Vissen die met uitsterven worden bedreigd eindigen nog te vaak op ons bord. Maar het eten van kwallen biedt mogelijk uitkomst.

Het eten van vis is heel goed voor je gezondheid. Dat komt omdat vis boordevol vetzuren zit die goed zijn voor je hart en bloedvaten. Helaas heeft onder andere overbevissing ertoe geleid dat er heel wat vissen met uitsterven worden bedreigd. Toch eindigen deze nog altijd op ons bord. En daar moet volgens onderzoekers verandering in komen.

Legaal

Hoewel we op dit moment hard werken om sommige soorten voor de ondergang te behoeden, eten we tegelijkertijd, zonder het te beseffen, sommige bedreigde soorten op. In een nieuwe studie ontdekten onderzoekers dat er structureel 92 bedreigde en 11 ernstig bedreigde vissoorten uit oceanen over de hele wereld worden gehengeld en als zeevruchten worden verkocht. En dit is gewoon legaal.

“Bedreigde soorten krijgen geen echte bescherming door alleen maar als bedreigd vermeld te staan,” legt onderzoeker Leslie Roberson aan Scientias.nl uit. “Tenzij we er speciale aandacht voor hebben, bijvoorbeeld zoals bij veel schattige soorten het geval is (denk aan zeeschildpadden en walvissen). Voor veel mariene soorten die we als voedsel zien hebben we echter nog geen actie ondernomen om ze te beschermen.”

Op ons bord

Het betekent dat veel bedreigde soorten dus gewoon, legaal, op ons bord belanden. En dat is eigenlijk best gek. “We zouden nooit overwegen om berggorilla’s of olifanten te eten waarvan we weten dat die in gevaar zijn,” zegt Roberson. Maar om welke vissoorten gaat het dan precies?

“Onder de meest populaire bedreigde vissen die we opeten valt bijvoorbeeld tonijn,” somt Roberson desgevraagd op. “En dan met name de drie blauwvintonijnen: de gewone, de zuidelijke blauwvintonijn (Thunnus maccoyii) en de ‘Pacifische’ blauwvintonijn (Thunnus orientalis). Daarnaast worden sommige soorten die voornamelijk in Europese landen op het menu staan wereldwijd bedreigd. Denk bijvoorbeeld aan de diamantsteur, spitssnuitsteur, Europese steur, schelvis en de heilbot.”

Probleem

Toch is het nog best lastig om bedreigde soorten te beschermen. Wat daarbij ook niet helpt is dat de visserij een erg rommelige en niet transparante bedrijfstak is. “Dit is een wereldwijd probleem, ook in rijke landen,” onderstreept Roberson.

“De visindustrie strekt zich uit over meerdere internationale wateren, zonder een duidelijk bestuursorgaan. Een typische situatie zou er ongeveer zo uit kunnen zien: een vissersboot vaart in Australische wateren, is eigendom van een Chinees bedrijf en heeft bemanning en vissers aan boord afkomstig uit de Filipijnen. Vervolgens wordt een deel van de vis in China verwerkt terwijl het andere deel naar Europa wordt verscheept.”

Op deze manier weten we eigenlijk niet goed wat we eten. “Het is echt moeilijk om zeevruchten te traceren naar hun oorsprong en soort, omdat de industrie zo’n puinhoop is,” concludeert Roberson. “Ook al zou je de ober in een restaurant vragen proberen te stellen, dan is de kans eerlijk gezegd groot dat hij het antwoord ook niet weet.”

Bewust

Om te voorkomen dat we bedreigde vissoorten eten, is het volgens Roberson in de eerste plaats belangrijk om ons bewust te zijn van de situatie. “Veel mensen zijn verbaasd dat het legaal is om vissen te vangen en te verkopen die met uitsterven worden bedreigd,” zegt ze.

Daarnaast is het maken van bewustere keuzes van belang. “Er zijn drie belangrijke dingen die je moet weten om duurzamere visgerechten te kiezen,” gaat ze verder. “Welke soort is het (dus heel specifiek bijvoorbeeld de ‘skipjacktonijn’ en niet alleen ‘tonijn’), waar is de vis gevangen (bijvoorbeeld Middellandse Zee) en hoe is de vis gevangen (met hengel, netten, etc).

De meeste landen beschikken over gidsen waar producten gemaakt van duurzame vis, schaal- en schelpdieren in vermeld worden. Deze kunnen consumenten helpen om bewustere keuzes te maken. Ook bestaan er enkele keurmerken die een goed begin zijn.”

