Op 8 maart 2017 stort de beroemde Azure Window op Gozo tijdens een heftige storm in. Het toeristische uithangbord van het eiland en ook Malta is niet meer. Al snel verschijnen de eerste filmpjes van de rotsblokken onder water. Dit wekt de interesse van duikers over de hele wereld, zo ook die van ons. Dat willen we zelf wel eens zien! En natuurlijk pikken we meteen een aantal mooie wrakken mee. Als we dan toch op Malta zijn…

Tekst: Robin van Tilburg Foto’s: René Lipmann

Azure Window

We bevinden ons in Dwerja Bay en staan aan de voet van de Blue Hole, een van de meest geliefde duikstekken van het Maltese zustereiland Gozo. De zon staat strak aan de hemel en het water oogt kalm en aangenaam. Geen vuiltje aan de lucht, zou je denken. Toch fronsen we onze wenkbrauwen.

Rechts van mij staat René hoofdschuddend te kijken naar de plek waar de statige Azure Window ooit stond. «Dit is zo bizar. Je mist gewoon iets.» En inderdaad. Met een van de vele toeristenfolders in de hand waarop de beeltenis van de iconische rotsformatie prijkt, lijkt hij in het echt te zijn weggetoverd. Het is een surrealistisch beeld. Mijn blik glijdt verder over het helderblauwe wateroppervlak. Golven slaan kalm tegen de rotsen. Ooggetuigen beschrijven het moment als complete chaos.

Onze instructeur van vandaag, de Brit Richard Salter, woont en duikt al ruim 11 jaar op Gozo. Hij herinnert zich de dag nog goed. «Ongeveer een half uur nadat de Azure Window was ingestort, werd ik gebeld en ben ik meteen deze kant op gereden. Mijn ogen werden groot bij het zien van de ramp. En dan de zee! Zo woest had ik die hier nog nooit gezien. In mijn hoofd kon het maar niet rijmen. De legendarische boog, de plek waarop ik al ruim 10 jaar dagelijks uitkeek… Weg.»

Aan de rand van de Blue Hole, waar ooit op de achtergrond de Azure Window stond… nu niets dan blauwe lucht.

Elk nadeel heeft zijn voordeel

Enkele dagen na de fatale klap verschijnen, ondanks een nadrukkelijk duikverbod, de eerste filmpjes online van de nieuwe thuishaven van de brokstukken. De beelden maken diepe indruk op duikers over de hele wereld, zo ook op ons. Hoe nietig moet je je als duiker voelen wanneer je langs deze gigantische rotsblokken zweeft? Daar komen we natuurlijk maar op een manier achter! En nu staan we dus op de plaats zelf.

Vol verwachting bouwen René en ik onze set op, terwijl we uitkijken op de Blue Hole. Qua uitzicht kunnen we het slechter treffen. Ik hijs me in mijn wetsuit en kijk om me heen. Een groepje duikers kleedt zich om, de eerste toeristenbus is net gearriveerd en het souvenirtentje heeft zijn luifel al geopend. De eigenaar, met papegaai op zijn schouder, zit achterover in zijn strandstoel en lijkt een ontspannen dag tegemoet te gaan met zo min mogelijk lichamelijke inspanning. Onze plannen zijn iets anders.

We kijken dan wel uit op de plek waar we te water gaan – er komen is een heel ander verhaal. Met onze volledige uitrusting aan lopen we over het ongelijke stenen ‘pad’ dat naar het water leidt. Met mijn vinnen en videocamera in de hand, balanceer ik op de rotsen.

Met mijn 7 mm natpak en de zon vol in mijn gezicht, stijgt mijn innerlijke temperatuur snel. Het zweet gutst van mijn voorhoofd. René heeft het in zijn droogpak ook niet bepaald koud zo te zien. Langzaam komt de Blue Hole dichterbij, als een oase in de woestijn. Ik kan het water al bijna voelen… Verkoeling!

De rotsblokken van de Azure Window reiken tot ver buiten mijn gezichtsveld.

