Nadat de reislustige Markus op negentienjarige leeftijd voor het eerst in aanraking kwam met duiken – in Australië niettemin – was hij meteen verkocht.
Door Nina Tourton
Markus studeerde destijds Etnologie (Social and Cultural Anthropology) aan de Universiteit in Hamburg, maar zodra hij de kans kreeg verliet hij de schoolbanken en vertrok hij voor maanden naar bestemmingen als Zuid-Amerika en Fiji. Hij volgde de ene na de andere duikcursus en bezocht de meest mooie bestemmingen wereldwijd. Zo reisde hij voor zijn Divemaster af naar Jamaica, waar hij vervolgens zijn eerste kortstondige ervaring als professioneel duiker opdeed, ronde hij zijn PADI Instructeur-cursus af tijdens zijn tweede trip naar Australië en voltooide hij in Thailand de specialties Rebreather, Compressor Technician, Oxygen Provider en Equipment. De Duitse Markus keerde na elke reis terug naar Duitsland om verder te studeren en te werken, maar de kriebel van reizen, duiken en nieuwe plekken ontdekken was te sterk. Hij raakte keer op keer weer jaloers op de duikinstructeurs die op tropische bestemmingen (die hij steeds weer moest verlaten) elke dag weer konden duiken tussen het meest uiteenlopende zeeleven en achteraf nagenieten in de stralende zon. Dat leek hem ook wel wat en hij wilde niet langer wachten! Zijn toenmalige vriendin – nu vrouw – Tina werkte weliswaar in de verkoop, maar zag dit idee ook wel zitten. De zoektocht naar aanbiedingen begon en die kregen ze vanuit Costa Rica, de Dominicaanse Republiek en Mexico. Kon deze droom werkelijkheid worden? In 2000 hakte ze gezamenlijk de knoop door: ze verhuisde naar Mexico! ‘We dachten ‘nou Mexico klinkt goed’. We waren daar nog nooit geweest, maar het klonk exotisch en mooi en dat wilde we meemaken’.
Pack your bags, we’re going to Mexico!
Markus en Tina kregen een aanbod van een groot duikbedrijf in Mexico genaamd Dressel Divers (gevestigd in Iberostar Hotel) dat ze niet konden weigeren. Al na een paar maanden mocht Markus zich de basismanager noemen, ‘Ik weet nog dat ik mijn moeder belde om het nieuws te vertellen dat ik een stuk of dertig man delegeerde, en dat na een paar maanden. Zij was altijd vrij sceptisch en bezorgd omdat ik gestopt was met mijn studie, maar toen was ze erg trots’ verteld Markus met een grote glimlach op zijn gezicht. ‘Mijn vriendin begon daar ook met duiken en runde niet lang daarna een duikcentrum in de omgeving’. Markus en Tina raakte bevriend met andere lokale duikinstructeurs en na twee jaar bij Dressel Divers te hebben gewerkt wilden ze graag met z’n vieren iets voor zichzelf beginnen. ‘Destijds dachten we aan Cuba. Duiken was daar nog niet heel populair en er waren nog niet echt servicegerichte duikoperaties aanwezig. Dit leek ons een uitgelezen kans om daar wat te starten’. Het viertal plande een reis naar Cuba en bezochten een hele hoop hotels, ‘we gingen daarheen om een beetje te polsen hoe de service daar was en hoeveel ze van duiken afwisten. Zo deden we net alsof we niet konden duiken en ons enkel aan het oriënteren waren,’ Markus grinnikt. Uiteindelijk kwamen ze bij een groot Duits hotel terecht, ‘de eigenaar van het hotel zei ons dat als wij alle concessies en vergunningen van de Cubaanse overheid konden regelen dat zij het mooiste duikcentrum van de Caribbean voor ons zouden bouwen’.