Grote schaal

Maar ook op grotere schaal moet er iets gebeuren. “Het vissen op soorten die met uitsterven worden bedreigd, vormt een bedreiging voor mariene ecosystemen,” zegt Roberson.

Bovendien staat dit op gespannen voet met internationale verdragen die veel landen hebben ondertekend om de biodiversiteit te beschermen. “We hebben dan ook nieuwe ontwikkelingen in de technologie nodig (zoals QR-codes, blockchains, kunstmatige intelligentie en big data) om ervoor te zorgen dat distributeurs van producten die van vis, schaal- en schelpdieren worden gemaakt en consumenten nauwkeurige informatie over hun zeevruchten kunnen vinden,” adviseert Roberson.

“We moeten ook de manier waarop we denken over de visserij veranderen. Op dit moment worden vissen vaak nog gezien als een economische hulpbron, zonder eraan te denken dat dit ook gewoon wilde dieren zijn die een cruciale rol spelen in mariene ecosystemen. Dit is een probleem waarvoor regulering van bovenaf nodig is. Maar het bewustzijn en de vraag van de consument kunnen een handje helpen om veranderingen te realiseren.”

Kwallen eten

In de tussentijd kun je het echter ook over een hele andere boeg gooien. Want in het kader van de zoektocht naar duurzamere vis, wat dacht je van een lekkere, gemarineerde kwal? “Veel van de bedreigde vissoorten groeien langzaam en planten zich niet snel voort,” vertelt Roberson.

“Het kan wel tien jaar duren voordat ze groot genoeg zijn om baby’s te krijgen. En dat maakt de populatie erg kwetsbaar voor intensieve visserij.” Kwallen zijn komen daarentegen in groten getale voor. “In feite zijn kwallen op veel plaatsen zelfs te overvloedig aanwezig,” zegt Roberson.

“Ze groeien snel en bevinden zich onderaan de voedselketen (wanneer je grote roofdieren vangt die bovenaan de voedselketen staan – zoals tonijn, baarzen en haaien – kan je een heel ecosysteem afbreken). Bovendien zijn kwallen makkelijk en op een duurzame manier te vangen, waarbij er geen schade aan andere soorten of aan de zeebodem wordt aangericht.”

Lekker?

De hamvraag is natuurlijk of dit genoeg is om de westerling aan de kwal te krijgen. “Ik heb kwal gegeten en het is eigenlijk gewoon een mild, taai ding zonder veel smaak,” zegt Roberson. “Het doet een beetje denken aan zeeoren, maar dan kleveriger. Maar met een goede saus is het eigenlijk best lekker!” En dat is precies haar punt.

“De smaak van zeevruchten wordt grotendeels bepaald door cultuur en traditie,” zegt ze. “Onze smaak is in de loop van de tijd veranderd, garnalen en kreeften waren bijvoorbeeld vroeger het voedsel voor arme mensen. En het meest voor de hand liggende voorbeeld is haaienvinnensoep. Haaienvinnen zijn in feite ook smakeloos; het draait allemaal om de smaakmaker en de saus (en de status) die het tot een Chinese delicatesse maakt.”

Voor wie het eten van kwallen toch nog een brug te ver is, heeft Roberson een ander idee. “Afhankelijk van waar je woont zijn er nog veel meer ‘goede keuzes’ te maken,” zegt ze. “Daarom zijn lokale visgidsen ook zo belangrijk. Over het algemeen zijn mosselen, oesters en inktvissen goede alternatieven, net zoals kleine visjes zoals sardines en ansjovis.”

Het uiteindelijke doel is om te voorkomen dat bedreigde soorten op je bord belanden. Volgens de onderzoekers zou het dan ook illegaal moeten worden om iets te eten dat met uitsterven wordt bedreigd, zeker de ernstig bedreigde soorten. Als de visserij en het beleid beter gecoördineerd worden, kan er voorkomen worden dat dit nog gebeurt.

In de tussentijd kunnen wij misschien onze horizon verbreden en toch eens een stukje kwal proberen; iets dat in Azië al lange tijd een delicatesse is. Wie toch nog wat voorzichtig is, kan zich misschien wenden tot deze nieuwe bereidingswijze die door Deense onderzoekers is ontwikkeld en ervoor zorgt dat de kwal flinterdun en knapperig wordt.

Je kunt de kwal dan een beetje vergelijken met chips. Zou je het dan wel eten?

Bron: Scientias