieningen zoals op vele andere duikplaatsen in het land. Collegaduikers die een glibberstenenrand afgeroetsjt waren, vonden het ondanks dat de moeite waard. Zij zagen grote scholen harders voorbij suizen tijdens hun duik. Ik had iets minder geluk en moest genoegen nemen met (veel!) Quaggamossels en vlokreeftjes. Ik zal regelmatig terugkeren om te zien wat er verandert in het gebied, samen met andere enthousiastelingen.

Reuzenvlokreeft: Deze reuzenvlokreeft heeft een veilige schuilplaats tussen de Quaggamosseltjes gevonden
 
Doe je mee?
Iedereen kan helpen bij het monitoren van het Haringvliet. In de komende tijd worden er verschillende Haringvlietdagen georganiseerd. Daar leer je meer over wat het ‘kieren’ zal doen met het gebied, je krijgt informatie over beestjes die je kunt tegenkomen en je kunt het Haringvliet zelf in om een duik te maken. Houd je van pionieren? Dan is dit echt iets voor jou. Meer informatie vind je op de Facebook pagina Project Haringvliet.

Tekst en foto’s: Conny Keultjes