En? Vraag ik geïntrigeerd… ‘Wij waren inmiddels al een tijdje in Cuba en hoorden verhalen van de lokalen over de (toenmalige) gang van zaken. Zo was het gebruikelijk dat nieuwe bedrijven na het behalen van succes bevroren werden door de overheid en door de Cubanen zelf werden overgenomen’. Dat was niet het lange termijnplan van de enthousiaste groep, dus veranderde de werktrip in een verlengde vakantie. Markus en Tina keerden terug naar hun familie in Duitsland. Hier zetten zij de zoektocht naar mogelijkheden voort. Na een paar maanden keerde zij weer terug naar Mexico omdat ze een aanbod van een ander groot bedrijf genaamd Scuba Caribe kregen. ‘Hier werkte we een half jaar waarna we toch weer terugkeerden naar Dressel Divers waar ik ging opereren als dive center manager’. Ruim een half jaar later kregen Markus en Tina een bericht van één van de vrienden uit de Cubagroep ‘hij had een mogelijkheid gevonden om partner te worden bij een kleinschalig duikcentrum in het driesterrenhotel OASIS, gelegen in het kleine jachthaven gebied Riviera Maya op zo’n twintig minuten van Playa Del Carmen. Het was een Italiaanse duikwinkel van vier bij vier meter, helemaal uit hout gebouwd met een klein donker raam erin’. In het kader van je moet ergens beginnen waagde het viertal zich aan dit nieuwe avontuur: zij werden partners. Pro Dive Mexico was een feit. ‘We hadden maar twaalf ademautomaten en vijftien trimvesten, het was zeer karig maar enorm succesvol vanaf het begin. De Italianen die het duikcentrum voor ons runde waren heel aardig, maar hun werkethiek was wel heel anders dan dat van ons. Wanneer je daar kwam en vroeg of je die dag met hun kon duiken zeiden ze vaak ‘oh no, niet vandaag, misschien morgen’’ grapt Markus. Ondanks dat het viertal individueel al veel ervaring had opgedaan in de duikwereld, was het runnen van een eigen duikcentrum toch even wat anders, ‘we wisten heel veel dingen nog niet, we waren gewoon een beetje naïef’. Al doende leert men en met hard werken en een beetje geluk kom je er wel, ‘Het duurde maanden voordat we alles echt onder de knie hadden, maar vanuit daar liep het storm’.
Vallen, maar vooral weer opstaan
Gedurende de jaren veranderde er van alles: er ging een partner weg, er kwam een partner voor terug in de plaats en Pro Dive Mexico werd steeds succesvoller. Markus en Tina trouwden in 2005 en alles zag er rooskleurig uit…totdat het noodlot toesloeg. Orkaan Emily verwoeste hotel Oasis (later Sunscape, momenteel Dreams) inclusief het duikcentrum volledig. ‘We moesten drie maanden dicht in afwachting van de verzekering. Jaloers keken we toe hoe het hotel naast ons stukje bij beetje weer van de grond gestampt werd’. Na drie maanden gingen ze weer open, klaar om weer te beginnen. Toch? ‘Vier dagen nadat we weer open waren kwam de volgende orkaan: Wilma. Dit was een nog heftigere orkaan die de hele kust trof, van Tulum tot Cancun, en enorm veel schade aanrichtte. Op dat moment was de hoop een beetje weggetrokken, we hadden totaal geen geld meer over. Het was een moeilijke tijd’. Wonder boven wonder ging het weder opbouwen sneller dan na orkaan Emily en had dit geen invloed op hun toekomstige succes. Sterker nog, ‘Het hotel naast ons benaderde ons en vroeg of wij de diensten daar ook wilde doen’.
Cozumel Reef Diving © Larry Cohen & Pro Dive International
De twee orkanen hadden niet alleen directe ravage aangericht, mensen durfden voor lange tijd ook niet meer te komen. ‘Dit is teruggeteld bijna twintig jaar geleden, maar mensen zijn hierdoor soms nog steeds terughoudend om te komen. Gasten die vandaag de dag nog twijfels hebben proberen we dat ook duidelijk te maken. Je wilt je vakantie niet plannen rondom een zeer kleine waarschijnlijkheid dat het nog eens gebeurt. Probeer ook niet te vergeten dat Mexico enorm groot is (ongeveer 47 keer zo groot als Nederland), een orkaan in Baja California heeft geen effect op Cozumel en andersom’.