Blue Hole

«Vinnen aan en gaan,» zegt Richard. Dat hoeft hij geen twee keer te zeggen. Gezamenlijk dalen we af. De fraaie boog van de Blue Hole waar we op 12 meter onderdoor gaan, registreer ik vaag. Mijn ogen zijn strak naar voren gericht. Zouden hier al brokstukken liggen? Niet veel later moet ik mijn ademautomaat vasthouden om te voorkomen dat mijn mond openvalt van verbazing.

Op 15 meter diepte worden de rotsblokken onder me langzaam zichtbaar. Wow! Het woord gigantisch is niet overdreven. Daarbij reiken de rotsblokken tot ver buiten mijn gezichtsveld. Hoe groot is de totale oppervlakte dan wel niet? Ik zie René nagenoeg hetzelfde reageren en voor nu hebben we geen aanvullende gebaren nodig. Eropaf! Veel blokken in ons onderzoeksgebied liggen op maximaal 25 meter diepte. Met onze nitrox 15 liter tank hebben we dus genoeg tijd om het allemaal goed te inspecteren.

Gigantisch gesteente

Ik pak mijn lamp en zweef zo dicht mogelijk over het gigantische gesteente. In mijn lichtstraal is de eerste begroeiing zichtbaar en hier en daar krioelen kleine, kleurrijke visjes rondom de vele rotsopeningen. Ik verbaas me er wederom over hoe de natuur zich telkens weer weet aan te passen aan een nieuwe situatie. Iets verderop valt mijn oog op een stapel rotsblokken die op elkaar zijn gevallen en als het ware een mini-Azure Window vormen. Daar moet ik doorheen!

Ik betreed de smalle opening en het speelkwartier is begonnen!

Ik betreed de smalle opening en begeef me tijdelijk in het donker. Wat gaaf! Dit luidt het speelkwartier in. We zwemmen door meerdere gecreëerde bogen, verkennen doorgangen en worden letterlijk na iedere hoek weer verrast door de omvang van het geheel. De ‘schoorsteen’, een natuurlijke, smalle doorgang die van 7 tot 25 meter diepte doorloopt en normaal het hoogtepunt vormt van deze plek, is nu de kers op de taart. Aan het einde van de duik betreden we opnieuw de Blue Hole.

Pas nu, hangend op 5 meter tijdens de veiligheidsstop, valt me de schoonheid van deze plek op. Geen wonder dat dit de topspot van Gozo is. Het water is kraakhelder en het zonlicht lijkt onze bubbels aan te trekken. De adrenaline giert door mijn lijf. Wat is dít gaaf zeg! Eenmaal boven vraagt Richard of we een voorkeur hebben voor de volgende duik. Ook nu hebben we geen gebaren nodig: «Op precies dezelfde plek, graag.»

Ik zou hier oneindig kunnen duiken. En die pittige wandeling? Die neem ik graag op de koop toe. Spierpijn voor het goede doel.

Wie goed zoekt, wordt beloond

Nog altijd nagenietend van twee onvergetelijke duiken zetten we de volgende dag wederom koers naar de Blue Hole. De reden kan echter niet verder van de gigantische rotsblokken af liggen. In figuurlijke zin dan. Vandaag gaan we namelijk op zoek naar het macroleven op Malta. Richard staat in de wijde omtrek bekend als nudi-expert (of volgens zijn collega’s: nudi-nerd) en daar maken we graag gebruik van.

Maar zit het kleinere spul hier eigenlijk wel? Richard kijkt me met pretogen aan. «Bij de instap zie je ze praktisch aan de oppervlakte. Waarschijnlijk trap je er zelfs een aantal plat.» Enigszins schuldbewust doe ik in het water mijn vinnen aan en ga kopje onder. Nog geen halve meter onder het wateroppervlak hang ik voor een rots. En verdomd, tientallen kleine witte slakjes zitten verspreid over het gesteente. Zonder de tip van Richard had ik hier nooit bij stilgestaan. Sorry slakjes.

Kleine, kleurrijke visjes zwemmen druk heen en weer bij de vele rotsopeningen van de voormalige Azure Window.

