De Salem Express, een veerboot met een tragische geschiedenis, is tegenwoordig een van de meest intrigerende wrakduiken in de Rode Zee. Hoewel het wrak niet bekendstaat om zijn kleurrijke koralen of spectaculaire fauna, maken de verhalen die ermee verbonden zijn het een plek die diepe indruk achterlaat. Deze duik is meer dan een avontuur; het is een ontmoeting met geschiedenis en verlies.

De bagageruimte ligt bezaaid met bezittingen van verdronken passagiers.

Bij de gedachte dat we op het wrak van een in 1991 gezonken veerboot gaan duiken gaat mijn hart nu niet direct sneller kloppen. De beste duiken zullen we inmiddels wel al gehad hebben, toch? Niets blijkt echter minder waar. De Salem Express kent een dramatische geschiedenis. De 115 meter lange veerboot van Franse makelij werd in 1964 te water gelaten. Oorspronkelijk heette ze Fred Scamaroni, maar werd later hernoemd tot Nuits Saint George, Lord Sinai, Al Tahra en uiteindelijk de Salem Express in 1988. Men zegt dat het veranderen van de naam van een schip ongeluk brengt. Niet verwonderlijk heeft het schip dan ook een aantal incidenten meegemaakt voordat ze uiteindelijk zonk. In 1965 en 1970 brak er brand uit op het schip, in 1967 ramde ze tegen de kade in de haven van Ajaccio in Corsica en in 1980 liep ze vast bij het Engelse Ramsgate. De laatste drie jaar van haar leven deed ze dienst als veerboot tussen Saoedi-Arabië en Egypte.

In 20 minuten zonk het schip

Op 15 december 1991 vertrok de Salem Express uit het Saoedische Jeddah en zette koers naar Safaga in Egypte. Aan boord waren honderden pelgrims die na een bezoek aan Mekka terug naar huis keerden. Dicht bij de Egyptische kust kwam het schip in een storm terecht. De kapitein besloot de route af te korten door vanaf het zuiden Safaga binnen te varen in plaats van de gebruikelijke noordelijke route te kiezen. Dit bracht het schip echter gevaarlijk dicht bij enkele ondiepe riffen. Door de storm dreef het schip enigszins af van de geplande koers, en kort voor middernacht liep ze tegen het rif. Hierdoor sloeg de poort in de boeg open waardoor er in rap tempo water het autocompartiment binnenstroomde. In slechts 20 minuten zonk het schip in de ruwe zee en kwam terecht op een diepte van 30 meter.

De rillingen gaan door mijn lichaam als ik hier duik.

Dodental: 464

Slechts 180 passagiers konden op tijd het zinkende schip verlaten. Honderden anderen gingen met het schip naar beneden en verdronken. Het officiële dodental werd vastgesteld op 464, maar volgens ooggetuigen waren er veel meer mensen aan boord dan toegestaan. In de dagen na de ramp werden honderden lichamen geborgen, maar de bergingsactie werd vroegtijdig afgebroken toen bleek dat het te gevaarlijk was om sommige delen van het schip binnen te gaan. Als gevolg liggen er nu nog steeds menselijke resten diep in het schip.

Eerste duikers van de dag

Na een uitgebreide briefing over deze tragische geschiedenis is het tijd voor de eerste duik. We dalen af en zwemmen naar de achtersteven, waar de ingang van het bagageruim zich bevindt. Voordat we naar binnen gaan, zwemmen we een rondje langs de twee enorme propellers, die prachtig begroeid zijn met harde koralen. Het schip ligt op haar stuurboordzijde, dus de indeling is een kwartslag gedraaid. In een lange rij achter elkaar gaan we naar binnen. Ondanks dat we allemaal lampen bij ons hebben, moeten mijn ogen toch even wennen aan het donker. We zijn de eerste duikers van de dag, dus het zicht is gelukkig nog goed. In rustig tempo zwemmen we door de bagageruimte, die bezaaid ligt met bezittingen van passagiers. Overal liggen koffers met kleren, links tegen de muur een Koran, daarnaast een radio, zelfs een kinderwagen. Ik vraag me af of het kind de ramp heeft overleefd, of dat het nog steeds vastzit in een kamer diep in het schip. Een rilling loopt over m’n rug.

het was allesbehalve een ‘happy journey’.

Geen happy journey: koffers en weekendtassen

Dan schijn ik mijn lamp op een lichtroze tas met het opschrift ‘happy journey’, en bedenk ik me hoe raar het eigenlijk is om hier te duiken, op een plek die voor veel mensen hun laatste rustplaats is. Na zo’n 10 minuten zwemmen komen we achter in het ruim aan, waar een grote berg koffers en weekendtassen op elkaar ligt. Ik vraag me af hoeveel mensen er wel niet aan boord moeten zijn geweest gezien al deze bagage. We draaien ons om en zwemmen een klein stukje terug, waar we via een uitgang bovenin weer het daglicht achter ons laten.

Dodental: 464

Bovenop het schip zwemmen we langs de kranen waar de reddingsboten oorspronkelijk aan hingen. Deze liggen nu op de bodem, allen ongebruikt. Het schip is al die jaren op sommige plekken al mooi begroeid met koralen in alle kleuren van de regenboog. We zwemmen richting de stuurhut, de boeg en vervolgens via het anker aan de bakboordzijde terug naar de aanmeerlijn van de boot. Eenmaal terug aan boord is het muisstil. Normaal praat iedereen na afloop enthousiast na achter op het dek, maar deze keer kun je een speld horen vallen. Het was geen leuke duik, ook niet mooi of spectaculair, maar zeer indrukwekkend en speciaal.

Eén van de kranen. van de reddingsboten

Net de Villa Volta in de Efteling

Na het ontbijt maken we ons klaar voor de tweede duik op het wrak. Dit keer staan het cafetaria en de stuurhut op het programma. Deze zijn een beetje lastiger te duiken aangezien de ruimtes wat smaller zijn. We duiken het cafetaria van diep naar ondiep. De ingang wordt bewaakt door een enorme barracuda, die op z’n gemak wegzwemt als we dichterbij komen. De tientallen lege tafels, vastgeschroefd aan de vloer die nu onze linkermuur vormt, zorgen voor een enge sfeer en geven me het gevoel alsof ik in de Villa Volta in de Efteling ben. Ik vraag me af hoeveel mensen hier hun laatste maaltijd hebben genuttigd. Aan het eind zwemmen we er langs de bar aan de bovenkant weer uit, waarna we richting de stuurhut gaan. Ook deze duiken we van diep naar ondiep. De stuurhut is nog nauwer en daarom kunnen we alleen recht omhoog zwemmen. Er is op sommige plekken zelfs bijna geen ruimte om te draaien. Links en rechts hangen nog wat losse kabels, dus we moeten oppassen niet verstrikt te raken. Op deze plek werd de beslissing genomen om van route te veranderen; hier begon de tragedie op die noodlottige nacht in 1991. Eenmaal door de smalle opening aan de bovenkant eruit gezwommen, besluit ik nog een keer naar de achtersteven te gaan en kijk ik nog een laatste keer in het bagageruim voordat ik de duik beëindig.

Indrukwekkend

De Salem Express is één van de meest indrukwekkende duiken die ik in mijn leven heb gemaakt. De meningen over duiken op dit wrak zijn verdeeld. Veel mensen vinden het onacceptabel dat er gedoken wordt en plezier wordt gemaakt, terwijl er zich nog talloze lichamen in het schip bevinden. De meningen in onze groep duikers zijn ook verdeeld. Ik denk dat zolang het schip met respect bedoken wordt en de bezittingen in het bagageruim niet als souvenirs weggenomen worden, het een mooie manier is om de gedachte aan deze mensen en deze verschrikkelijke tragedie in leven te houden.

Tekst en foto’s: Ruud Stelten

De Salem Express is één van de meest indrukwekkende duiken die ik in mijn leven heb gemaakt.

Veelgestelde vragen over de Salem Express

1. Hoe lang duurt een duik op de Salem Express?

Gemiddeld duurt een duik op dit wrak 40 tot 50 minuten, afhankelijk van de diepte en de duikomstandigheden. Het wrak ligt op een diepte van 30 meter, wat betekent dat je een goede planning nodig hebt om decompressierisico’s te vermijden.

2. Hoe kom je bij de Salem Express?

De Salem Express ligt vlak bij de haven van Safaga, Egypte. De meeste duikers bereiken het wrak via liveaboard-duiktrips, die vaak gecombineerd worden met andere bekende wrakken in de Rode Zee, zoals de Thistlegorm.

3. Is duiken op de Salem Express geschikt voor beginners?

Vanwege de diepte en de beladen sfeer wordt deze duik aangeraden voor ervaren duikers. Het binnenzwemmen in smalle ruimtes zoals het bagageruim of de stuurhut vereist bovendien goede controle en ervaring en de juiste opleiding.