Van klein naar groot
‘Wat ons onderscheidde van andere duikcentra was onze inzet om actief zelf klanten te werven. Wat vele duikcentra in grootschalige hotels deden (en doen) is wachten totdat de hotelgasten naar hun toe komen. Dat was bij ons niet het geval. De hotels waar wij in zaten waren toentertijd niet zo groot en de gasten die daar kwamen hadden wat minder extra geld te besteden. Wij keken dus al gauw verder en richtte ons voornamelijk op de marketing: investeerde in e-commerce en gingen naar beurzen – wat destijds nog niet zo veel gedaan werd door duikcentra’. Dit bewees niet alleen succesvol voor hunzelf te zijn, maar ook voor de hotels waarin zij zaten. ‘We verkochten niet alleen ons eigen product, maar begonnen ook hotelkamers te verkopen wat er weer voor zorgden dat de hotels blij met ons waren en dat zorgde weer voor meer contracten met andere hotels’. Zo konden ze zich uiteindelijk ook vestigen op Cozumel: het absolute walhalla voor elke duiker. ‘Veel van onze klanten wilden altijd een dag of twee naar Cozumel, dit was voordat we daar zaten al een zeer geliefde bestemming, dus waren we genoodzaakt te werken met een exploitant vanuit Cozumel. Dit was niet ideaal voor ons want we hadden totaal geen controle op de kwaliteit van de duiken en de duik procedures. We stonden er daarom ook altijd op dat één van onze eigen duikinstructeurs meeging om zo het juiste protocol te handhaven. Toen de mogelijkheid zich voordeed en wij in een kleinschalig hotel in het noorden van Cozumel een duikcentrum konden opzetten waren we heel blij’. Cozumel is een zeer populaire bestemming, vooral voor de Noord-Amerikanen. Het is namelijk niet al te ver weg en het biedt enkele van de beste oceaanduiken in het Caribisch gebied aan. Azuurblauw helder waterrijk aan groot- maar ook kleinschalig zeeleven, ‘wat Egypte voor de Europeanen is, is Cozumel voor de Noord-Amerikanen. Het is maar een paar uur vliegen voor hun, waardoor ze er een paar keer per jaar alleen al voor een midweek naartoe kunnen’. Pro Dive zat nog geen twee jaar in Cozumel toen de enorme hotelketen Occidental Hotels al hun eigendommen in het zuiden van Cozumel aan hen overhandigden. Het eens zo kleine duikcentrum was in een klap niet meer weg te denken, ‘dit gaf ons een enorm concurrentievoordeel tegenover de andere touroperators gevestigd in het noorden van Cozumel’.
Cenote © Luis Javier Sandoval & Pro Dive International
Uitbreiding en naamsverandering
Toen Pro Dive zich rond 2015 vestigde in Punta Cana (niet veel later gesloten) en Bayahibe, de Dominicaanse Republiek, veranderde Pro Dive Mexico de naam naar Pro Dive International. Drie jaar geleden kwam er een locatie in Cancún Mexico bij, in een gloednieuw hotel van de Catalonia Group. ‘Gelegen in een nieuw hotelgebied in Cancun met vanaf het strand uitzicht op Isla Mujeres. Het gebied is modern met oog voor duurzaamheid, zo is het heel groen en zijn duikcentra bijvoorbeeld gebouwd op houten palen omdat het niet toegestaan is de vegetatie eronder aan te tasten’. Momenteel bestaat Pro Dive uit zo’n veertien eigendommen verspreid langs de kust van Mexico.