Coral Garden

We zwemmen uit en duiken, met pijn in het hart, weg van mijn nieuwe favoriete duikstek. De lange steile wand van duikstek Coral Garden is ons gezelschap voor de komende 70 minuten. Ook zeker geen straf. Zo eenvoudig als we de slakjes eerder zagen, zo minutieus moeten we nu zoeken. Maar we worden wel beloond!

Meerdere bizarre beestjes weten we in het schijnsel van onze lamp te vangen. Het is een fijn zoekspel en meerdere malen zie ik René los gaan met zijn camera. Eenmaal boven vraag ik aan Richard of je hier vaak nudibranchs kunt spotten. «Als je goed zoekt, is de kans groter dat je ze vindt.» Met deze Cruyffiaanse uitspraak komt onze laatste duikdag op Gozo ten einde en in de auto naar onze accommodatie heb ik al zin in de volgende dag. De groene, mysterieuze binnenlanden van Gozo lonken.

Naaktslakjes: «Als je goed zoekt, is de kans groter dat je ze vindt.»

Sightseeing Gozo

Zeggen dat Gozo een rijke historie heeft, is een understatement. Wie kan er zeggen dat ze bouwwerken ouder dan de piramides van Gizeh of het monument van Stonehenge hebben staan? Al rijdende door de smalle straten zie je een mengeling van Britse invloeden tot aan de middeleeuwen.

Een opvallend bouwwerk is het verlaten aquaduct dat 50 jaar geleden nog altijd in gebruik was om het water naar de hoofdstad Victoria te vervoeren. Want zoals alle wegen naar Rome leiden, doen ze dat op Gozo naar Victoria, door de lokale bewoners nog altijd Rabat genoemd. Blikvanger is letterlijk de imposante citadel die door de eeuwen heen aan verschillende leiders en bezetters bescherming heeft geboden.

Victoria is meteen ook de enige plek waarbij je het gevoel hebt in een echte stad te zijn. Hoe anders is dat wanneer je het groen tegemoet rijdt. De gevarieerde vegetatie van het binnenland sluit schitterend aan op de aanblik van de blauwe zee, die nooit ver weg is. We dwalen door pittoreske plaatsjes, bezoeken het eeuwenoude tempelcomplex Ġgantija en vergapen ons aan de zoutmijnen aan de ruige noordkust.

In slechts een dag hebben we het gevoel al heel wat van het eiland te hebben gezien. Gozo fascineert en ik verlaat het eiland dan ook met gemengde gevoelens. Het charmante eilandje heeft me voor zich gewonnen en eigenlijk wil ik niet meer weg. Het alternatief is echter allesbehalve vervelend. Want terwijl René en ik op de boeg van de ferry staan en Gozo achter ons langzaam kleiner wordt, stevenen we af op Malta. Op naar de wrakken!

De stad kent vele bezienswaardigheden, met de iconische Citadel als hoogtepunt.

Wrakken, wrakken en nog eens…

Wanneer ik duikcentrum Dive Systems op Malta binnenloop, ben ik onder de indruk. Nog voor ik goed en wel goedemorgen heb kunnen zeggen, sta ik al met een kop koffie in mijn hand. De shop oogt strak en professioneel en datzelfde kan worden gezegd over de materialen. Tanks, pakken en zelfs een zestal DPV’s: alles staat keurig gesorteerd en verkeert in topconditie. Dit belooft alvast veel goeds.

«Dag heren, ik begrijp dat jullie wat wrakken willen zien?» Rich, onze gids op Malta, is de belichaming van het type ‘relaxte duikinstructeur.’ Het woord stress lijkt niet in zijn woordenboek voor te komen. En of we wrakken willen zien! Op voorhand springt één specifiek wrak er voor mij uit: de fameuze Um El Faroud. Een 115 meter lange olietanker waarop in 1995 een gasexplosie plaatsvond en 9 mensen het leven lieten. Doe mij die maar.

De weergoden hebben echter andere plannen en de harde wind dwingt ons voor vandaag uit te wijken naar het noordwesten van Malta, naar het havengebied van Ċirkewwa, vanwaar ook de ferry naar Gozo vertrekt. Het plaatsje zelf mag eigenlijk geen naam hebben. Naast de haven is er namelijk maar één reden om hier te zijn: duiken.

