Door de mens aangelegde bouwwerken zoals golfbrekers en aanlegsteigers komen steeds vaker voor in mariene kustgebieden. In de loop van de tijd vestigt zich zeeleven op deze bouwwerken, zoals koralen. Zo ontstaan er kunstmatige riffen. Uit een recent onderzoek in het Caribisch gebied blijkt hoe de biodiversiteit op deze kunstmatige bouwwerken zich verhoudt tot die van natuurlijke riffen.

Koraal, prachtig om te zien

Koraalriffen zijn niet alleen prachtig om te zien, ze spelen vooral een centrale rol in zee. Meer dan 800.000 zeebewoners vinden er een thuis en de riffen leveren tal van goederen en diensten voor het ecosysteem. Helaas vormen wereldwijde klimaatverandering en plaatselijke menselijke activiteiten zoals visserij, scheepvaart en kustontwikkeling een bedreiging.

Bovendien verloopt het natuurlijke herstel van de riffen te traag, zodat actief herstel essentieel is om het verlies van onze koraalriffen te voorkomen.

Koralen bedreigd

Eén methode om koraalriffen te herstellen is de aanleg van kunstmatige riffen. Kunstmatige riffen zijn er in verschillende vormen. Sommige worden speciaal ontworpen en ingezet om het leven in zee te bevorderen. Andere, zoals scheepswrakken en bouwwerken in bewoond gebied, zoals aanlegsteigers, zeeweringen en golfbrekers, trekken onbedoeld zeeleven aan.

Met de toenemende kustontwikkeling komen er steeds meer van dit soort bouwwerken in zee, maar vooralsnog is er niet veel wetenschappelijke aandacht voor de soorten die hierop leven.

Kunstmatige riffen

Daarom heeft een team van wetenschappers de biodiversiteit van kunstmatige koraalriffen op Sint Eustatius onderzocht. De resultaten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Marine Pollution Bulletin.

Dit oude kunstmatige rif is duidelijk gemaakt door de mens, met gladde basaltblokken die aan elkaar zijn bevestigd met cement (Bron: Naturalis Biodiversity Center)

Het team bestaat uit Claudia Hill van de Rijksuniversiteit Groningen en Myrsini Lymperaki van de Universiteit van Amsterdam, onder begeleiding van professor Bert Hoeksema, die verbonden is aan Naturalis Biodiversity Center en de Rijksuniversiteit Groningen.

Het eiland Sint Eustatius

Sint Eustatius, in de volksmond ook wel ‘Statia’ genoemd, ligt in het oostelijk Caribisch gebied en is een bijzondere gemeente van Nederland. Het eiland heeft een rijke geschiedenis: het was in handen van verschillende Europese handelsnaties en het bloeide in de 17e en 18e eeuw op als handelshaven.

Tegenwoordig is het op Sint Eustatius een stuk rustiger, hoewel er in het kustwater nog sporen van het verleden te vinden zijn, zoals overblijfselen van oude pieren en aanlegsteigers. “Dit soort oude bouwwerken bieden een nieuw onderdak aan het zeeleven”, vertelt Claudia Hill, de eerste auteur van het artikel. “Met koralen en andere bodembewoners op de resten, die samen een kunstmatig rif vormen”, legt Hill uit.

Kunstmatig rif vs. natuurlijk rif

De onderzoekers hebben de biodiversiteit op het kunstmatige rif vergeleken met dat van een natuurlijk rif in de buurt. “We zagen dat er een aanzienlijk grotere biodiversiteit was op het natuurlijke rif, met meer soorten, een hogere dichtheid van organismen en verschillende overheersende soorten”, licht Hill toe.

“Uit de aanzienlijk verschillende gemeenschappen op de riffen trokken we de conclusie dat kunstmatige riffen niet volledig kunnen dienen als surrogaat voor natuurlijke riffen.”

Dit natuurlijke rif was gedeeltelijk biogeen en bevond zich boven op een ruwe lavagrond. Het bood allerlei microhabitats in de vorm van spleten en overhangen (Bron: Naturalis Biodiversity Center)

Het team wijst er echter op dat de belangrijkste oorzaak van de verschillen in biodiversiteit ligt in de afwijkende structurele kenmerken van de riffen. In het natuurlijke rif zijn er meer microhabitats, zoals spleten en overhangen, die gunstig zijn voor de groei van het zeeleven. “Het kunstmatige rif behuisd dan wel geen identieke gemeenschap als het natuurlijke rif, maar op zichzelf is het altijd nog een gezond en gevarieerd rif”, vertelt Hill.

Daarom kunnen kunstmatige riffen toch een rol spelen bij natuurbehoud, aangezien ze een ruimte bieden aan het zeeleven in de plaatselijke omgeving. “Kunstmatige riffen zijn veelbelovend voor de toekomst van koraalriffen, maar we moeten voorzorgsmaatregelen treffen, anders ontstaan er ongewenste gevolgen, zoals invasies van niet-inheemse soorten.”

Tekst: Claudia Hill, Rijksuniversiteit Groningen, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Naturalis Biodiversity Center

Ook interessant voor jou:

Zonnebrand beschadigt warmwaterkoraal nog meer

Onderwaterfotografie: Veilig op het rif