Hoe behoud je die persoonlijke touch wanneer je in één klap van een klein duikcentrum naar groot imperium gaat? ‘We willen liever de beste zijn dan concurreren met de goedkoopste en we streven naar punctualiteit en hoge kwaliteit. Daarnaast vinden we het belangrijk meertalig personeel te hebben zodat we gasten in hun eigen taal kunnen helpen. We hebben bijvoorbeeld werknemers die Duits, Engels, Mexicaans-Spaans, Frans, Nederlands, Russisch en Chinees spreken. Ook proberen we betrokken te zijn bij zoveel mogelijk milieuprojecten. Zo hebben we bijvoorbeeld in Cozumel een strand ‘geadopteerd’ wat we maandelijks schoonmaken’.
Bull shark diving © Luis Javier Sandoval & Pro Dive International
Haaien, horrorverhalen en een positieve draai
Niet alleen de natuur vindt Pro Dive erg belangrijk, ook de bewoners daarvan. Zo zijn ze zeer betrokken bij nationale en internationale haaienprojecten ‘We zijn dol op haaien. In de zomer hebben we in Mexico veel walvishaaien en in de winter veel stierhaaien. Elke winter van november tot maart – wanneer het water wat kouder wordt – hebben we bijvoorbeeld een vaste vrouwelijke populatie stierhaaien’. Voordat ik het weet komt Markus met een aangrijpend verhaal, ‘in het begin waren er voornamelijk haaienduiktrips te boeken waar ze de haaien voerden. Hier waren wij geen voorstander van dus in het begin boden wij geen haaienduiken aan. We wilden niet hypocriet overkomen “we willen de haaien beschermen, maar tegelijkertijd veranderen we wel hun gedrag door ze te voeren”’ Zegt Markus al citerend met zijn handen. ‘Maar zo’n acht à negen jaar geleden veranderde een aantal gebeurtenissen in de omgeving dat voor ons. In Mexico hebben ze SAGARPA (het Mexicaanse ministerie van landbouw, veeteelt, plattelandsontwikkeling, visserij en voedselvoorziening) en in elk deel van een kust zit een door SAGARPA bevoegd persoon die de leiding heeft om onder meer verschillende vissoorten in evenwicht te brengen en hun ontwikkeling en welzijn in de gaten te houden. Bij ons in de buurt was de persoon die de leiding had een lokale visserman die (zacht uitgedrukt) een beetje gek was. Hij had het zijn doel gemaakt zoveel mogelijk haaien te doden en hij deelde dat vervolgens op zijn sociale mediakanalen…dode haaien in een rij op het strand of op zijn schouder. Hier zaten ook zeldzame hamerhaaien bij en zelfs tijgerhaaien die hij uit veel dieper water gehaald moest hebben want wij hadden die voorheen nog nooit gezien tijdens de duiken’. Ik schrik hiervan. Niet waar?!
Maar hoe dan? Vraag ik me meteen af. ‘Niemand wist eigenlijk hoe hij aan die licentie van SAGARPA kwam’. Toen diezelfde man op een gegeven moment zeven zwangere (stier)haaien doodde ontstond er een grote verontwaardiging in de gemeenschap. ‘We besloten de haaienduiken toch te doen, maar op een educatieve manier zonder ze te voeren, enkel door ze te observeren. We probeerden zo de mythe van de ‘grote boze haaien’ te ontmaskeren en mensen op de hoogte te stellen over de lokale situaties’. Pro Dive begon een samenwerking met Saving Our Sharks – een groep Mexicaanse wetenschappers – waar ze hun boten aan uitleenden en data mee uitwisselden. ‘Zij kwamen op een gegeven moment ook met armbandjes waarvan de opbrengsten bijdroegen aan hun onderzoeken; iedereen die de haaienduiken bij ons kwamen doen kreeg zo’n armbandje en wij doneerde het geld aan Saving Our Sharks’. De wetenschappers van Saving Our Sharks gingen naar universiteiten en scholen in de omgeving om zo de jeugd te informeren over deze zeer onbegrepen wezens. ‘Ze hebben het zelfs voor elkaar gekregen dat een landelijke supermarktketen haaienvlees uit de schappen haalde’.
