De geheimen grotten van Bonaire

Bonaire heeft veel meer geheimen dan we denken. Eén geheim houdt ze letterlijk diep verborgen onder de grond: honderden grottenstelsels geformeerd door miljoen jaren oud koraalrif. Wij brengen tijdens onze Expeditie Bonaire een bezoek aan deze duistere ‘onderwereld’ waarbij we ook tussen de bizarre rotsformaties snorkelen.

De grotten van Bonaire

Het is vroeg in de ochtend wanneer onze outdoorguide Leo Hoogenboom van Flow Bonaire ons oppikt om naar de grotten te gaan. Ik verwacht dat we wel een stuk moeten rijden. Ergens diep het binnenland in, waar een groot gat in een rots onze ingang zal zijn. Maar we zijn nog geen 10 minuten onderweg richting Kralendijk als Leo al zijn auto langs de weg zet. Ik kijk verbaasd om me heen. Bij de kleine parkeerplek staan enkele huizen aan de overkant, en aan onze kant van de weg zie ik niets anders dan een droog, verlaten landschap met dorre bomen en cactussen.

Gaan we hier pauze houden of zo? Maar we krijgen een zaklamp in onze handen gedrukt en mogen Leo volgen die een smal paadje induikt. We lopen gedwee achter hem aan door het kale landschap, niet wetend waar we naartoe gaan. Af en toe moeten we bukken om onder dorre takken door te komen. Bij een schuin overhangend boompje gebaart Leo ons te naderen. «We zijn er!» lacht hij, en wijst naar een donker gat. «We bevinden ons nu op een eeuwenoud koraalrif», legt Leo uit, wanneer we nieuwsgierig het gat in proberen te kijken. Leo geeft ons instructies hoe we naar beneden moeten klimmen en waar we aan moeten denken. Ik heb het niet zo met nauwe ruimtes, zeker niet als het er donker is. Maar volgens Leo is er ruimte zat en krijg ik al gauw het vertrouwen dat het helemaal goed komt, want zijn enthousiasme is aanstekelijk.

Anderen lezen ook: Jouw perfecte duikuitrusting voor Bonaire

Daarnaast weet hij heel goed waar hij het over heeft: als outdoorguide kent hij de grotten van binnen en buiten: «In samenwerking met STINAPA zijn we de Bonairiaanse grotten aan het ‘cavemappen’. Met een meetlint gaan we de grotten in en hebben er zo al ruim 100 in kaart gebracht.» Mooi, dus hij weet de weg. Met goede moed daal ik het steile trappetje af, de donkere diepte in.

Stalagmieten en stalactieten zijn gevormde gesteentekolommen van calciet ofwel kalksteen.

Het ontstaan van het huidige landschap van Bonaire

«Ongeveer 100 miljoen jaar geleden ontstond Bonaire als gevolg van een botsing tussen het Caribische Plateau en de platen Faralla en Altalia. Vervolgens werd 60 miljoen jaar later een enorme landmassa boven het wateroppervlakte uitgetild: Bonaire. Door wind en regen werd het huidige landschap gevormd. Dit bestaat voor 30% uit vulkanisch gesteente en voor 70% uit kalksteenkoraal, waarvan alle grotten uit het laatste bestaan.

Door de miljoenen jaren heen heeft regenwater en wind gezorgd dat er nu in het relatief zachte kalksteenkoraal vele ruimtes met stalactieten en stalagmieten te vinden zijn.» Onder heel Bonaire, ook Klein Bonaire, bevinden zich naar schatting zo’n 300 tot 400 grotten. In het noorden staan er vele droog want deze liggen boven zeeniveau. De grotten vlak bij zoet water zijn dat niet en de halocline start meestal rond de 2,5 meter. De droge grot waar we nu ingaan is ruim 100 meter lang. De tweede grot is kleiner, maar is niet droog.

Dracula’s Cathedral en Kerststal

«Hoofd naar beneden en klein houden!» roept Leo boven me, wanneer ik op de volgende trede stap. Tree voor tree daal ik verder af en mijn schoenzolen klinken hol wanneer ik ze op de vochtige rotsbodem neerzet. Mijn ogen moeten even wennen aan de duisternis maar snel klik ik mijn lamp aan. Mijn lichtbundel schijnt over de rotsen rond de trap die groen oplichten: algen ontstaan door het zonlicht. Wanneer ik verder schijn, ontwaart zich een sprookjesachtige wereld voor me. Overal waar ik kijk zie ik stalactieten uit het plafond prikken, of stalagmieten die uit de grond rijzen. Dikke pilaren tonen aan dat na eeuwen en eeuwen deze twee type rotsgroei elkaar bereikten en samensmolten.