Ċirkewwa

Deze locatie geldt al jaren als een van de meest bezochte duikstekken van Malta. De tientallen duikbusjes die we bij aankomst aantreffen, bevestigen dit. Malta zou zo’n 40 duikcentra kennen. Ik tel er deze ochtend ruim 25. De wind heeft ons allemaal naar deze kant gedreven. Het is een drukke bedoening, maar het past allemaal prima.

Enkele duikers komen net uit het water wanneer wij ons klaarmaken. En we zijn niet de enigen. Even schiet het door mijn hoofd dat het wel erg druk moet zijn onder water, maar Rich maakt zich daar niet druk om. Nergens over, trouwens. «De wrakken zijn erg groot en iedereen trekt zijn eigen plan.» Wie ben ik om daar aan te twijfelen?

De P29 en Rozi (foto) gelden al jaren als de meest bezochte stekken van Malta.

Het duikplan is in de basis erg simpel: we willen de wrakken P29 en de Rozi aandoen. Te midden van de andere duikers kleden we ons om en springen het water in. De eerste 10 minuten werken we ons naar voren op een diepte van 7 meter. We willen niet te veel gas verbruiken, liever verkennen we de wrakken nog wat langer.

Door het ietwat troebele water doemt plotseling de P29 op. De voormalige patrouilleboot werd in 2007 opzettelijk afgezonken voor de kust van Malta en vormt sindsdien, samen met de Rozi, dé toeristische trekpleister aan de noordwestkust van Malta. Snel dalen we af en wanneer ik met mijn neus in de boeg zit, geeft mijn duikcomputer een diepte van 28 meter aan, waarmee het schip ook toegankelijk is voor beginnende duikers. Het hoogste punt begint zelfs al op 12 meter.

Ik heb een zwak voor wrakken en ook de P29 ondergaat een grondige inspectie.

Ik heb een zwak voor wrakken en ook de P29 ondergaat een grondige inspectie. Het 51 meter lange exemplaar is volledig begroeid en tijdens mijn ontdekkingstocht word ik vergezeld door kleine scholen kleurrijke vissen. Op de zanderige bodem, 5 meter onder mij, zie ik de bubbels van René opstijgen die een tweetal murenes aan het fotograferen is. Zelf zwem ik nog eens door de doorgangen.

De tweede duik op de nabijgelegen MV Rozi is minstens zo indrukwekkend. Een ideale combinatie voor duikers van alle niveaus. Hier kun je moeiteloos een dag doorbrengen. Plus: boven water is er een heerlijk snacktentje!

Klimmen en klauteren

Al dagenlang vormen de ruige kliffen langs de kust een aangenaam gezelschap. De tientallen meters hoge rotsformaties geven het eiland vorm en als outdoorliefhebber kan ik dit natuurlijke tafereel niet weerstaan. Ik verruil mijn natpak dan ook graag voor een korte broek en shirt voor een dag klimmen en klauteren.

Wanneer we bij het outdoorcentrum uitkijken over een prachtige zee, heb ik voor de zoveelste keer deze week een bijzonder moment. Wát een overweldigende natuur! Is dit echt maar op 3 uur vliegen van Nederland? Een helm en veiligheidstouw verraden wat we gaan doen. Niet veel later kijk ik nog altijd uit over de kalme zee, maar nu hang ik zo’n 5 meter lager, onder de rand van een steile klif, bungelend aan het blauwe veiligheidstouw en mijn leven in de handen van mijn buddy boven op de rots.

Een helm en veiligheidstouw verraden wat we gaan doen.

Ik kan mijn ogen haast niet van het uitzicht afhouden en relaxed daal ik al abseilend af. Tevreden plaats ik mijn voeten op de grond onder aan de 30 meter hoge klif en signaleer naar mijn buddy. «Ok, now climb back up!» Dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Vastberaden klem ik mijn rechterhand stevig om een stuk rots waar een plantje voorzichtig uit groeit. Mijn ogen glijden langs de steile wand, op zoek naar een plek om mijn voet te plaatsen. Maar waar? Mijn gids ziet me twijfelen en schiet te hulp. «Just place your foot somewhere steady.» Kijk, dat zijn tips waar we wat aan hebben.

