Madeira, De hele Oost-Atlantische zee voor de deur. Voor een mooie duikvakantie hoef je niet ver te reizen.Heb je Madeira al eens overwogen? Als je je bezoek aan dit bloemeneiland in de Atlantische Oceaan combineert met het geweldige Porto Santo, lijkt het net of je op een verre tropische bestemming bent! 

Ze zijn niet heel erg verlegen. Vanaf een afstand van 20 meter zwemt de eerste knoert van een tandbaars met een gerichte koers recht op de duikers af, om op het laatste moment zijn vin van het gaspedaal te halen. Minutenlang kijken mensen en vissen elkaar in de ogen, slechts enkele centimeters van elkaar vandaan, maar toch krijgen de vier grote bruine jongens uit Garajau nu al een hele tijd geen snacks meer van de duikers. De tamme senioren hebben blijkbaar een schitterend geheugen. Ze zijn tenslotte al bijna drie decennia de mascottes van de onderwaterwereld van Madeira. De robuuste knuffelbare baarzen – alsjeblieft niet aanraken – vertegenwoordigen slechts een fractie van de biodiversiteit en de onderschatte hoeveelheid vis aan de rand van de Golfstroom. 

Het Bloemeneiland

Tussen de tropen en de Middellandse Zee

Squadrons van goudgestreepte zeebrasems, gewone zeebrasem en grommers bewegen zich over de lavaformaties bij Garajau of ergens anders in het mariene park voor de zuidkust van Madeira. Ook andere kleurrijke warmwatersoorten zoals trompetvissen, gestreepte grunts, en subtropische kleurenpracht zoals klaveranemonen, sponzen en poliepen, hebben Madeira bereikt en vormen een visueel aantrekkelijk schouwspel met de typische mediterrane soorten. Slechts 30 meter van het ankerplatform van het Manta Diving-duikcentrum bevind je je direct op het beste huisrif in de oostelijke Atlantische Oceaan. Er zijn tandbaarzen, maar helaas geen knuffelbaarzen. Diversiteit is het toverwoord: langs de brede boulevard voor de gasten van de aangesloten hotels Galosol en Galomar zijn vier volwaardige duikplekken te bereiken met grotten, steile wanden, grote rotsblokken en vlakke bodems, die allemaal vol leven zijn. Vergelijkbaar met die van het mariene park. Al bij de uitgang van de baai wacht een armada van geelgestreepte vissen duikers op, terwijl papegaaivissen, brasems, harders, zaagbaarzen, trompet- en kogelvissen een verdieping lager over de bodem zwemmen. In de diepere gebieden, waar de zwarte lavasteen overgaat in de zandbodem, krioelen scholen marmerbrasem en grunts, terwijl honderden buisalen weer terug in hun holletje duiken zodra een duiker erop afkomt. 

Vooral tussen mei en oktober zweven pijlstaartroggen, vlinderroggen en adelaarsroggen hier over de bodem.  Zodra de stroming begint, begint het uur van de roofdieren zoals barracuda‘s en amberjacks. Van tijd tot tijd kun je, als je geluk hebt, zelfs een van de zeldzame monniksrobben  zien die soms een pauze nemen in het reservaat van de Ila‘s Desertas. Maar de onderwaterfotografen zijn vooral dol op de vele kleine wonderen. Als je de tijd neemt om te snuffelen, krijg je niet alleen poetsgarnalen voor je lens die bezig zijn met hun dagelijkse werk bij murenen, octopussen en spinkrabben, maar ook inktvissen of zeepaardjes. 

