Ruud Stelten ging op zoek naar een interessante duikbestemming in Europa. Verzonken steden in Italië, de bekende Silfrakloof in IJsland, allemaal klonk het erg aantrekkelijk na een maandenlange oppervlakte-interval. Zijn oog viel op een bestemming die niet meteen met duiken geassocieerd wordt: Zwitserland. Omdat er zo weinig over te vinden was, werd hij helemaal nieuwsgierig en de keus was gemaakt.
Tekst en foto’s: Ruud Stelten
In het zuiden van Zwitserland kan in verschillende rivieren prachtig gedoken worden. Op internet is alleen relatief weinig informatie te vinden en het blijkt lastig om een georganiseerde duik te boeken. Een duikschool die regelmatig georganiseerde duiktrips naar de Zwitserse rivieren maakt, is Tauchsport Käser.
Met vestigingen in Bern en Zürich zijn zij de grootste duikschool van het land. Ze hebben een trip gepland in juli die helaas al helemaal vol zit, maar de eigenaar van de duikschool, Daniel Schmid, kent nog wel iemand met een pick-up die me een paar dagen mee zou kunnen nemen. Dit is snel geregeld en twee dagen later zit ik met een berg duikuitrusting en camera-apparatuur in de auto op weg naar Zwitserland.
Vanuit Zuid-Nederland is het zo’n zeven uur rijden naar Bern, de Zwitserse hoofdstad. Eerste stop: Tauchsport Käser, voor een dagje duiken in het nabijgelegen meer van Neuchâtel met Daniel. Met een oppervlak van 218 km2 en een diepte van 152 meter is het een stuk groter dan de doorsnee Nederlandse plas. Het is een warme, zonnige dag en het meer is mooi vlak.
Rijdend door Zwitserland word je getrakteerd op prachtige vergezichten, zoals deze van het Lungernmeer.
Boudry Plage
De duikstek voor vandaag is Boudry Plage. Ondanks dat het een populaire plek is, zijn er slechts enkele duikers. Het ondiepe deel, tot acht meter diep, is het meest interessant. Het plan is dan ook om het grootste deel van de duik hier door te brengen. Bijkomend voordeel: het water op deze diepte is 20 graden, dus in een dik natpak is het prima uit te houden.
We gaan via een geleidelijk hellende kust te water en tijdens de afdaling tikken we even de 12 meter aan. Hier is weinig leven en we besluiten naar het ondiepe deel te zwemmen. Eenmaal daar aangekomen, bevind ik me al snel in een levendig ecosysteem vol met duizenden kleine baarsjes die beschutting zoeken tussen een oerwoud aan planten. De baarsjes zijn bepaald niet bang voor duikers en we kunnen dichtbij komen voor foto’s.
Op de bodem kruipen enkele invasieve krabbetjes en in de verte zie ik een enorme snoek voorbij schieten. Het zicht is met zo’n tien meter niet slecht en we genieten met volle teugen. Na de duik rijden we terug naar Bern waar we in het oude centrum onder het genot van een Zwitsers biertje napraten over de dag.
Lauterbrunnen
De volgende ochtend ben ik vroeg uit de veren om mijn reis te vervolgen. De tweede stop heeft niet zoveel met duiken te maken, maar is desalniettemin zeer de moeite waard. Ik ga op weg naar Lauterbrunnen in het midden van Zwitserland. Dit dorpje is gelegen in een sprookjesachtige vallei met spectaculaire uitzichten. Deze staat bekend om haar vele watervallen van honderden meters hoog.
Deze duik je maar één keer, dus ik houd me tijdens deze stop bij het hiken. Wandelend langs de steile klippen val ik van de ene verbazing in de andere. Het contrast van de groene vallei met de besneeuwde toppen op de achtergrond lijkt bijna onwerkelijk. Lauterbrunnen is een populaire plek voor basejumpers.
Gedurende de dag zie ik regelmatig waaghalzen naar beneden springen en ik houd mijn hart vast. Het gaat gelukkig allemaal goed en na een dag op het droge ben ik klaar om door te rijden naar het zuiden van het land.
Lauterbrunnen is gelegen in een sprookjesachtige vallei met spectaculaire uitzichten.
Snelle stroming
Rivierduiken in Zwitserland wordt voornamelijk gedaan in het aan Italië grenzende Ticino-kanton. Hier bevinden zich de Verzasca en Maggia, twee rivieren die gevoed worden door bronnen en smeltwater in Noord- en Centraal-Ticino. Beide monden via gelijknamige valleien uit in het Lago Maggiore op de Zwitsers-Italiaanse grens.