Na de paar eerste, onwennige meters krijg ik de slag te pakken. Ik zie mogelijkheden die er eerst niet leken te zijn en ik werk me een weg naar boven. Mijn schouders branden en het zweet loopt in een straaltje van mijn voorhoofd, maar ik voel dat ik leef. Wát een gave activiteit zeg! Voor ik het weet voeg ik me weer bij René en de outdoor-instructeur. Mag ik nog een keer?

Vanaf het water krijgen we een andere, unieke kant van Malta te zien.

Wanneer ik een klein uur later mijn kajak over de flinke golven manoeuvreer, laat mijn schouder weten dat die derde klim misschien een beetje te veel van het goede was. Maar daar sta ik niet te lang bij stil. Vanaf het water krijgen we een andere, unieke kant van Malta te zien. Ik kijk omhoog naar de hoge rotspartijen en zie de plek waar ik net nog naar boven aan het klimmen was. Ook op gelijke hoogte ervaren we diverse ‘wow’-momenten, zoals wanneer we tussen de stalactieten en stalagmieten door varen in de vele ondiepe grotten.

René en ik wisselen gaandeweg veelzeggende blikken: even een kijkje nemen? Wanneer we tot slot een schitterende lagune in varen en uit de kajak stappen, voel ik me energiek. Na Gozo heeft ook Malta me voor zich gewonnen. De natuur, zowel boven als onder het wateroppervlak, is van een ongekende schoonheid.

Er is een wrak dat boven aan mijn wensenlijstje staat: de beroemde Um el Faroud.

Parel: Um el Faroud

We zijn weer onderweg naar Dive Systems en ik ben licht gespannen. Want hoewel Malta talloze wrakken kent, staat de beroemde Um el Faroud boven aan mijn wensenlijstje. Dat heeft niet alleen te maken met het imposante uiterlijk van het schip, maar vooral met de woelige historie. Het schip dateert uit 1969 en fungeerde jarenlang als vervoerder van gas en brandstoffen.

In de nacht van 3 februari 1995, tijdens een tocht van Italië naar Libië, gaat het mis. Een enorme gasexplosie in de centrale motor kost aan 9 mensen het leven en het schip wordt als onbruikbaar geclassificeerd. Drie jaar lang ligt het schip als een pijnlijke herinnering aan deze gebeurtenis in de haven, totdat wordt besloten om Um el Faroud af te zinken en daarmee een nieuwe duikstek te creëren.

Maar het schip trekt niet alleen duikers aan: scholen barracuda’s, octopussen en duizenden bokvissen vinden in het wrak een nieuwe thuishaven. En dit gaan we vandaag dan eindelijk bezoeken! Rich manoeuvreert de pick-up vakkundig op een schuine helling dicht bij de instap. Veel ruimte heeft hij niet. «De eerste keer was ik vrij nerveus, maar nu vind ik altijd wel een plekje.»

Zoals zoveel wrakken bereik je ook de Um el Faroud direct via de kust. Omdat je met je uitrusting een eindje moet lopen, proberen veel duikscholen de auto zo dicht mogelijk bij de instap te zetten. Met onze uitrusting dalen we de steile trappen af en springen we verwachtingsvol het water in. We zijn zo’n 150 meter onderweg wanneer Rich naar voren wijst. Mijn ogen knijpen zich samen en een enthousiast geluid ontsnapt uit mijn keel. Het is haast magisch wanneer de contouren van de Um el Faroud langzaam zichtbaar worden. Misschien komt het door de historie, maar het wrak oefent een enorme aantrekkingskracht op me uit. Wat is het groot!

Over de brug

Meteen ben ik blij dat we vandaag twee keer op deze plek duiken. Dan hoef ik me niet meteen een slag in de rondte te vinnen. Deze helikopterview stelt me voor de luxe van keuze. Ga ik een tochtje over de brug maken, de trap af naar de machinekamer of de talloze objecten bestuderen? Ik besluit René te volgen, die het wrak erg goed kent. Zijn enthousiasme werkt aanstekelijk. De schoorsteen, de begroeide buizen en de bovenkant van de machinekamer: ze lijken me allemaal te roepen.