Publieksfavorieten 

«Veel fotografen die bij ons komen, brengen eigenlijk meer tijd door op het huisrif dan op de bootduikplekken,» zegt Sittika Maier van Manta Diving. Het dankt zijn pole position als enige Duitstalige duikschool in het mariene park aan de oprichting in 1982 en was daarmee de eerste op het eiland. Sinds de overname door Stefan Maier werd het aanbod geleidelijk uitgebreid met scooterverhuur en opleidingscentrum voor de constant groeiende liefhebbers van freediving, waaronder Sittika en Stefan zelf. Tegenwoordig draait de basis als een geoliede machine waarin gedisciplineerd, maar met hart en passie, wordt gedoken. Daarnaast vaart de aluminium speedboot in 5 tot 45 minuten naar zo‘n tien andere duikspots, die elk hun eigen charme hebben. Tussen de twee punten van het stromingsrijke T-rif behoren scholen barracuda‘s en bonito‘s tot de stamgasten, evenals drie soorten murenen, waarvan er een aantal in dezelfde woning wonen. Meer dan 30 trompetvissen genieten van een riant uitzicht op het oneindige blauwe water vanuit hun grot Blue Hole en grote scholen vissen bevolken de Baixa Santa Cruz en de steile, verticale wand voor Machico. Twee jaar geleden is er een nieuwe attractie bijgekomen met het wrak Afonso Cerqueira, dat speciaal voor duikers op een diepte van 30 meter is afgezonken. Doordat het imposante, 80 meter lange oorlogsschip geheel werd gestript, kunnen de machinekamer, hutten, keuken en brug veilig worden verkend. 

Het leven op de riffen is kleurrijker dan veel duikers denken.

De eeuwige lente roept 

Ook de fanatiekste duikers zouden eens de tijd moeten nemen voor een sightseeing op het Atlantische bloemeneiland, maar houd zeker de hoogte met betrekking tot stikstof in de gaten. Als slangen kruipen de wegen over het eiland omhoog door de prachtige laurierbossen naar alpiene gebieden. Als je het slim aanpakt, hoef je geen duikdag op te offeren voor natuurexcursies: vroege vogels kunnen de zonsopgang boven de zee van wolken bewonderen op de gemakkelijk toegankelijke, 1818 meter hoge Pico do Arieiro en op tijd terug zijn bij het duikcentrum voor de eerste duik. Of omgekeerd, ga na de eerste twee duiken naar Calheta om daar op tijd te kunnen snorkelen met dolfijnen of om walvissen te kijken. Ga op de terugweg naar Europa’s hoogste rotsplatform, de Cabo Girão (580 meter), om de zonsondergang te bewonderen. 

Tip: meer dan 50 verschillende wandelroutes leiden langs de historische irrigatiekanalen, de Levadas, die regenwater transporteren door kunstmatige riviertjes over heel Madeira. Een geweldige workout om de heerlijke vijfgangendiners in de Galosol/Galomar-hotels er weer af te trainen! 

Porto Santo, het liefdesnest van Columbus

Alweer een wrakduik? We zijn toch al naar het zusterschip op Madeira geweest? De licht omlaag hangende mondhoeken bij de briefing in de haven van Porto Santo, suggereren dat Bernd en Thomas in dit leven geen fanatieke schrootfans meer zullen worden. Maar Rhea Dive-baas Miguel Matos sust: «Wacht maar af! De Cordeca is een van de plaatsen met het grootste aantal vissen!» Nog geen minuut na het achteruit rollen vanaf de rubberboot is alle scepsis eigenlijk verdwenen. In het kristalheldere water ver weg van de kust, komt samen met de contouren van het oorlogsschip, ook een school geelvintonijnen in zicht. Ze worden aangetrokken door het licht van onze videolampen en maken een levendige dans om ons heen. Op een diepte van 30 meter, waar de boeg van de Cordeca in het zand ligt, cirkelen talloze barracuda’s rond. Zelfs de gangboorden van het schip zijn na vier jaar in de zee al in handen van Neptunus: papegaaivissen, kleurrijke baarzen, tandbrasems, makreel en trekkervis. De passagierslijst is net zo mooi als de ambermakreel van de 30 kilo-klasse. 

Zandbak Deluxe 

Hoewel het eiland Porto Santo niet meer dan 2,5 uur met de veerboot van Madeira ligt, heeft het elf kilometer lange eiland met zijn drie eilanden voor de kust weinig gemeen met het ‘eiland van de eeuwige lente’. Op Madeira staat op elke hoek een bloemenwinkel vol sierplanten – op Porto Santo bloeien cactussen en agaves. Dat het ogenschijnlijk provinciale eiland met nauwelijks meer dan 5.000 inwoners niet lang geleden een toeristische bestemming is geworden, is niet zo gek. Met Campo de Baixo heeft Porto Santo immers het grootste en meest uitgestrekte lichte zandstrand van alle Portugese eilanden. Met een lengte van negen kilometer strekt het grotendeels ongerepte duinlandschap zich uit over bijna de gehele zuidkust en het is uitgeroepen tot UNESCO-biosfeerreservaat, net als de offshore wateren. 

