Maritiem archeologen hebben de vindplaats van het zogeheten ‘koperwrak’ op de Noordzee onderzocht en de lading volledig geborgen. In het voorjaar maakte minister Van Engelshoven (Cultuur) de maritieme vondst, een geluk bij een ongeluk, bekend.
Tijdens het lichten van de containers die de MSC Zoe op 2 januari verloor, stuitte de berger in het voorjaar op een voor Nederland unieke maritieme vondst: een scheepswrak dat dateert uit de periode rond 1540, vol met koperplaten. Van oudere schepen zijn op het Nederlandse deel van de Noordzee tot op heden nog geen resten gevonden. De omvangrijke lading koperplaten is te herleiden naar de rijkste handelsfamilie van de 16de eeuw, de familie Fugger.
Archeologische operatie op de zeebodem
Archeologen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) hebben in drie weken tijd al het koper dat op de zeebodem lag naar boven gehaald. Na een eerste verkenning onderwater werd het complete wrak, zijn lading en de vondsten gedocumenteerd en geborgen. Behoud ter plekke was niet mogelijk omdat de vindplaats bloot staat aan erosie door sterke stromingen. Het is ook niet ondenkbaar dat het wrak zou worden geplunderd.
Thijs Coenen, projectleider en maritiem archeoloog bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed:
“We hebben de lading van het schip veilig kunnen stellen. Het gaat om bijna 15.000 kg koper, maar ook om objecten als een kanonskogel en aardewerk. Van de scheepsconstructie zijn alleen een paar planken van de bodem van het schip bewaard gebleven. We gaan alles nu verder onderzoeken, zodat we ons een beter beeld kunnen vormen van de schepen en de handel tussen de Oostzee en Amsterdam en Antwerpen. De lading geeft een uniek inzicht in de productie, uitwisseling en consumptie van koper: juist rond deze tijd (1540, red.) kreeg dit een wereldwijd karakter.”
Een deel van de lading van het zogenaamde ‘koperwrak’ uit circa 1540.
Eigendom koperwrak
Het is de vraag of iemand zijn eigendom op de vondsten kan laten gelden (Erfgoedwet 2016, art. 5.7). Dat is een interessante vraag omdat de koperplaten voor een deel zijn voorzien van stempels van de fameuze handelsfamilie Fugger. Vooralsnog mag worden aangenomen dat het bijzonder lastig zal zijn om het schip te identificeren en in archieven de precieze toenmalige gang van zaken te documenteren. Tussen de RCE en het archief van de familie Fugger zijn intussen contacten gelegd.
Beheer en behoud
De Nederlandse staat ontfermt zich over de wrakdelen, de vondsten en de lading voor verder onderzoek. Eerder al maakten Rijkswaterstaat, beheerder van de locatie, en de RCE daar afspraken over. Dit kabinet heeft extra middelen beschikbaar gesteld om maritiem erfgoed in kaart te brengen, te onderzoeken en waar nodig keuzes te maken voor beheer en behoud in de toekomst.
De koperplaten op de Noordzeebodem worden zichtbaar gemaakt.