De schoorsteen, begroeide buizen en de machinekamer: ze lijken me allemaal te roepen.

Ik zweef over het wrak en schijn met mijn lamp over bijzondere objecten, prachtig begroeide plekken en kijk nieuwsgierig door de ramen. Ik wil niets missen. Ik begeef me naar het middenstuk van het schip en hoewel ik weet wat ik kan verwachten, bezorgt deze plek me toch de rillingen. Je ziet precies waar de gasexplosie heeft plaatsgevonden.

De olietanker is over de gehele breedte krom getrokken. Wat een kracht moet er zijn vrijgekomen… Ik breng hier zeker 10 minuten van de duik door voordat ik de barracuda’s bij de schoorsteen ga begroeten. Duizenden visjes zwermen geclusterd over de hele lengte van het schip. Dit is met afstand het mooiste én indrukwekkendste wrak waar ik op heb gedoken. Wát een gevaarte!

Wanneer René en ik in een sfeervol restaurant onze laatste Maltese maaltijd nuttigen, kijken we terug op een erg geslaagde week. Gozo en Malta herbergen een grote variatie aan onderwaterattracties. Adembenemende spots zoals de Azure Window, maar ook grotten, tunnels, wrakken en prachtige koraalformaties. Dit, gecombineerd met de interessante uitjes en activiteiten op de eilanden, maakt het tot een ideale bestemming voor een duikvakantie of vakantie met familie.

Reis

Vanuit Nederland vliegen Air Malta, KLM en Transavia naar de internationale luchthaven van Malta. De eilanden Gozo en Comino bereik je via de ferrydiensten die vertrekken vanuit de haven van Cirkewwa. Ferrytickets zijn online te koop, maar kun je ook ter plaatse aanschaffen.

Beste reisperiode

Op Malta en Gozo kan het hele jaar door worden gedoken. Het hoogseizoen loopt van mei t/m oktober met een gemiddelde temperatuur van 29 graden in de zomermaanden. In de winterperiode is duiken ook mogelijk, maar houd dan rekening met een watertemperatuur van rond de 15 graden.

Duiken

Malta, Gozo en Comino tellen in totaal zo’n 60 duikstekken, waarvan het merendeel ook geschikt is voor beginnende duikers. Ook technische duikers kunnen op Malta hun hart ophalen met het ontdekken van de dieper gelegen wrakken. Indrukwekkende doorgangen en grotten, kleurrijke koraaltuinen en karakteristieke wrakken: de regio heeft voor ieder wat wils. Malta kent ruim 40 duikscholen die variëren in kwaliteit. Een goede voorbereiding is aan te raden.

Het lieflijke Cornucopia Hotel op Gozo.

Verblijf

Malta en Gozo beschikken over veel sfeervolle overnachtingsmogelijkheden. Voorkeur voor een bepaalde duikstek? Probeer dan een accommodatie te vinden in de buurt van de duikschool of duikstek. Malta is klein, maar het verkeer staat vaak vast. Een strategisch gelegen accommodatie kan je veel tijd besparen. Op Gozo maak je je verblijf nog specialer door te verblijven bij een traditionele accommodatie. Wij waren bijvoorbeeld erg te spreken over het lieflijke Cornucopia Hotel.

Vervoer ter plaatse

Malta en Gozo zijn relatief klein en zijn per huurauto goed te verkennen. Let wel: op Malta wordt er links gereden en op veel plekken kun je last hebben van langzaam rijdend verkeer. Geen zin om zelf te rijden? Maak dan gebruik van lijn- of excursiebussen of stap tegen een vriendelijke prijs in een taxi.

Info

Kijk voor meer informatie op: www.malta.nl en www.visitmalta.com

Bekijk ook:

• Alles over Malta – Praktische informatie
• 5 Topwrakken die je niet mag missen in Malta
• Wrakduiken op Malta: Um el Faroud
• Op zoek naar de Azure Window Gozo
• Grotbewoners Comino – Malta
• HMS Maori – Torpedobootjager uit WOII
• De Wilde kant van Malta
• Sharklab – haaitjes gered van de vismarkt