Welkom in Vinkeveen: Van een veengebied naar een bron van zand voor de bouw van de A2 en de Bijlmer. Naar uiteindelijk een super veelzijdig recreatiegebied, waar ook duikers hun hart kunnen ophalen – de Vinkeveense Plassen hebben alles: afwisseling, toegankelijkheid, memorabele ontmoetingen met het onderwaterleven en vooral… uitstekend zicht!
Tekst: Nique Hanskamp Foto’s: René Lipmann
«Jammer dat ik niet goed kon klaren,» zegt een Open Water cursist na zijn eerste buitenduik bij Zandeiland 4 aan de Vinkeveense Plassen, terwijl hij zich ontdoet van zijn setje op het grasveld. «Ik had heel graag meer gezien.» Daarin moet ik hem helaas volledig gelijk geven, want op deze plek ligt de bodem bezaaid met interessante en onverwachte objecten, zie je prachtige begroeiing en kom je om de haverklap joekels van vissen tegen.
Misschien wel het mooiste aan Zandeiland 4 is dat het zicht er werkelijk fantastisch is. Ik heb heel wat gedoken in Nederland, maar er kan weinig tippen aan de omstandigheden. «Je hebt hier bijna altijd goed zicht. En als dit een keer niet het geval is, kun je nog steeds drie of vier meter voor je uit kijken,» zegt Mike Belder. Samen met zijn vrouw Anitha Klinkhamer, allebei duikers sinds 1994 en zeer ervaren instructeurs, runt hij duikcentrum Airdiving bij de drukbezochte duikstek Zandeiland 4 in Vinkeveen.
Het bos is onze eerste stop en direct spotten we vier snoeken!
De gezichten van Zandeiland 4 in Vinkeveen: Anitha Klinkhamer, Kimbo en Mike Belder.
Vandaag ben ik hier samen met hoofdredacteur René Lipmann, niet alleen om te duiken op die bekende stek waar je vrijwel constant je ogen uitkijkt, maar ook om meer te horen en zien over de geschiedenis van Zandeiland 4 en het natuur- en watersportgebied de Vinkeveense Plassen. Mike en Anitha kunnen er als locals van alles over vertellen en doen dit dan ook met groot enthousiasme. Onder het genot van een kop koffie, een stroopwafel en knuffels met Kimbo, de Newfoundlander en tevens mascotte van het duikcentrum, duiken we terug in de tijd.
Vlakbij de stek parkeren en een gebouwtje met douche, toilet en omkleedruimtes: geen straf voor de gemiddelde sportduiker.
‘We gaan naar Klinkhamer’
Anitha is een Klinkhamer. Dat klinkt misschien wat oneerbiedig, maar het is zeker niet zo bedoeld. Haar achternaam is het synoniem voor Zandeiland 4. Mensen uit de omgeving die komen duiken of zwemmen, zeggen niet: «Ik ga vandaag naar Zandeiland 4.» Ze zeggen: «Ik ga naar Klinkhamer».
De geschiedenis van deze familie is nauw verweven met de bijzondere plek. Men had er campings, cafés en andere ondernemingen en de buurtkinderen speelden in de grote speeltuin en zwommen bij Zandeiland 4, als de zandzuigers er tenminste niet hun werk deden.
Hallo, kleine modderkruiper!
Sinds ruim zeven jaar kunnen Anitha en Mike, die origineel uit Amstelveen stamt maar op dezelfde school zat als Anitha, hun hobby met hun broodwinning combineren in hun duikcentrum, hier op deze plek waar hun roots liggen. Ze doen het zichtbaar met veel plezier en zijn met recht trots op ‘hun’ duikstek. «We hebben heel veel zien veranderen. Zeventien jaar geleden werd de stek verplaatst naar waar hij nu ligt. Dichter bij Zandeiland 5.
Toen kwamen de boeien en de lijnen werden uitgezet. Er volgden kleine wrakjes, een praatpaal, een auto en nog veel meer. De bekende bus lag er al, al zitten we inmiddels op bus nummer drie wegens slijtage. In de eerste bus zaten zelfs nog ramen,» vertelt Mike. «Ook kon je toen nog in het onderwaterhuis. Doodzonde dat het later door vandalen is gesloopt. Nu ligt er alleen nog de toegangsbuis, ik zal hem je zo aanwijzen als we het water ingaan,» belooft hij.