De uitvalsbasis voor de komende paar dagen is Locarno, een stadje gelegen aan het meer. Locarno heeft een gezellig oud centrum vol nauwe steegjes, een groot centraal plein en een lange boulevard langs de waterkant. Bij aankomst is het 32 graden en zitten de terrassen vol. Ondanks dat de zee ver te zoeken is, heerst er in de stad een mediterrane sfeer. De volgende dag word ik opgehaald door Marco Lüthi, mijn lokale duikgids.
Hij duikt wekelijks in de rivieren en kent ze op z’n duimpje. Vandaag staan twee duiken in de Verzasca op het programma. We rijden door de indrukwekkende Verzasca-vallei naar Lavertezzo, de meest bekende plek aan de rivier. Onderweg passeren we pittoreske dorpjes met huizen volledig van natuursteen gebouwd. Eenmaal aangekomen op de eerste duikstek krijg ik een uitgebreide briefing en wordt mij meteen duidelijk waarom je dit soort duiken beter niet op eigen houtje kunt doen.
Spectaculaire topografie in de Verzasca, zowel boven- als onder water.
Op sommige plekken in de rivier is er een sterke stroming; je moet precies weten waar deze zit en waar je in de luwte kunt duiken. Vandaag stroomt de rivier met een snelheid van 7 m3 per seconde. De maximale stroming waarin men relatief veilig kan duiken is 9 m3, dus we zitten goed.
Toeristen zonder begeleiding duiken vaak nog bij sterkere stromingen, maar dit is af te raden, zeker als men de rivieren en het lokale weer niet door en door kent. Bij regen hogerop in de vallei kan in een mum van tijd een muur van water naar beneden komen die duikers verrast. Jaarlijks sterven er dan ook enkele duikers en zwemmers in de rivier. In de rivieren duik je met zo weinig mogelijk uitrusting.
Ten eerste heb je met minder toeters en bellen een kleinere kans om in de stroming ergens achter vast te blijven haken. Ten tweede moet je voor, na of zelfs tijdens een duik soms een behoorlijk stuk klauteren over gladde rotsen en dit wil je met zo weinig mogelijk gewicht doen. Ondanks dat het water slechts 13 graden is, duiken we daarom in een natpak.
Kraakhelder rivierwater
De eerste duik is bij de Ponte dei Salti, een fotogenieke brug over de Verzasca die zo’n 400 jaar oud is. Het duikbare gebied is redelijk klein, zo’n 150 bij 15 meter. Aan weerszijden hiervan stroomt het water wild door smalle, ondiepe geultjes waar je als duiker niet in terecht wil komen.
We gaan in een beschut deel te water en we hebben geluk, want de enige andere duikers deze ochtend komen er net uit. We hebben de hele stek nu voor onszelf. We dalen af naar de maximale diepte van acht meter waar de bodem uit rivierkeien bestaat. De zon staat al hoog aan de hemel en het zicht is zo’n 30 meter.
Ik bedenk me dat dit een redelijk unieke ervaring is, er zijn immers niet zoveel rivieren waar je in kraakhelder water kunt duiken. We zwemmen op ons gemak tegen de milde stroming in richting de brug, waar de rivier iets nauwer wordt. Her en der zie ik een paar kleine visjes, maar de indrukwekkende rotsen stelen de show. Deze zijn door de eeuwen heen op spectaculaire wijze uitgesleten door het water.
De structuren van de rotsen zijn hierdoor blootgelegd, wat een prachtig onderwaterlandschap creëert. Je voelt als het ware de kracht van het water dat hier lange tijd met zoveel energie doorheen heeft gestroomd. Aan het eind van de stek wordt de rivier een stuk nauwer en ondieper, waardoor de stroming toeneemt. Op een gegeven moment is deze zo sterk, dat we niet verder kunnen.
De gangenstelsels in de Maggia-rivier zijn betoverend.
Het water is hier een grote wasmachine en de luchtbellen vliegen door de waterkolom. We klampen ons vast aan een grote rots en blijven een paar minuten hangen om het spektakel te aanschouwen. Hierna driften we rustig terug en gaan we wederom onder de brug door. Aan het eind van de duik moeten we rechts aanhouden, anders worden we meegesleurd door de wilde stroomversnelling.
Na 45 minuten beëindigen we de duik en genieten op een ondiepe rots nog even na, voordat we het water verlaten. Marco heeft vandaag geen haast en alles gaat op z’n dooie gemak.