En toen? ‘Het was een beetje tegenstrijdig, maar het lukte ons uiteindelijk de vergunning(en) van deze meneer af te kopen. Het was natuurlijk wrang om hem via de organisatie geld te geven om hiermee te stoppen, maar zijn licentie in laten trekken was voor ons niet mogelijk helaas. Zijn acties konden we tenminste zo wel stoppen en dat was het belangrijkst’. Markus heeft al heel lang niks meer over deze man gehoord, maar de kans is zeer klein dat hij er weer mee zult beginnen, ‘de bevolking en de bedrijven die profijt hebben van een grote populatie haaien zal dat niet toelaten’ zegt hij resoluut.
Is er veel veranderd in die tien jaar als je kijkt naar duiken met en de bescherming van de haaien?
‘We hebben samen met Saving Our Sharks en een groep duikwinkels een uitgebreid handboek gemaakt waarin lokale regels staan over duiken met haaien, zowel voor de observatieduiken als de feeding duiken. Hierin vind je onder andere informatie over hoeveel duikboten er per locatie mogen liggen, op welke tijdstippen er gedoken mag worden met haaien en met hoeveel. Om een zo veilig mogelijke ervaring te bieden voor de duikers en de haaien’. Pro Dive heeft inmiddels ook een stierhaai geadopteerd, ‘Ja, die is van ons’ zegt Markus met een grote lach op zijn gezicht, ‘Saving Our Sharks beloonde ons met een adoptiecertificaat nadat we een donatie hadden gedaan’. Maak je met Pro Dive een duik tussen de haaien dan kan je meedoen met hun zelfbedachte spel ‘identificeer onze haai’. De duikgidsen aan boord hebben foto’s van de meeste haaien uit de omgeving, achteraf kan je bevestigen welke je gezien hebt.
Whale Shark @Luis Javier Sandoval & Pro Dive International
Van authentiek door de jungle naar versneld toerisme
We noemden ze net al even, maar naast de stierhaaien zijn ook de walvishaaien enorm populair in Mexico. Snorkelen met walvishaaien staat hoog op menig duikers lijstje en laten die nou met duizenden tegelijk elke zomer langs Isla Mujeres trekken. ‘Ongeveer 15 jaar geleden zijn wij als één van de eerste begonnen met walvishaai-snorkeltrips. Er was enkel één ander duikbedrijf dat dit ook aanbood, maar daar kwamen toen nog niet veel mensen op af. Destijds waren boten ook nog niet bevoegd om rechtstreeks vanuit Cancun de gebieden waar de walvishaaien zich bevonden te betreden dus we moesten andere manieren vinden. Op Isla Holbox zaten een paar lokale vissers die zo nu en dan snorkeltrips met walvishaaien regelden, vanuit hier gingen wij ook te werk. Dit ging vroeger allemaal heel anders dan nu, waar je er nu een goed uur over doet om er te komen met de boot duurde dat destijds drie en een half uur. Zo haalde we om drie uur ’s nachts de gasten op bij hun hotels om vervolgens op weg naar Chiquilá door de jungle te rijden zonder straatverlichting, veel kuilen en slapende honden op de weg. Eenmaal aangekomen in Chiquilá namen we de boot richting Holbox ,in de hoop met zonsopkomst op bestemming aan te komen. Hier ontbeten we gezamenlijk op het strand met verse koffie en zoete broodjes waarna we de boot weer namen richting de locatie van de walvishaaien. Dit was allemaal heel nieuw en onbekend, toch werd het een groot succes’. Een paar jaar later was het toegestaan om direct vanuit Cancun deze trips aan te bieden. Het gemak en de reistijd via