Heerlijk helder Vinkeveense Plassen.
Ook de baggerschuit en de kotter zijn een feestje om op te duiken. Als je goed oplet, zie je hoe het daar van het leven barst. Snoeken, baarzen, paling, brasem, kreeftjes, donderpadden, grondels en pos bevolken Zandeiland 4. Met heel veel mazzel tref je zelfs de sterk bedreigde kwabaal. «In de veenwanden zie je de prachtige kleuren van de verschillende zandlagen en in de gaatjes leeft van alles. De lichtinval in het heldere water is echt prachtig,» voegt Anitha toe, terwijl ze in gedachten onder water lijkt te verkeren. Vinkeveen en Zandeiland 4 zijn niet alleen interessant voor ervaren duikers, freedivers, rebreather- en technische duikers. Het is er bij uitstek geschikt om voor het eerst buiten te duiken.
Cristatella mucedo oftewel kruipend geleimosdiertje.
Een ringslang, met een beetje geluk te zien tussen de Baambrugse Zuwe en Eiland 4.
«Als je wilt kun je diep, maar als je net leert duiken is dit ook een heel fijn gebied,» aldus Mike. «Je weet waar je bent vanwege alle objecten en het goede zicht – echt navigeren is in het voorste gebied nog niet nodig. We krijgen bijna dagelijks blije cursisten over de vloer die laaiend enthousiast zijn over alles wat ze gezien hebben tijdens hun eerste avonturen. Ze kunnen bovendien makkelijk het water in via het trapje bij de steiger. Hier duiken is iets wat ze wel durven omdat de omstandigheden ideaal zijn.»
Het feit dat je vlak bij de stek prima kunt parkeren en dat er een gebouwtje staat met douche, toilet en omkleedruimtes is natuurlijk ook geen straf voor de gemiddelde sportduiker. Dit alles bouwen en netjes onderhouden kost natuurlijk geld en dus betaal je om te duiken bij Zandeiland 4 € 7,50 voor een dagkaart of € 25 voor een kalenderjaarpas, die je afrekent bij Airdiving.
Diep zandgat Vinkeveen
Het was niet altijd zo luxe duiken en zwemmen bij Zandeiland 4. De Vinkeveense Plassen begonnen namelijk als land. Een nat veengebied om precies te zijn, dat ontgonnen en verkaveld werd. Door de intensieve turfwinning voor brandstof ontstonden er aaneengesloten plassen met daarin legakkers, waarop het turf te drogen werd gelegd. In tegenstelling tot in veel andere veengebieden wilde het dorp Vinkeveen het gebied niet inpolderen, in de hoop toeristen aan te kunnen trekken. Daar hadden de Vinkeveners – zo blijkt achteraf – een heel goed punt. Honderdduizenden bezoekers stromen jaarlijks het gebied binnen.
VinkeveenEiland 4, foto uit de oude doos.
Vinkeveen Eiland 4, anno 2019.
Langs de oude zuwes (de dijken die dwars op de hoofddijk werden aangelegd) werden huizen gebouwd. Vanaf de jaren vijftig vorige eeuw gebruikten Amsterdam en Rijkswaterstaat de Noordplas om zand te winnen voor de bouw van de Bijlmermeer. Miljoenen kubieke meters zand werden weggezogen, wat een ruim vijftig meter diepe trechter in de plas veroorzaakte. De eilanden werden opgetrokken om het omliggende landschap te beschermen tegen de golfslag in het diepe deel van de plas, en om te voorkomen dat het achterland langzaamaan richting het zandgat zou schuiven.
Vanaf het midden van de twintigste eeuw maakt de recreatie een opmars en volgde de realisatie van jachthavens, evenementen en recreatievoorzieningen. Het gebied is nu nog altijd volop in ontwikkeling en neemt tegenwoordig een belangrijke plaats in als recreatiegebied voor de Amsterdamse en Utrechtse regio. Maar nog altijd kun je duidelijk de rijke geschiedenis van de Vinkeveense Plassen zien in het bijzondere landschap.
De baggerschuit en de botter zijn een feestje om op te duiken. Als je goed oplet, zie je hoe het barst van het leven.