Aparte verrassing
De duikstekken in de Verzasca liggen dicht bij elkaar. We wisselen van tanks en rijden in een paar minuten naar de volgende stek. Waar het bij de brug redelijk druk was met toeristen en zonaanbidders, is hier op deze beboste plek diep in het dal niemand te bekennen.
De rotsen zijn erg steil; Marco maakt een touw vast aan een groot rotsblok dat we gebruiken om in en uit het water te klimmen. Bij het te water gaan, merk ik meteen dat dit niet zo’n beschutte plek is als de vorige entree. De stroming is meteen goed merkbaar en ik trek snel mijn vinnen aan om weerstand te bieden. Deze stek is ongeveer even groot als de vorige en ook hier is het zicht weer perfect.
Fotogenieke brug: Ponte dei Salti.
Het grote verschil is dat de steile rotswanden nog dramatischer de diepte in schieten. De stroming is ook een stuk sterker. Wederom beginnen we onze duik tegen de stroming in. Zwemmend door nauwe kloven, geflankeerd door enorme rotspartijen, verwonder ik me over de topografie. We zwemmen linksaf door een bocht in de rivier en mijn oog valt op iets ongebruikelijks.
Ik besluit een kijkje te nemen van dichtbij en tot mijn verbazing ligt er een dode geit op de bodem, iets wat je niet elke dag onder water tegenkomt. We zwemmen door totdat de rivier te nauw wordt en de stroming te sterk. We laten ons daarna met de stroming mee naar de uitgang driften. Tussendoor stoppen we op verschillende plekken voor foto’s. Door de nauwe kloven en de indrukwekkende topografie onder en boven water is dit een perfecte stek voor half/halfopnames.
Eenmaal terug in Locarno ga ik meteen aan de slag met het bewerken van de foto’s onder het genot van een verfrissend Zwitsers biertje.
De rotsen zijn door de eeuwen heen op spectaculaire wijze uitgesleten door het water.
Leven in de rivier
De wekker gaat weer vroeg de volgende ochtend. Vandaag staat een duik in de Maggia op de planning. Deze rivier bevindt zich ten westen van de Verzasca en de duikstek is slechts een kwartiertje rijden van het centrum van Locarno. De Maggia is iets breder, waardoor het water wat langzamer stroomt.
Het grote voordeel is dat het water dus langere tijd opgewarmd wordt door de zon en de temperatuur daardoor drie graden hoger is dan in de Verzasca. We gaan te water bij Pozzo di Tegna, een zandige oever aan de rivier die een populaire plek is voor zonaanbidders. Het is er dan ook erg druk en de mensen in zwemkleding kijken ons een beetje raar aan als wij helemaal bepakt het water in lopen.
Een typisch Ticinees dorpje in de Verzasca-vallei.
Het zicht is iets minder goed dan gisteren, maar nog steeds zo’n 20 meter, dus we mogen niet klagen. We moeten eerst een stukje zwemmen en over een rotspartij klimmen voordat we in het duikbare gedeelte terechtkomen. Terwijl we onder een waterval door duiken, merk ik dat er bijna geen stroming staat. Dit is een heel andere duik dan gisteren. Er is veel leven in de rivier, voornamelijk forellen en donderpadden. We zwemmen door een nauwe uitgesleten kloof die met 11 meter het diepste punt van de duik is.
Hierna komen we in een veld met enorme opeengestapelde rotsblokken terecht die een wirwar aan gangen en kleine grotten vormen. Soms kun je eronderdoor, soms moet je eromheen of eroverheen. Het is een doolhof waar het telkens weer een verrassing is wat je om de hoek of na de volgende gang te wachten staat. Op een gegeven moment zijn er geen mogelijkheden meer om verder te duiken en komen we bij een ondiepe rots aan het oppervlak uit. We zijn inmiddels in een diepe vallei beland en ik zie meteen van welke klippen die rotsblokken in de rivier vandaan komen.
Op de terugweg nemen we dezelfde route, maar omdat we deze nu in tegengestelde richting duiken, is het een compleet andere ervaring. Alsof je alles weer opnieuw ontdekt. Marco had voor deze duik een lage verwachting geschept, maar ik ben blij verrast met de grote variëteit aan omgevingen in dit gebied onder water.
De schoonheid van de rivier blijft me verbazen.
Terug naar huis
Het duiken zit er weer op. Langs besneeuwde toppen, pittoreske dorpjes en diepblauwe bergmeren rijd ik de volgende dag terug naar Nederland. Zwitserland heeft naast de bekende activiteiten op het land ook onder water heel veel te bieden. De ervaringen in de rivieren zijn uniek en ik kan niet wachten om terug te keren voor meer verrassingen in de heldere wateren van Ticino.
