Een luide schreeuw doorklieft de lucht. Het is Norbert, mijn buddy. Hij zit naast me op het achterdek van onze safariboot en is door een citroenhaai in zijn vingers gebeten.

Tekst en foto’s: Rob van de Louw

We zijn bezig met het zogenaamde ‘lemmon snappen’. Hierbij houden we onze camera’s in het water, terwijl een van de bemanningsleden met een aasvisje op het water slaat. De citroenhaaien happen naar de visjes, zodat wij ze met wijd opengesperde bek kunnen fotograferen. Het is wel gevaarlijk, ze bijten slechts enkele centimeters verwijderd van onze vingers naar het aas. Deze citroenhaai was kennelijk erg hongerig; hij schoot als een raket naar voren en kreeg zo ook Norberts vingers te pakken. Gelukkig zijn het oppervlakkige wondjes, maar toch groot genoeg om de rest van de week niet meer te kunnen duiken. Maar ja, het was een bekend risico en de haai treft dan ook geen blaam.

Tigerbeach
Ik neem deel aan een tijger- en hamerhaai-safari op de Bahama’s ter hoogte van de West Banks. Helaas staat er deze week veel wind. Hierdoor kunnen we niet op open zee naar haaien zoeken, dus duiken we voornamelijk bij de bekende duikplaats Tigerbeach. Deze bevindt zich op zeven uur varen van de thuishaven West Palmbeach, ergens in de noordelijke Bahama’s. Tigerbeach is een lagune en wordt omgeven door een hoefijzervormig rif dat beschutting biedt tegen de golven. Kapitein Jim Abernethy vond deze duikplek ooit toevallig toen hij moest schuilen voor de wind. Uit baldadigheid hing hij wat aaskisten overboord. Groot was zijn verbazing toen na enige tijd tijgerhaaien opdoken. Nu is het de beste plek ter wereld om tijgerhaaien te fotograferen. De lagune is slechts vijf meter diep, dus je hebt geen problemen met Caissonziekte en het duurt eeuwen voor je luchtvoorraad op is. De geringe diepte zorgt tevens voor optimale lichtverhoudingen onder water. Om haaien te lokken stopt Jim zijn aaskisten vol met visafval. Zo gauw we bij Tigerbeach aankomen, hangt de bemanning de kisten overboord, waardoor een mooi slickspoor ontstaat. Dit spoor is onweerstaanbaar voor haaien! Binnen een uur zijn de eerste tijgerhaaien al ter plaatse en patrouilleren ze ongeduldig rondom het aas.

Sterallures
In een zeer uitvoerige briefing van wel twee uur maakt Jim ons nauwgezet duidelijk hoe we ons onder water moeten gedragen om gevaarlijke situaties te voorkomen. Na zijn verhaal zien sommigen een beetje bleek om de neus… Desalniettemin gespt iedereen zijn of haar duikuitrusting om; we krijgen allemaal een lange plastic stok mee om de haaien op afstand te houden. Als ik over de reling kijk, zie ik een roedel van wel dertig haaien onder me. Ik spring er middenin en zorg dat ik zo snel mogelijk de bodem bereik. Hier is het relatief veilig, in tegenstelling tot de oppervlakte. Al snel komt een drie meter grote citroenhaai op me af. Net voor mijn camera draait hij af en mist me rakelings. Ik tel vijf grote tijgerhaaien en het wemelt van de citroenhaaien. Ik bevind me in een echte haaiensoep. Tijdens de briefing vertelde Jim ons dat sommige tijgerhaaien deze plek vaker bezoeken. Hij heeft de dieren zelfs namen gegeven en noemt ze zijn ‘supermodels’.
Deze tijgerhaaien zijn wat opdringerig, maar hierdoor kun je wel spectaculaire foto’s maken!
Net als echte modellen hebben ook deze tijgerhaaien sterallures. Soms zijn ze zo brutaal dat ze er met een camera vandoor gaan. Het afgelopen jaar gebeurde dit al 24 keer! Het beroemdste (en beruchtste) model is Emma. Dit ruim vier meter grote wijfje is de eerste tijgerhaai die zelf fotografeert met buitgemaakte onderwatercamera’s. Een ander beroemd supermodel is Babycakes. Deze vier meter lange dame heeft het meestal gemunt op duikers die hier voor het eerst komen. Ze jaagt nieuwelingen de stuipen op het lijf door ze bijna met haar snuit aan te raken. Juist voor deze situaties heb je de plastic stok bij je. Hiermee kun je de haai voorzichtig wegduwen. Of je steekt hem voor je in het zand. Als de haai dan al snuffelend op je af komt, stoot ze haar kop en gaat er vandoor.
Jim is erg gesteld op ‘zijn’ haaien en waakt ervoor dat niemand ze mishandeld. ­Wegduwen mag, maar misbruik van de stok wordt bestraft met een duik­verbod voor de rest van de dag.