Cave Bacon: Het water dat naar beneden stroomt bouwt steeds meer materiaal op. Zo ontstaan deze laagjes die veel weg hebben van plakjes bacon.

Wanneer iedereen veilig beneden is, gaan we op pad. Het is af en toe even klauteren en klimmen, maar je kunt goed tussen de rotsen doorlopen. Bij Dracula’s Cathedral houden we halt. Het is niet verwonderlijk dat deze grillige formatie die naam heeft gekregen. Met vele excentrieke pilaren en openingen lijkt het inderdaad net een miniatuur kathedraal. Langs enkele van de stalactieten sijpelen druppels naar beneden. «De smalle formaties zijn nog echt aan het groeien. Wanneer de druppel groot genoeg is, valt ie. Een kleine druppel blijft hangen en vormt een formatie aan de buitenkant door de oppervlaktespanning van de druppel», legt Leo uit. Een pilaar die we passeren lijkt niet helemaal in het tafereel te passen. Hij is helemaal glad op bepaalde plekken. Helaas is dit het werk van mensen die de pilaar aanraakten, waardoor hij helemaal stomp is geworden. Hiermee vernietigen ze zo maar even 50 jaar werk. We lopen verder naar de ‘Kerststal’. Met een beetje verbeelding zie je inderdaad een kribbe met twee mensen ernaast, in een ander uitstekend stukje herken ik een os.

Anderen lezen ook: Duikers bouwen nieuw koraalrif in Kenia

Vliegende ratten

Een onverwacht wild gefladder vanuit het niets laat me net een gil inslikken. Wanneer het kleine gevaarte over mijn hoofd scheert, zie ik dat ik in de vliegbaan van een vleermuis stond. Driftig vliegt het beestje zigzaggend langs de rotsen en vindt zijn weg de duisternis in. «De habitat voor de vleermuis is de grot. Hier op Bonaire leven acht soorten, waarvan twee cruciaal zijn voor het ecosysteem: de langtongvleermuis en de langsnuitvleermuis. Deze vleermuizen zijn de enige soort die de zuilcactussen kunnen bestuiven, want deze gaan alleen ’s nachts open. Zij zoeken de steelstamper om de nectar eruit te lepelen waarna hun vacht het stuifmeel meeneemt. De nectar feeder vliegt daarmee naar de volgende cactus en bestuift deze.» De cactussen spelen een belangrijke sleutelrol in het ecosysteem van Bonaire, want gedurende de droge periode is het vrijwel de enige beschikbare voedselbron voor insecten, hagedissen en vogels op het eiland. Dus zonder vleermuizen, geen flora en fauna.

De kleine vleermuizen spelen een cruciale sleutelrol in het ecosysteem van Bonaire.

«Het duurde heel lang voordat men zich realiseerde hoe belangrijk vleermuizen zijn. De populatie is helaas klein, mede door toedoen van de mens. Bebouwing had een grote impact en enkelen sloegen de zogenoemde ‘vliegende ratten’ gewoon dood. Ook werden grotten volgestort met puin», aldus Leo.

Er zijn nog vijf andere soorten die insecten vangen en er is ook de fishing bat die jaagt op vissen. Met hun sonar zenden ze een geluid uit en kunnen ze oneffenheden in het water detecteren. Hij kan zo de kleine visjes ‘zien’ en grijpt ze net als een vogel uit het water. De migratiepatronen van de vleermuizen zijn nog niet geheel in kaart gebracht. Ze migreren tussen de eilanden waar de vegetatie exact hetzelfde is. Wel zijn er al een hoop voorzien van ringetjes en zijn er steeds meer organisaties die zich inzetten om dit diertje te beschermen dat o zo belangrijk is voor het eiland. Ik besluit op mijn tenen verder te lopen om verder geen vleermuizen op te schrikken. Ik wil heel graag dat Bonaire blijft bestaan.