De Wasroos is één van de bekendste Europese zeeanemonen. Uit Nederland zijn slechts enkele inheemse waarnemingen bekend, alle uit Zeeuwse wateren. Deze zomer werd echter een Wasroos waargenomen en gefotografeerd aan de buitenzijde van de Blokkendam, voor de Brouwersdam. Dit is voor zover bekend de eerste waarneming langs de Nederlandse Noordzeekust.
De Wasroos (Anemonia viridis) wordt vaak afgebeeld en beschreven in veldgidsen. Het dier is veel te vinden in getijdenpoelen op hard substraat (rotskusten). Doordat ze hun tentakels niet intrekken, zoals de meeste andere anemonen, zijn ze vaak duidelijk zichtbaar voor oplettende scharrelaars. In de Nederlandse kustwateren is deze meer zuidelijke anemoon uitermate zeldzaam. Vaak wordt de soort beschouwd als ‘uitheems’. De enkele bij ons waargenomen individuen wisten zich tot op heden niet blijvend te vestigen (zie Waarneming.nl). De meest recente waarneming werd gedaan bij de Brouwersdam aan de buitenzijde (Noordzeekant) van de Blokkendam op 22 juni 2017, door Valentin Engelbos.
Een woud van kleverige tentakels
De Wasroos is een relatief grote soort, die gemiddeld acht centimeter kan worden. Kenmerkend zijn de lange, dikke, vaak lichtgroene tentakels met paarsroze toppen. De zuil zit vaak tussen stenen verstopt. Wanneer meerdere exemplaren bij elkaar staan, lijkt het alsof over een groot oppervlak tentakels uit de rotsen naar voren komen. Per exemplaar kunnen daarvan wel tweehonderd voorkomen. De tentakels kleven vast aan de menselijke huid, waarna ze afbreken. Met de tentakels vangen ze prooien, zoals kleine visjes en steurgarnalen. Ze bieden de anemoon bovendien bescherming tegen predatoren, waaronder de Gladde sponspootkrab (Inachus phalangium). In de netelcellen zit een sterk gif, dat op onze dunne menselijke huid uitslag kan veroorzaken.
Zonlicht geeft een fraaiere kleur
De dieren worden het meest waargenomen op ondiepe plaatsen. Daar zijn ze ook het mooist. De groene kleur in de tentakels wordt gevormd door symbiotisch levende algen, die licht nodig hebben om te leven. Behalve in getijdenpoelen, komt de soort ook dieper voor, doorgaans niet beneden de tien meter. Zelden worden ze dieper aangetroffen dan twintig meter. De dieren die voorkomen op dieper gelegen locaties zijn vaak veel grauwer van kleur. Het nu gevonden dier werd waargenomen op een diepte van vier meter, op de schelp van een Japanse oester. Qua biotoop lijken de omstandigheden bij de Blokkendam sterk op die waar Wasrozen in Bretagne worden waargenomen. De nu waargenomen Wasroos lijkt sterk op de exemplaren zoals die bij Bretagne aangetroffen worden.
Schuilhaven aan de Noordzeezijde van de Brouwersdam. Links de Blokkendam waar de Wasroos is waargenomen (Bron: Adriaan Gmelig Meyling)
Incident of blijvertje?
De Wasroos is slechts enkele malen eerder in Nederland waargenomen, onder andere in Yerseke en in 1988 in de Grevelingen bij Den Osse. Deze dieren wisten zich niet blijvend te vestigen. Of het exemplaar op de Blokkendam langs de open Noordzee zich wel blijvend kan vestigen, moeten we afwachten. Er is ter plaatse voldoende voedsel en licht en het kan niet worden uitgesloten dat er nog meer individuen aanwezig zijn.
Het oorspronkelijke verspreidingsgebied loopt vanaf Groot-Brittannië zuidwaarts tot in het Middellandse Zeegebied. De Wasroos is bij lange na niet de eerste soort die profiteert van de gemiddelde temperatuurstijging van het zeewater om haar areaal noordwaarts uit te breiden. Maar of we ooit in Nederland van het prikkelende Mediterrane gerecht ‘ortiguillas de mar’ zullen genieten – Wasrozen van eigen bodem, gemarineerd in azijn, omgeven door tempura-achtig beslag en gefrituurd in olijfolie – kan alleen de toekomst leren.
Geef je waarnemingen door aan Stichting ANEMOON via het MOO-invoerportaal of via Waarneming.nl. Dankzij jouw waarnemingen kan ANEMOON dan beter in kaart brengen waar soorten voorkomen en hoe populaties zich in de tijd ontwikkelen.
Tekst: Niels Schrieken en Valentin Engelbos, Stichting ANEMOON
Foto’s: Valentin Engelbos, Stichting ANEMOON (leadfoto: de op 22-06-2017 waargenomen Wasroos op de Blokkendam); Adriaan Gmelig Meyling, Stichting ANEMOON
