De meeste onderwaterfotografen die in Nederland duiken, vinden groothoek één van de meest lastige manieren om een mooie foto te maken. Dat is ook niet zo gek als je het vergelijkt met macrofotografie. Bij groothoek wil je namelijk naast een leuk onderwerp op de voorgrond, vaak ook nog goed zicht hebben en zou het ideaal zijn als het zonnetje er ook nog in staat. Die laatste twee zijn nou net precies twee dingen die niet altijd gebeuren in Nederland en al helemaal niet tegelijkertijd.
Tekst en foto’s: Raymond Wennekes
De winter doet momenteel zijn intrede weer in Nederland, met als gevolg dat er minder algen in het water zitten. Dat betekent dus meestal helderder water. Ondanks dat het leven onder water in de winter een stuk minder is, is dit de perfecte tijd om met groothoek aan de slag te gaan en te gaan oefenen! Zoals ook bij macrofotografie, plan ik in veel gevallen mijn groothoekduik.
Ik weet meestal van tevoren al wat ik wil gaan fotograferen en wacht dan de juiste condities af, zoals goed zicht en een zonnetje. Maar zelfs dan blijft het in Nederland altijd een gok. Het zicht onder water kan van het ene getijde naar het andere enorm verschillen. Voor de duiken in Nederland blijf ik het liefste in ondiep water. De omgeving krijgt dan lekker veel licht en komt dan ook goed tot zijn recht op de foto. Een goede groothoekfoto is opgebouwd uit minimaal twee verschillende ‘lagen’.
Eerste laag: het hoofdonderwerp
De eerste laag is het hoofdonderwerp. Deze moet interessant zijn, denk dan bijvoorbeeld aan mooie kleuren of een dier. Een andere laag kan het wateroppervlak zijn. Persoonlijk vind ik het altijd mooi wanneer de golfjes in het wateroppervlak nog te zien zijn, in plaats van dat het één massa is. Dat is ook een van de redenen waarom ik vaak ondiep blijf.
Wat ook een laag kan zijn, is de zon. Deze is niet per se nodig voor een groothoekfoto, maar een zonnetje of de stralen ervan maken de foto echt een heel stuk mooier en dat zie ik dan ook altijd als het kersje op de taart. Als laatste kan je nog een extra laag toevoegen door bijvoorbeeld een model (andere duiker), een vis of een kwal je foto in te laten zwemmen.
De zon is niet per se nodig voor een groothoekfoto. Maar een zonnetje of de stralen ervan, maken de foto echt een heel stuk mooier en dat zie ik dan ook altijd als het kersje op de taart.
Die laatste twee zijn natuurlijk altijd moeilijk te plannen. Om al deze lagen goed tot zijn recht te laten komen, fotografeer ik veel van mijn groothoekfoto’s in de portretstand. Tevens heb je in de portretstand meer ruimte voor kleuren, wat de foto ook interessant maakt. Denk daarbij aan de (donker)groene kleur van het water rond het onderwerp, de lichtgroene kleur boven het onderwerp, het lichte wateroppervlak en soms is zelfs de blauwe lucht te zien.
Wanneer je een camera hebt met volledig instelbare mogelijkheden, is het belangrijk om te weten dat je bij groothoekfotografie een duidelijk verschil hebt tussen de sluitertijd (de tijd dat er licht op de sensor van de camera valt) en het diafragma (de grootte van de opening van de lens). Het wijzigen van de instellingen van de sluitertijd heeft veel effect op de achtergrond.
Een kortere sluitertijd zorgt ervoor dat de achtergrond donkerder wordt. Terwijl wijzigingen in het diafragma weer direct zorgen dat de voorgrond lichter of donkerder wordt. Een kleine opening geeft een donkerdere voorgrond. Een goede balans hiertussen zorgt voor een mooi evenwicht tussen de voor- en achtergrond, maar is in geen enkele fotoduik hetzelfde. Er is dus geen recept voor de ideale instelling.
Groothoek versus fisheye
Als je weet wat je wilt fotograferen, is het belangrijk om hiervoor ook de juiste lens te kiezen. Voor groothoekfotografie zijn namelijk verschillende lenzen. Voor de camera’s met verwisselbare lenzen zijn er de ‘standaard’ groothoek, ‘super’-groothoek en de zogenaamde fisheye.
Vooral de laatste twee zijn veel gebruikte lenzen voor onderwaterfotografie. Voor camera’s waarbij je de lenzen niet kunt verwisselen, zijn er (natte) voorzetlenzen op de markt, die onder water te verwisselen zijn en de beeldhoek van de camera aanzienlijk kunnen vergroten. Helaas is een natte voorzetlens met de beeldhoek van een fisheye-lens hierbij geen optie.
De voorzetlens is te ver van de originele lens van de camera verwijderd, waardoor die ultrawijde beeldhoek niet te behalen valt. Een fisheye-lens heeft namelijk een ultrawijde beeldhoek van 180 graden.
Dit is echter wel diagonaal gemeten. De horizontale en verticale zijden van de afbeelding zijn minder, namelijk ongeveer 150 graden horizontaal en 100 graden verticaal.
Compositie en vrije ruimte
Omdat er in Nederland nauwelijks grote vrij zwemmenden dieren zijn, kies ik voor de duiken in Nederland altijd voor de fisheye. Meestal fotografeer je een klein wrak, een mooi begroeide oesterbank of soms een vrij zwemmende kwal. In alle gevallen kan ik dus zelf bepalen hoe dicht ik bij mijn onderwerp kom en kan zo zelf de compositie en vrije ruimte rond het hoofdonderwerp bepalen.
De ‘super’-groothoeklens is meestal de lens die ik kies wanneer ik vrij zwemmende onderwerpen ga fotograferen in het buitenland. Denk daarbij aan haaien, manta’s of bijvoorbeeld schildpadden. Omdat ik op voorhand niet weet hoe dicht ik bij het onderwerp kan komen, is een supergroothoeklens de betere keuze.
Wanneer ik hiervoor een fisheye kies, bestaat de kans dat er enorm veel vrije ruimte rond het hoofdonderwerp blijft, omdat het dier niet dicht genoeg bij mij in de buurt komt.
Close focus wide angle
Binnen de groothoekfotografie hebben de fotografen het ook vaak over close focus wide angle. Dit is een manier van fotograferen waarbij het hoofdonderwerp (extreem) dicht bij de lens is en je ook een mooie omgeving op de achtergrond ziet.
Niet elke camera of lens kan dit. Dit heeft te maken met de minimale scherpstelafstand. Bij sommige fisheye- of groothoeklenzen is deze bijvoorbeeld 20 centimeter.
Dat betekent dat het onderwerp minimaal 20 centimeter van de sensor af moet zijn om scherp te kunnen stellen. Kom je dichterbij, dan zal het nooit een scherpe foto worden.
Wanneer je dit soort foto’s wilt kunnen maken, is het natuurlijk belangrijk om te weten of je apparatuur het kan. Het kunnen maken van een mooie groothoekfoto is ook het weten waar de grenzen van je apparatuur liggen en die kom je alleen te weten als je veel oefent!
Over Raymond Wennekes
Tweevoudig Nederlands kampioen onderwaterfotografie Raymond is wekelijks in de Grevelingen of de Oosterschelde te vinden. Zijn stijl kenmerkt zich door creativiteit en belichting in zijn foto’s. Raymond geeft ook cursussen en workshops in onderwaterfotografie.
