Geen goede foto zonder een goede compositie. Een goede foto bestaat uit drie componenten: de juiste lichtomstandigheden, de juiste locatie of onderwerp en de juiste compositie. Een goede compositie kun je zien als het fundament van een geslaagde foto. René Lipmann helpt je op weg met 10 compositieregels voor onderwaterfotografie. Hierbij de eerste 5!
Tekst en foto’s: René Lipmann
Nergens is een goede compositie zo belangrijk als in de onderwaterfotografie. Maar waarom en wat maakt nu een goede compositie? Je fotocamera legt tweedimensionale beelden vast. Diepte die wij zien, ziet een camera niet. Dat kan al snel leiden tot een saaie ‘platte’ foto. Dat is de reden waarom een goede compositie zo belangrijk is. We brengen diepte in onze foto’s. Diepte die nog eens versterkt wordt door het juiste lijnenspel. Het resultaat is dat we de kijker met onze foto’s ‘visueel foppen’. Hoe minder mooi het licht of de duiklocatie, hoe belangrijker de regels rond compositie worden. Het biedt je een houvast om bij minder ideale omstandigheden toch met iets bijzonders boven water te komen.
Compositie is simpel. Het moeilijkste wat er echter is, is een simpele compositie.
Het maken van een goede compositie hoeft niet moeilijk te zijn. Voor sommigen is het een tweede natuur en een kwestie van ‘zien’. Voor anderen is het simpelweg een kwestie van nadenken voordat je de foto maakt. Tot welke categorie je ook behoort, probeer vooral de logica achter een goede compositie te begrijpen. Uiteindelijk is het niet meer dan rekening houden met wat wij als ‘harmonie’ en ‘in balans’ ervaren. Door van een onderwerp zoveel mogelijk composities te maken, ontwikkel je vanzelf een gevoel voor wat wel en niet werkt. Maak zowel foto’s in portretstand als in landschapstand en varieer met je standpunt. Een gevoel ontwikkelen voor een goede compositie en verhoudingen is één van de belangrijkste aandachtspunten voor een onderwaterfotograaf. De regels rond compositie zijn redelijk eenvoudig. Aan de hand van 10 foto’s zal ik je uitleggen hoe je ze toepast.
Nummer 1: Regel van derden
Deze regel houdt in dat je twee denkbeeldige horizontale en twee denkbeeldige verticale lijnen door het beeldkader trekt, waardoor er negen gelijke vierkanten ontstaan. Plaats nu het onderwerp op een van de kruispunten of langs de lijnen. Het volgen van de Regel van Derden houdt de foto in balans en helpt het aandachtspunt in de foto ook echt de aandacht te trekken van de kijker. De horizon, zoals in deze half/half-foto gemaakt op Bonaire, ‘hoort’ geplaatst te worden op één van de horizontale lijnen, afhankelijk van waar je de nadruk op wilt leggen: op de luchtpartij of op de waterpartij.
Camera: Nikon D200 Lens: 10.5mm Diafragma: f/14 Sluitertijd: 1/125 sec ISO: 100 Flitsers: daglicht
Nummer 2: Leidende lijnen
Gebruik natuurlijke lijnen om het oog de foto ‘in te trekken’. In je compositie kun je een lijn vaak het best gebruiken door hem in één van de hoeken te laten beginnen, zoals in deze foto een zwembadtrap in NEMO33. Dit versterkt de diepte in je foto en zorgt ervoor dat de kijker in je foto niet op één punt blijft hangen, maar je foto als het ware leest als een boek. Je leidt de kijker zo naar het belangrijkste onderdeel van je foto. Een goede compositie brengt orde in de chaos. Het zorgt voor rust. Hoe eenvoudiger je compositie, hoe krachtiger hij vaak wordt. Een goede compositie kenmerkt zich door de kunst van het weglaten. Houd het simpel. Zorg dat je lijnenspel altijd van voor naar achter loopt in je foto en het liefst van linksonder naar rechtsboven.
Camera: Nikon D300 Lens: 10-17mm Diafragma: f/6.3 Sluitertijd: 1/100 sec ISO: 500 Flitsers: omgevingslicht
Nummer 3: Contrast
Ga op zoek naar een contrast tussen je onderwerp en de achtergrond. Hiermee laat je je onderwerp, in dit geval een murene op Curaçao, nog beter naar voren komen op de foto. Dieren als deze wachten vaak verscholen in een holte in het koraal totdat een maaltijd voorbij zwemt. Dan slaan ze snel toe. Een donker onderwerp tegen een donkere achtergrond zal meestal niet goed werken. Voor de kijker is de foto te plat geworden. Een oplossing kan zijn om bij nabewerking van je foto het contrast te verhogen. Het geheim achter mooie foto’s schuilt echter niet in complexe digitale nabewerking of het toepassen van speciale filters en dergelijke. In veel gevallen is simpelweg de compositie het geheim van een goede foto.
Camera: Nikon D300 Lens: 60mm Diafragma: f/13 Sluitertijd: 1/80 sec ISO: 200 Flitsers: 2x Sea&Sea YS-D1
Nummer 4: Vul het kader
Door dichter op je onderwerp te zitten vallen storende elementen uit de achtergrond weg. Een goed voorbeeld is een macrofoto waarbij je de rommelige achtergrond en minder mooie onderdelen van een waterplant of koraal kunt laten verdwijnen door alleen een detail van een vis te fotograferen. Zwem dichterbij en vul het kader met je onderwerp. Dat betekent soms dat je kiest voor slechts een deel van je onderwerp. Door zorgvuldig te kiezen hoe je het op de foto zet, kun je heel verrassende composities maken die zeer indringend zijn voor de kijker: je kunt immers niet om het onderwerp heen, er is weinig ruimte voor fantasie.
Camera: Nikon D300 Lens: 60mm Diafragma: f/20 Sluitertijd: 1/125 sec ISO: 200 Flitsers: 2x Inon Z240
Nummer 5: Diagonalen
Een compositie van de foto met een diagonale lijn die door het hele beeld loopt, van de ene kant van de foto naar de andere, geeft een indruk van samenhang en eenheid. Doordat de lijn niet ophoudt bij de randen van de foto, lijkt die oneindig door te lopen. Dit is anders dan bij regel 2, de leidende lijn, die stopt bij het hoofdonderwerp en dit als het ware aanwijst. Diagonalen brengen een gevoel van beweging in je foto, waardoor de foto dynamischer wordt. Meer dynamiek en meer spanning. De glasvisjes schieten als het ware het beeld uit terwijl ik als kijker juist de foto wordt ingetrokken. Meer dan één diagonale lijn versterkt dit effect.
Camera: Nikon D300 Lens: 10-17mm Diafragma: f/7.1 Sluitertijd: 1/60 sec ISO: 200 Flitsers: 2x Sea&Sea YS-D1