Coole snoek
Genoeg geschiedenis. Ik wil weten hoe het er onder water uitziet bij Zandeiland 4! Het zonnetje schijnt, de temperatuur is perfect voor een duikje en dus gaan we al snel te water. Anitha en Kimbo zwaaien ons uit. Mike vergezelt René en mij en toont ons met trots de mooiste plekjes. Het bos is onze eerste stop, en meteen al spotten we vier snoeken! Geen kleine jongens en bepaald niet verlegen; ze blijven nieuwsgierig om ons heen zweven. Een schitterend begroeide fiets en de langzaam uiteenvallende baggerschuit volgen daarna.
Omdat René druk is met fotograferen, doe ik een rondje rond het gevaarte. Aan de achterkant stoot ik bijna boven op een gigantische snoek, die het niet eens in zijn hoofd lijkt te halen om weg te zwemmen. Heel rustig hangen we minutenlang oog in oog met hooguit een halve meter tussen ons in. Wat een magisch moment… Als ik heel langzaam nog dichterbij probeer te komen, vindt hij mij opeens niet interessant meer en draait hij zich om. Hij verdwijnt met een bijna arrogant trage vinslag in de donkere diepten. Coole dude!
Ik wil het water niet uit, maar de duik zit er na een uur op.
Waarschijnlijk het meeste bekende duikobject van Nederland, de bus, slaan we vandaag even over. Die is al uitentreuren vastgelegd en we hebben nog zoveel meer te bekijken voordat we door onze lucht heen zijn. We zwemmen over de bus heen en ik bewonder onder meer de begroeiing van de andere objecten die hier staan, waaronder die van de malle wipkip.
In het heldere water van het koudere gedeelte lijken de stofsluiers in slow motion te wuiven binnen de lichtzuil van mijn duiklamp. Het is hier beneden zo mooi. En stil. «Op zo’n duik zou je achteraf willen dat je je rebreather bij je had, en je camera», verzucht Mike later. «Het lijkt soms wel alsof ik de mooiste dingen tegenkom als ik die net niet bij me heb», zegt hij lachend.
Op weg naar de uitstap krijgen we gezelschap van een snoekbaars en een baars, die het plezierig lijken te vinden om ons duikers te observeren. Heel gemoedelijk zwemmen ze vlak naast me en tonen geen enkele terughoudendheid. Ze zullen inmiddels wel bekend zijn met duikende tweebeners, Zandeiland 4 is immers een fenomeen.
Ik wil het water niet uit, maar de duik zit er na een uur op. Met frisse tegenzin loop ik terug naar de auto. Wat had ik graag nog even tussen die vissen gehangen…
Driehoeksmosselen dragen bij aan de goede waterkwaliteit in Vinkeveen.
Jaarpas, ik kom eraan!
Voor René Lipmann is Vinkeveen de ‘achtertuin’, maar voor mij als Brabantse van op de grens met België is het best een flink stuk rijden naar deze duikstek, en ook nog eens over de drukste wegen. En toch besluit ik meteen na deze schitterende duik dat ik snel weer terugkom. Die kalenderjaarpas ga ik er vast volledig uithalen, want zo mooi en makkelijk duiken als hier – dat doe je niet op veel plekken in ons kikkerlandje.
We nemen afscheid van Mike, Anitha en Kimbo – die inmiddels zijn positie als mascotte voor het duikcentrum weer heeft ingenomen om zijn vele fans te begroeten. Tot gauw, Zandeiland 4 en de Vinkeveense Plassen, wat is het hier genieten!
Er is hard gewerkt aan het vernieuwen van de beschoeiing op Zandeiland 4.
Recreatie Midden-Nederland
Recreatie Midden-Nederland zorgt voor de ontwikkeling, het onderhoud, beheer en toezicht van het recreatiegebied Vinkeveense Plassen, waaronder Zandeiland 4. Dagelijks is men aan het werk op en rond de plassen en eilanden, onder meer met werkboten die het vuil ophalen en met toezichthouders, die ervoor zorgen dat bezoekers in een veilige en plezierige omgeving kunnen recreëren. Dit alles gebeurt in een gebied met een totale oppervlakte van 665 hectare dat dagelijks tienduizenden recreanten ontvangt. Ook het vaarwegbeheer op de plassen valt onder Recreatie Midden-Nederland.
Men zit nooit stil bij Recreatie Midden-Nederland. Er liggen momenteel onder meer plannen om de beschoeiing van de zandeilanden en legakkers te vervangen en de entrees te verbeteren.
Website: recreatiemiddennederland.nl
Waterfun voor de kids bij Zandeiland 4.
