Op 12-jarige leeftijd was hij al druk met zijn aquarium, nu bouwt hij complete riffen in de zee bij Saba. Marien ecoloog Alwin Hylkema maakt zich hard voor het herstel van riffen, en hoopt met het Modular Restoration Reef de Caribische Zee een handje te helpen.

Tekst: Nina Tourton

Dat het slecht gaat met koraalriffen is helaas geen nieuws meer. Verschillende onderzoeken naar de oorzaken en het verhelpen van de problemen lopen wereldwijd al jaren. Op het Caribische eiland Saba wordt op dit moment het Moreef getest, Modular Restoration Reef.

Het natuurlijk rif wordt gerestaureerd met behulp van artificiële riffen. Met het artificiële rif worden 3D-structuur en schuilplaatsen gecreëerd, dit zou ervoor moeten zorgen dat de biodiversiteit weer opgekrikt wordt en er weer meer koralen de kans krijgen om te groeien.

Door het onder water bevestigen van de modules aan elkaar, verkleint het de kans op beschadiging en zou het zelfs stand kunnen houden bij extreem zware weersomstandigheden als golfslag door orkanen. Alwin Hylkema vertelt ons hoe het Moreef werkt en waarom dit rif zo belangrijk is.

Zou je ons iets over jezelf willen vertellen?

Natuurlijk! Ik werk als docent-onderzoeker bij University of Applied Sciences Van Hall Larenstein. Ik coördineer het onderzoeksthema reef restoration waarin we werken aan toepassingen die gebruikt kunnen worden om de gezondheid en de veerkracht van het koraalrif te verbeteren.

Samen met mijn vrouw en dochter woon ik op het Caribisch Nederland eiland Saba. Ik zie de oceaan vanuit mijn huis en duik of zwem dagelijks in de zee.

Wanneer ben je begonnen met duiken?

In 2009, ik had altijd al plannen en ik ging dat jaar naar Australië. Daar wilde ik op het Great Barrier Reef duiken, dus dat was een goede reden om mijn duikbrevet te halen.

en Moreef met vastgezette fragmenten koraal. Alwin plaatste Diadema zee-egels op de structuur om voor begrazing te zorgen. Foto: Kevin Ellies

Wat is je meest memorabele duik tot nu toe?

Ik heb er een aantal: Tanjung Uli, in Weda Bay, Halmahera, Indonesië vanwege de enorme diversiteit van koralen. Ze groeiden letterlijk over elkaar heen en er was geen plek voor algen, sponzen of andere organismen. Een fantastisch gezicht! De Cauldron, in Komodo, een driftduik waar je halverwege met grote snelheid over een ondiep rif wordt ‘geschoten’, voordat je weer in kalmer water komt. Erg spectaculair!

De meest onverwachte duik was op Bonaire, daar ging mijn buddy zijn AOW halen en moest daarvoor navigeren over een zandvlakte. Ik was mee, voorbereid op de saaiste duik ooit. Maar toen zwom er ineens een manta langs die zich rustig liet bewonderen!

Je bent docent en onderzoeker mariene ecologie, aquacultuur en visserij… Dat is een hele mond vol! Wanneer begon je interesse in het zeeleven?

Vanaf jongs af aan ben ik geïnteresseerd in alles wat leeft. Vanaf mijn 12e heb ik aquaria gehad, dus toen begon de interesse in het onderwaterleven echt serieus te worden.

Na mijn bachelor biologie ben ik daarom Aquaculture and Marine Resource Management gaan studeren in Wageningen, om me nog verder in het zeeleven te verdiepen.

Sinds 2013 werk ik als docent-onderzoeker bij Van Hall Larenstein en in 2017 ben ik begonnen met mijn PhD, waarin ik op zoek ben naar effectiever gebruik van artificiële riffen.

Wat was de motivatie achter de restauratie van het rif?

Koraalriffen gaan wereldwijd snel achteruit en alleen beschermen is vaak niet meer genoeg om het rif te laten herstellen. Actieve interventie is nodig om het rif lokaal te helpen. Artificiële riffen zijn één van de opties, maar we werken ook aan het uitplanten van koraal en het herstellen van belangrijke herbivore zee-egel populaties.

Met behulp van onderwater epoxy worden koraalfragmenten vastgezet in de Moreef-modules. Foto: Ayumi Kuramae Izioka

Wat is het doel van het rif?

Door de achteruitgang van het natuurlijke koraalrif neemt de hoeveelheid koraal af. Dit zorgt ervoor dat het koraalrif steeds platter wordt en hierdoor neemt de productiviteit en biodiversiteit af. Ook zijn er minder schuilplaatsen.