Cancun bleek gewenster door het publiek en de druk vanuit andere touroperators was te groot. De authentieke voorafgaande reis door de jungle bleek niet opgewassen tegen de gehaaste geesten van de hedendaagse mens. ‘Hier waren wij het niet mee eens. We wilden graag de vissers op Holbox blijven steunen, maar de verandering was niet te stoppen’. Tegenwoordig is snorkelen met walvishaaien, vooral in Mexico, niets nieuws en onbekends meer. Het is momenteel zo populair dat Pro Dive er op een gegeven moment over nadacht om ermee te stoppen, ‘it is a double-edged-sword (oftewel: het heeft zowel positieve als negatieve effecten). Aan de ene kant is de regelgeving erg goed: er zijn bevoegde boten en gidsen, er mogen maar twee snorkelaars per keer het water in, je mag ze niet aanraken of in de weg liggen, enzovoort. Maar aan de andere kant gebeurt er het onvermijdelijke. Zodra er aan het begin van het seizoen maar een paar walvishaaien te vinden zijn willen reisorganisaties leveren en willen mensen krijgen waarvoor ze betaald hebben. Dus zijn er teveel boten en teveel mensen in het water. Hierdoor voelde het een tijd niet fijn er ook mee door te gaan, tegelijkertijd zijn we ervan bewust dat walvishaaien, zodra ze ergens genoeg van hebben, naar beneden duiken en de rust opzoeken. We werken momenteel samen met een boot die de duiken direct vanaf locatie regelt, daarvan weten we zeker dat zij zich streng aan de regels houden. Zij hebben ook een vergunning voor een ander gebied waar de walvishaaien zich bevinden, waardoor zij ergens anders heen kunnen mochten er teveel boten naar hun plezier aanwezig zijn’. Het is een succesverhaal, maar het voelt voor Markus toch ook een beetje dubbel.
Leren en werken
Naast de bijzondere recreatieve duiken die je met Pro Dive kunt maken zijn er natuurlijk ook heel veel duikcursussen – inclusief de duikinstructeur cursus – te volgen, ‘we zijn een PADI Career Development Centre, de eerste uit de omgeving, waar we naast instructeur cursussen ook stages en technische cursussen geven. Voor Covid gaven we zo’n acht à negen IDC’s per jaar en hadden we met elke cursus tussen de acht en veertien cursisten. In deze industrie is het soms lastig alles te hebben, maar daar streven we wel naar. Duikers die hun instructeurscertificaat halen reizen maar al te graag de wereld rond om overal en nergens te gaan werken. Maar loyale duikgidsen die voor langere tijd blijven weten meer over de omgeving en het duikcentrum waarvoor ze werken. Hierdoor zijn ze waardevoller voor het bedrijf. Het is moeilijk zo’n werknemer te vinden, maar de academie heeft ons daar enorm mee geholpen. Veel duikers komen binnen en blijven. Gelukkig’.
Bull shark diving © Luis Javier Sandoval & Pro Dive International
Hoogtepunten, dieptepunten
Na de twee allesverwoestende orkanen in 2005 kan je je wellicht niet voorstellen dat Pro Dive nog veel meer ongelukken heeft moeten doorstaan. Zo hielp de uitbraak van de varkensgriep (ook wel Mexicaanse griep genoemd) in 2009 ook niet mee. ‘Hierdoor durfden veel mensen niet meer naar Mexico te komen. Ik heb nog nooit gezien hoe snel alles dicht ging, de straten waren binnen twee dagen helemaal leeg en mensen werden massaal teruggevlogen naar huis. Dat was een crisis, voor maanden was er helemaal niets’.