Hachelijk moment
Als we na een uur aan de haaien gewend zijn, daalt ‘matador’ Don naar ons af. Hij heeft een aaskist in zijn handen waarmee hij de haaien lokt. Direct valt me het gedragsverschil tussen de zenuwachtig rondzwemmende citroenhaaien en de majestueuze, slome tijgerhaaien op. Als Don met de kist schudt, schieten er direct vijftien citroenhaaien op hem af. Gelukkig zijn ze vrij onschuldig, hoewel ze er vervaarlijk uitzien met hun scherpe tanden. De tijgerhaaien daarentegen komen op hun dooie gemak aangezwommen, maar zijn niet minder gretig. Sommige snuffelen als bloedhonden over de zandbodem, op zoek naar aas dat uit de kist is gevallen.
Don wordt nu en dan zo belaagd, dat hij ijlings omhoog moet springen om te voorkomen dat de haaien aan zijn vinnen knabbelen. Soms gebruikt hij de aaskist om hen van zich af te duwen. Maar Emma laat zich niet zomaar wegsturen. Tijdens een van onze laatste duiken slaagt ze erin de kist van de matador te ontfutselen. Triomfantelijk gaat het supermodel er met haar buit vandoor, bijt hem in twee stukken en geniet vervolgens heerlijk van de inhoud. Tijdens de briefing wijst Jim er uitdruk­kelijk op de stroming goed in de gaten te houden. Negentig procent van alle haaien volgt tegen de stroom in het slickspoor, maar de overige tien procent zwemt met de stroom mee. Deze haaien komen dus van achteren en zijn daarom potentieel gevaarlijk. Het is van levensbelang constant om je heen te blijven kijken; na twee dagen Tigerbeach heb ik dan ook enkele schuurplekken in mijn hals.
Op een namiddag, tijdens doodtij, beleef ik een hachelijk moment. Nu er geen ­stroming staat, komen de haaien uit alle richtingen. Opeens komen twee vier meter grote tijgerhaaien op me af. Al snuffelend over de bodem bewegen ze zich in de richting van mijn vinnen. Gelukkig kan ik de nieuwsgierige dames afweren met mijn camera, maar terwijl ik hiermee bezig ben kijk ik achterom en zie een ander supermodel aankomen. Ik heb de plastic stok nog in mijn hand en gebruik deze om ook dit model van me af te houden.

Fabeltje
’s Avonds wordt het bekende fabeltje ‘waar dolfijnen zwemmen, zijn geen haaien in de buurt’ ontzenuwd. Een half uur lang speelt aan lijzijde van de boot een school ­dolfijnen, tegelijkertijd houden vijf tijgerhaaien aan loefzijde de wacht. Hoewel iedereen erg opgewonden is over de aanwezigheid van de groep dolfijnen, haalt niemand het in zijn hoofd om met ze te gaan snorkelen…
Tijgerhaaien zijn zeker niet de bloeddorstige beesten zoals ze in de meeste onderwaterfilms worden neergezet. Het zijn juist prachtige dieren die je met hun mooie, donkere ogen in de gaten houden als ze aan je voorbij glijden. Hun ogen kunnen ze weldegelijk bewegen, waardoor ze eerder een nieuwsgierige dan kille indruk maken.
De tijgerhaai bezit ook een derde ooglid. Dit is een wit stukje huid dat ter bescherming voor het oog wordt opgetrokken als hij zich bedreigd voelt.
Duiken bij Tigerbeach is spectaculair en de mogelijkheid grote haaien te fotograferen is nergens ter wereld zo goed als hier.
Ik maakte deze safari nu voor de derde keer, maar zeker niet voor het laatst. Het zien en fotograferen van de Bahama-haaien wordt nooit routine. 

 
Adrenaline versus begrip
Wereldwijd wordt op veel plekken duiken met haaien aangeboden als een adrenalinerijk avontuur. Door duikers uit te rusten met
stokken of maliënkolders wordt de boodschap dat haaien gevaarlijk zijn nog eens onderstreept. Dr. Erich Ritter van SharkSchool doet al jaren onderzoek naar haai – mens interacties. Hij stelt dat je zonder angst of zenuwen veilig met deze dieren kunt duiken of snorkelen. Je moet alleen het gedrag van deze dieren begrijpen en de omstandigheden die het gedrag beïnvloeden goed interpreteren. Dit geldt ook voor duiken met een witte haai zonder kooi!
Erich: «Er zijn geen gevaarlijke haaien, alleen gevaarlijke situaties. Mensen creëren die bewust of onbewust of ze worden door derden gecreëerd. Helaas beschermen wij niet waar we bang voor zijn. We vinden het zelfs wel prima om deze extreem gevoelige dieren met stokken te prikken voor een goede foto. Daarom zal de bescherming van haaien alleen van de grond komen als mensen de ware aard van deze magnifieke dieren leren begrijpen. Educatie is dan ook het belangrijkste middel in de strijd tegen hun uitroeiing. Voor het te laat is.»
Meer info vind je op www.sharkschool.com.

Reisorganisaties
Diving World
info@divingworld.nl, www.divingworld.nl
Wild Water
info@wildwater.be, www.wildwater.be

Duiken met haaien op de Bahama’s
SharkSchool met Erich Ritter,
www.sharkschool.com
Stuart Cove,
www.stuartcove.com
Stella Maris inn,
www.stellamarisresort.com
Safari met Jim Abernethy,
www.scuba-adventures.com
Safari met de Dolphin Dream,
www.scubaexpedition.com

Info over de Bahama’s: www.bahamas.com.

Dit artikel is gepubliceerd in Duiken 01/2009