Met het artificiële rif creëren we 3D-structuren en schuilplaatsen. Hierdoor willen we de productiviteit en biodiversiteit van een gebied weer verhogen. Ook heeft het artificiële rif schuilplaatsen die zee-egels (Diadema) een geschikt habitat bieden. Hierdoor kunnen we deze belangrijke herbivoren weer terugbrengen. Ook biedt het substraat voor nieuw koraal.

Hoe bouw je zoiets?

We hebben onze eigen mal ontwikkeld en daar gieten we het rif in. Hiervoor gebruiken we momenteel beton, maar we werken ook aan een duurzamer alternatief materiaal voor beton, dat leidt tot minder CO2-uitstoot en dat ecologisch beter werkt.

Wat is er zo speciaal aan dit type rif?

Het rif dat we ontwikkeld hebben, heet het Moreef (Modular Restoration Reef). Het is gebaseerd op de artificiële riffen die we sinds 2017 hebben onderzocht. We hebben geprobeerd om alle goede eigenschappen van deze riffen te combineren en de slechte eigenschappen te verwijderen.

Het Moreef is modulair en dat maakt het mogelijk om de riffen onder water te stapelen en aan elkaar te bevestigen. Hierdoor krijgen we een groot rif met nog meer complexiteit en meer schuilplaatsen.

Hoe ziet het eruit?

Het ziet er niet uit als een echt rif, maar het heeft wel de belangrijkste eigenschappen (complexiteit, veel schuilplaatsen). Het doel is dat de Moreefs gaan begroeien, bij voorkeur met koraal, dan zal het er langzaam steeds meer als een echt koraalrif gaan uitzien.

Het rif is gemaakt van sterke materialen, klopt het dat het zelfs orkanen kan doorstaan?

Het rif is zo ontworpen dat het niet snel beschadigt. Onder water bevestigen we de modules aan elkaar en het rif wordt daardoor nog groter en zwaarder, waardoor het beter bestendig is tegen grote golven veroorzaakt door orkanen. Of het rif uiteindelijk een orkaan kan doorstaan, is afhankelijk van veel factoren, zoals de gebruikte diepte en de kracht van de orkaan.

Koraalriffen gaan wereldwijd snel achteruit en alleen beschermen is vaak niet meer genoeg om het rif te laten herstellen. Foto: Kevin Ellies

Zijn er al positieve resultaten?

We zijn net begonnen met het ecologisch testen van het Moreef-ontwerp. We hebben nu al hele mooie resultaten dat zee-egels die we op het rif hebben uitgezet, niet opgegeten worden of vertrekken. Dat was eerder wel het geval, toen we de zee-egels op natuurlijk rif hadden uitgezet.

De extra schuilplaatsen van het Moreef lijken dus te werken! De zee-egels zetten we uit op het rif om de algen op te eten, zodat koraal straks een kans heeft om zich op het rif te vestigen.

Zijn er ook negatieve resultaten?

Nog niet, mogelijk omdat we al een aantal jaar aan het Moreef-ontwerp werken. Maar die komen we vast ook tegen en dan moeten we ons ontwerp hier mogelijk op aanpassen.

Wat is nu het plan op Saba?

Het Moreef-project is onderdeel van het onderzoeksthema Reef Restoration van Hogeschool Van Hall Larenstein. In dit thema werken we aan meerdere methodes om het koraalrif zo effectief mogelijk te herstellen.

Zo kijken we bijvoorbeeld ook naar herstel van de Diadema zee-egels en ook naar het meest geschikte materiaal voor artificiële riffen. Er is dus meer dan genoeg te doen!

Met het artificiële rif creëren we 3D-structuren en schuilplaatsen. Foto: Alwin Hylkema

Hoe monitor je de riffen?

Monitoren doen we op verschillende manieren. We tellen elke maand de vissen (aantallen, soorten en grootte) en we meten het koraal wat er op groeit. Daarnaast kijken we elke vier maanden naar aantallen nieuwe koralen (recruits) en de overige begroeiing.

Als het een succes is, wat dan?

Als uit het onderzoek blijkt dat het Moreef inderdaad een beter werkend artificieel rif is, dan gaan we het concept breder beschikbaar maken. Hopelijk wordt het dan in andere plekken ook opgepakt en eigenlijk gebeurt dat al. Binnenkort worden namelijk de eerste Moreefs in Kenia geplaatst!

Marien ecoloog Alwin Hylkema.

Moreef

Wil je het project volgen? Check dan: morereefmorelife, ontwikkeling van het Moreef concept. Bekijk ook reefrestorationVHL, hier vind je alle andere rifrestoratieprojecten.