Dit herhaalde zich jaren later toen in 2020 De Coronapandemie uitbrak. ‘in Mexico moesten bedrijven hun werknemers allemaal in dienst houden en het volledige salaris uit blijven betalen, maar dat was natuurlijk onmogelijk. De meeste bedrijven hadden voor een hele lange tijd helemaal geen opbrengst. We moesten noodgedwongen regelingen treffen met ons eigen personeel om ze het minimale salaris mogelijk uit te betalen, en daar gingen ze gelukkig mee akkoord’. Was er helemaal geen steun van de overheid? ‘Weinig. De overheid gaf elk bedrijf, groot of klein, een ‘lening’ van 1000 dollar. Na aanvraag zou de lening binnen zeven dagen op de rekening moeten verschijnen. Wij vroegen voor onze twee bedrijven steun aan: één bedrijf heeft nooit iets ontvangen en het andere bedrijf kreeg het geld pas na vijf maanden’. Pro Dive verloor helaas (net als vele andere bedrijven wereldwijd) wat werknemers, maar de kern bestaande uit het hoofdpersoneel en de meeste Mexicaanse werknemers die in de buurt woonden met hun gezinnen, bleef gelukkig intact. ‘Onze president werd door de rest van de wereld voor gek verklaard want volgens hem bestond dit hele virus niet en hoefde je enkel in de Maagd van Guadalupe te geloven. Mexico sloot daardoor zijn grenzen en daarmee zijn vliegvelden ook niet. Bonaire en Mexico waren de enige bestemmingen waar onze partners in het begin mensen naartoe konden sturen, wat erin resulteerde dat we, in vergelijking met de rest van de wereld, eerder uit de crisis kwamen’. Toch was het opstarten zo makkelijk nog niet, ‘We konden moeilijk beslissen wanneer het slim was om officieel weer open te gaan. Je wilt het personeel weer aan het werk zetten ook al weet je dat je niet winstgevend kunt opereren. Je kan geen boot er op uit sturen met maar één duiker. Het is moeilijk de structuur en het kwaliteitsniveau helemaal terug te krijgen naar hoe het was. Er zijn ook veel werknemers die niet meer zo willen werken zoals voor de pandemie. De mentaliteit is veranderd’.
Cozumel © Olga Torrey & Pro Dive International
Om de dieptepunten af te sluiten kreeg Pro Dive nog een klap te verduren in één van hun grote hotels in Cozumel. In augustus 2022 brak er een brand uit en het hele duikcentrum brandde af. ‘Het enige dat we konden redden waren 50 tanks. De schade was enorm.’ Of de overheid hierbij te hulp schiet, is Markus vrij snel in zijn antwoord, ‘Nee’. Pro Dive is druk bezig met de verzekering en met het wederopbouwen van wat ooit één van hun grootste duikresorts in Cozumel was. Alles wordt opnieuw aangeschaft. Markus blijft er gelukkig wel positief onder, ‘er is altijd wat als je in het toerisme werkt. Ik begin eraan te wennen’.
Hoe zit het met geweld?
‘Toen de misdaad verslagen binnenkwamen vanuit Noord-Mexico (Ciudad Juárez) kregen we veel vragen op duikbeurzen of het wel veilig was om ons te bezoeken. Wij zeiden dan altijd dat de afstand van ons naar de noordelijke grens van Mexico ongeveer even ver was als de afstand van Nederland naar Marokko. Dat is ver weg. Het geweld is in de loop der jaren wel toegenomen, maar dat is voornamelijk van kartel tot kartel, als toerist hoef je je daar niet al te veel zorgen om te maken. Er kan altijd wat gebeuren, maar dat kan ook als je op vakantie naar New York gaat bijvoorbeeld. Er zijn gebieden waar je ’s avonds laat beter niet kan rondlopen, maar daar komen ook geen toeristen, dat is zeer ver weg. Je moet natuurlijk wel een beetje ‘street smart’ zijn’. Grapt Markus.
Diving World, the only exception
Jaren geleden begon Pro Dive zijn samenwerking met Diving World, ‘de samenwerking is altijd zeer positief en proactief geweest van beide kanten. Ze zijn een zeer waardevolle en sterke partner voor ons en waarschijnlijk één van onze belangrijkste partners in heel Europa. Wij staan normaal gesproken altijd zelf op een beurs en nooit onder de stand van een partner, dit om partijdigheid naar onze andere partners toe te voorkomen, maar toen we jaren geleden door Diving World werden uitgenodigd om met hun te staan op de Duikvaker was dit een enorm succes en dat hebben we altijd zo gehouden. Zij zijn de enige uitzondering’. 
Occidental Cozumel:
Allegro Cozumel:
Allegro Playacar:
Catalonia Playa Maroma:
Catalonia Riviera Maya:
