Volgend jaar bestaat onze organisatie Ghost Diving alweer 10 jaar. Formeel dan, want we zijn als duikteam al sinds 2009 actief in het verwijderen van verloren vistuig op de Nederlandse Noordzee. In al die jaren zijn we nog nooit een uitdaging uit de weg gegaan, al moesten we het deze keer wel even goed laten bezinken nadat we volmondig ‘ja!’ zeiden toen ons werd gevraagd of we een verlaten viskwekerij in Ithaka konden opruimen.
Tekst: Pascal van Erp Foto’s: Cor Kuyvenhoven
In de zomer van 2020, nadat we in Kefalonia het schoonmaakproject op de HMS Perseus hebben afgerond, zijn we nog wat dagen naar het naastliggende eiland Ithaka gegaan. We doen dat meestal wel, gewoon even rondkijken in de nabije omgeving en vooral verkennen of de natuur nog ergens een handje moet worden geholpen. Ithaka is een Grieks eiland in de Ionische Zee, voor de noordoostkust van Kefalonia en ten westen van het vasteland van Griekenland.
Het huis van Odysseus
Het eiland wordt over het algemeen geïdentificeerd met het huis van Odysseus, wiens vertraagde terugkeer naar het eiland de plot is van het klassieke Griekse verhaal ‘De Odyssee’.
Ter plaatse ontmoeten we daar George Lilas, een lokale duikschoolhouder, kitesurfer en gepassioneerd milieuactivist die ons vertelt over een verlaten viskwekerij, een situatie die het hele eiland en haar bewoners al meer dan tien jaar erg zwaar op de maag ligt.
Hij raakt er niet over uitgepraat en nadat we weer thuis zijn, post George een aantal zeer indrukwekkende foto’s op sociale media, wat de tongen op het eiland losmaakt. Zelfs de burgemeester krijgt het er enorm benauwd van en roept op tot actie.
De foto’s spreken boekdelen; het hele gebied van de viskwekerij zowel boven als onder water, maar ook op het land eromheen, is zo vervuild dat je gerust mag spreken van een lokale milieuramp. Dit is als het ware het startschot van ons project.
Team Ghost Diving. Het hele gebied van de viskwekerij, zowel boven als onder water, maar ook op het land eromheen, is sterk vervuild.
Ramp in Ithaka groter dan ooit
Het bedrijf dat in 2012 failliet was gegaan, had kooien (ringen) van de viskwekerij, maar ook talloze onderdelen ervan samen met een enorme hoeveelheid aan andere industriële materialen achtergelaten die het gebied vervuilden en daarmee de lokale natuur, het onderwaterleven maar ook het scheepvaartverkeer in direct gevaar brachten.
En alsof dat nog niet genoeg was, zorgde in september 2020 een zeldzame orkaanachtige storm genaamd Ianos ervoor dat tonnen aan industriële plastic buizen, het piepschuim dat daarin verwerkt zat, visnetten, nylon touwen, betonblokken, plastic boeien, grote roestige metalen delen en allerlei soorten afval verder door het gebied werden verspreid.
Veel hiervan werden later drijvend gevonden op open zee, op de zeebodem en op de stranden in de omgeving. Zeer regelmatig kwamen boten in aanvaring met delen van de viskwekerij of kregen ze drijvende touwen in de schroef. De omliggende stranden lagen bezaaid met plastic en piepschuim. De ramp was groter dan ooit.
In actie
Healthy Seas, een natuurbeschermings-organisatie, waarvan Ghost Diving één van de drijvende krachten is, bundelt haar krachten met Enaleia, een jonge Griekse organisatie die zich inzet voor het duurzaam en verantwoord opleiden van de nieuwe generatie vissers.
Samen betrekken ze in no-time een flink aantal duikende en niet-duikende vrijwilligers, lokale autoriteiten en sponsoren en maken ze een plan om de ongerepte schoonheid van het gebied weer te herstellen. Het project gaat van start op 8 juni 2021, Wereldoceaandag, en duurt tot 16 juni.
Het is noemenswaardig dat dit het grootste project in de geschiedenis van bovengenoemde organisaties is met verbluffende resultaten in een relatief korte periode. In iets meer dan een week heeft een team van 45 personen, waarvan de meesten vrijwilligers, en waaronder 14 internationale vrijwillige technische duikers van Ghost Diving, een ongekend grote schoonmaakactie ondernomen door 76 ton (!) afval te verwijderen uit de zee, langs de kustlijn en van vier omliggende stranden.
Objecten van de zeebodem
Gedurende acht dagen weet het Ghost Diving duikteam de ringen, pijpen, visnetten en talloze andere objecten van de zeebodem en het zeeoppervlak te verwijderen. Tegelijkertijd helpen aangesloten recreatieve duikers uit Griekenland de opruimingsoperaties door kleinere voorwerpen van de zeebodem te verwijderen op ondiepere stukken en een ander team van oppervlaktevrijwilligers pakt de stranden aan waar je op sommige plekken kniediep in de piepschuimkorrels staat die door de jaren heen zijn ontsnapt uit de vele aangespoelde ringen en boeien.
Voor dit laatste type afval wordt naast gewoon scheppen ook een provisorisch aangepaste industriële stofzuiger ingezet om de vele kleine piepschuimkorreltjes tussen stenen van het strand op te zuigen. Knap staaltje innovatie, al zeggen we het zelf. De zware metalen constructies op de zeebodem worden ontmanteld en verwijderd door ingehuurde commerciële duikers en met behulp van een werkplatform met een kraan naar boven gehaald.
In totaal heeft het gehele team ruim 5 ton visnetten, 32 ton metaal, 39 ton plastic, waaronder 150 zakken vol piepschuimkorrels, weten te verwijderen.
Spooknetten en de schade die het veroorzaakt, zijn een enorm milieuprobleem.
Samenwerking
Het hele project in Ithaka is gedocumenteerd door middel van foto’s en video‘s. Naast de enorme positieve impact die dit project heeft op de natuurlijke omgeving, is het ook een prachtig voorbeeld van internationale samenwerking en maatschappelijke betrokkenheid.
Healthy Seas organiseerde op één van de dagen ook een publieksevenement op het stadsplein om de lokale bevolking over het project te informeren, terwijl 75 kinderen deelnamen aan educatieve activiteiten om het bewustzijn over het fenomeen spookvissen te vergroten. Healthy Seas is een best practice-voorbeeld voor de circulaire economie, waar afval een hulpbron is.
Het grootste deel van de geborgen netten worden eerst schoongemaakt en gesorteerd en vervolgens getransporteerd naar een inzamelpunt in de buurt van Athene. De meeste netten zijn gemaakt van het type nylon6 en zullen door partner Aquafil, samen met ander nylonafval, worden geregenereerd tot Econyl®-garen, de basis voor veel duurzame producten zoals sokken, badkleding, active wear, accessoires en tapijten. Andere typen visnetten werden ook uit het gebied verwijderd en zullen worden overhandigd aan Bracenet om ze te upcyclen tot handgemaakte producten.
Enaleia zal de duurzame verwerking van de resterende kunststoffen en schrootijzer verder coördineren. In totaal heeft het project zes maanden voorbereiding gekost, met name om de logistiek te organiseren en de partners bij elkaar te brengen zonder wie dit project nooit tot stand zou zijn gekomen.
Wat een verschil! Boven de situatie voor aanvang van de schoonmaakactie in Ithaka, onder het geweldige resultaat van de opruimingsoperatie. Foto’s: George Lilas en Michael Westreicher
Stichting Ghost Diving
Stichting Ghost Diving werd in Nederland opgericht in 2012. Ze bestaat uit vrijwillige technische duikers die wereldwijd natuurbeschermingsprojecten uitvoeren, alleen of met behulp van bekende en onbekende collega- milieuorganisaties. Het bewezen concept heeft zich inmiddels verspreid over 16 landen, waar lokale duikteams actief zijn voor Ghost Diving.
De organisatie stond tot eind 2019 bekend als Stichting Ghost Fishing, waarna het een naamsverandering onderging om zo beter herkenbaar te zijn als duikorganisatie die zich richt op het verwijderen van onderwaterafval, waaronder visnetten, vislijnen en visserstuigage.
Hoofdsponsor opruimproject Ithaka
Hoofdsponsor Hyundai Motor Europe heeft het gehele project gefinancierd, maar dit zou niet mogelijk zijn geweest zonder de onvermoeide steun van vele andere partners, zoals Ghost Diving, Enaleia, Kefalonia Fisheries, de Hellenic Coast Guard, Odyssey Outdoor Activities, Aquatic Scuba Diving Club, Scubalife Greece, de gemeente van Ithaca, Kosamare en de Ionian Environment Foundation. Het project werd uitgevoerd onder toezicht van het Griekse Ministerie van Maritieme Zaken.
Ook interessant voor jou:
Zee-engel Lanzarote, een gevallen engel redden
Zeepaardjes Texel, wat is er met ze gebeurd?