De zandgebieden strekken zich uit tot ver in zee, zodat de meeste van de ongeveer tien riffen alleen in het zuiden te vinden zijn bij de rotsachtige eilanden Ilhéu de Baixo en Ilhéu de Cima. Op de vlakke topplek Cabeço do Poio is er weer een groot contrast met het naburige eiland. De vaak steile, zwarte lavarotsen van Madeira worden vervangen door mooie zandsteenvlaktes met lichte algengroei, waar de zonnestralen overheen lijken te dansen op een diepte van 20 meter. Daartussen scharrelen groepen tweestrepige- en zebravissen, kleurrijke varkenslipvissen, middelgrote tandbaarzen, en ook trigger- en trompetvissen. Terwijl we kijken of de zwarte murenen nog poetsgarnalen als onderhuurders hebben, laat een weerspiegeling in de hoek van ons oog onze blik dwalen naar de volgende baai. Daar hangt een enorme groep tandbrasems in het ondiepe water boven de rotsen! Scholen met tandbaarzen passeren net boven de grond en enkele volwassen barracuda’s net onder het wateroppervlak wachten op hun kans om een smakelijke maaltijd te pakken. 

MS Madeirense: 70-meter lang vrachtschip 

Terwijl de goed bereisde vrienden Jeanette, Bernd en Thomas zeer opgewonden en enthousiast zijn over een van de meest visrijke duiken van de afgelopen jaren, is basismanager Miguel de rust zelve en vertelt over de planning. «We rijden ’s ochtends meestal naar een van de twee wrakken en gaan voor de tweede duik naar een van de riffen,» zo legt de getrainde IT-expert uit. De dubbele tankduiken hebben hun voordeel: rond 13.00 uur ben je terug bij het hotel dankzij de pendeldienst vanaf de basis. Perfect als je ook een niet-duikende partner  mee hebt! Niet alleen de duikscene is ontspannen, maar ook Porto Santo zelf. Met uitzondering van de zomervakantie is het rustig op het eiland en blijven sommige senioren uit Midden-Europa niet langer alleen voor de zachte wintermaanden. Een korte tour neemt je mee naar het binnenland van het eiland. Achter het strand en de mooie hoofdstad Vila Baleira ligt een heuvelachtig landschap dat oprijst tot meer dan 500 meter bij de herbeboste Pico de Facho. Basaltheuvels, een woestijn van zandsteen, verborgen baaien, lavapoelen en ruige valleien… genoeg bezienswaardigheden als je even een dag niet wilt duiken. De laatste proeverij van gegrild vlees in restaurant Moinhos is even uitbundig als snel. De laatste dag gaan we naar de MS Madeirense, een wrak dat iets minder dan 35 meter diep ligt. 

We starten de duik op de achtersteven van het 70 meter lange vrachtschip, waar een ontvangstcommissie van pijlstaartroggen en tandbaarzen wacht. Helaas mogen we het wrak niet in omdat het langzaamaan oud wordt. Maar de echte attracties zijn de scholen makreel die eromheen cirkelen. En natuurlijk de reusachtig grote tandbaarzen, die tijdens ons bezoek helaas alleen vanaf de ‘slipstream’ te zien zijn. Slechts één ding helpt: nog eens terugkeren naar Madeira. Net als Christoffel Columbus ooit deed, die voor zijn ontdekkingsreizen niet alleen de recreatieve factor Porto Santo voor zichzelf had ontdekt, maar ook de dochter van de gouverneur van het eiland. Zijn aankomst op het eiland en de grote bruiloft met haar in 1479, wordt tot op de dag van vandaag gevierd met een folkloristische processie. Ondanks de roep om nieuwe landen te verkennen, was  Columbus  jarenlang loyaal aan het kleine eiland. Een zeeman met smaak! 

Manta Diving Madeira is het oudste duikcentrum op het bloemeneiland, waarvan Stefan Maier nu 23 jaar de eigenaar is.   Manta is het enige Atlantische ISO 24803-gecertificeerde duikcentrum en heeft de Madeira Tourism Award in ontvangst mogen nemen. 

Website: www.mantadiving.com en www.freedivingmadeira.com