Verwaarloos nooit de basisregel: als je je niet lekker voelt, duik dan niet. Ook niet als het na inname van medicijnen weer beter gaat, want pijnstillers en duiken gaan niet samen.

Bij de eerste duik is alles oké. Wat kan er ook gebeuren? Het is maar vijf meter diep. Marcel Peters is assistent-duikinstructeur bij een Duits meer. Met 200 duiken in koud water kan hij als ervaren worden beschouwd. Zijn taak voor vandaag: helpen met het begeleiden van zes leerlingen die hun eerste openwaterduik maken.Duikinstructeur en cursusleider Bastian Lorenz wacht op het trainingsplatform dat op een diepte van vijf meter ligt. Marcel begeleidt de afdaling van de zes nieuwkomers aan het touw. Hij herinnert hen eraan te klaren en dat ze hun BCD met een beetje lucht moeten vullen.

Extreem duizelig

Een voor een brengt hij hen naar het platform. Bij de vijfde cursist gebeurt het. Marcel voelt een lichte drukpijn in zijn linkeroor en wordt extreem duizelig. Hij verliest plotseling zijn oriëntatie en moet het volgende moment overgeven in zijn ademautomaat. Duikinstructeur Bastian ziet dit, pakt Marcel vast en geeft de groep een seintje om de duik te stoppen en direct op te stijgen.

De groep verzamelt zich aan de oppervlakte. Bastian brengt zijn assistent naar de kant. Daar eenmaal aangekomen blijkt de duikdag officieel voorbij, want met Marcel gaat het niet goed. Integendeel, de pijn in zijn oor wordt steeds erger. Bastian brengt zijn assistent naar de KNO-arts. Die stelt snel de diagnose: een gescheurd trommelvlies.

Hoe kon dat gebeuren? Toen Marcel die ochtend opstond, had hij behoorlijk kiespijn. Omdat hij zijn instructeur en cursisten niet wilde teleurstellen, besloot hij een sterke pijnstiller te nemen. Omdat hij écht wilde gaan duiken. Hij nam een 800 mg Ibuprofen. De pijn zakte. Een uur later stond Marcel aan de waterkant en besprak de duikcursus met Bastian. Wat hij niet noemde, was zijn kiespijn en medicatie.

Pijnstillers en duiken

Zijn instructeur zou hem vrijwel zeker niet het water in hebben gelaten. Daarna begon de groep aan hun oefenduik. Marcel herinnert zich: «Ik heb vooral mijn cursisten laten zien wat ze moesten doen tijdens de afdaling. Zelf voelde ik geen druk in mijn oor en heb daar verder ook geen aandacht aan geschonken. Klaren heb ik dan ook niet gedaan.»

Marcel had geen gevoel meer in zijn oor door de pijnstiller. Het medicijn vertroebelde de zintuigen zo erg dat het ongeluk kon plaatsvinden. Marcel voelde de eerste pijn van het gescheurde trommelvlies nauwelijks. Zijn eerste ernstige symptomen waren duizeligheid en desoriëntatie.

Marcel werd conservatief behandeld. Zijn trommelvlies kon zonder operatie volledig weer aan elkaar groeien. Zijn binnenoor was niet aangetast. Na zes weken mocht hij weer duiken en is hij een ervaring rijker. Hij is hiermee goed weggekomen, want gescheurde trommelvliezen kunnen onder water levensbedreigend zijn.

Fout 1, trots

Of het nu gaat om verkeerde trots, overijverigheid of buitensporig plichtsbesef. Alleen Marcel zelf weet welke van deze punten van toepassing waren, of dat het misschien een combi was. Zijn besluit om die dag het water in te willen – dat wil zeggen: onmisbaar te zijn – is de trigger voor zijn trommelvliesruptuur. Hij had naar de tandarts moeten gaan in plaats van te duiken.

Fout 2, pijnstillers

Pijnstillers en duiken gaan niet samen, omdat ze onze zintuiglijke waarneming beïnvloeden. Dus we voelen de signalen van ons lichaam niet langer goed en handelen verkeerd. Als Marcel de pijnstiller niet had ingenomen, had hij zichzelf veel moeite en pijn bespaard.

Fout 3, zwijgen

Door naar de verantwoordelijke instructeur geen open kaart te spelen, kan een groot probleem ontstaan voor alle betrokkenen. Hier kwam onder meer het leven van zes nieuwe duikers in gevaar. Duiken is een sport die veel (zelf)vertrouwen vereist.

Dit soort situaties kunnen zich voordoen als belangrijke details niet vooraf worden besproken en als er een gebrek aan vertrouwen is. Open en eerlijke communicatie tussen alle leden van een duikteam is erg belangrijk en voorkomt ongelukken.

1) De afdaling is langs een touw, wat hier een geluk is voor de ervaren duiker – hij pakt het touw beet als het misgaat.

2) Bij de vijfde afdaling loopt hij een scheur in zijn trommelvlies op. Hij merkt dit niet direct, omdat een pijnstiller zijn gevoel onderdrukt.

3) Zorg voor het slachtoffer, annuleer de duik, ga naar de oppervlakte. En dan direct naar de dichtstbijzijnde (oor)arts. Dat is in dit geval de juiste handelwijze.

Pijnstillers en duiken

Iedereen die vanwege acute pijn pijnstillers moet nemen, moet niet gaan duiken. Enerzijds is pijn vaak een uiting van een ontstekingsproces in het lichaam, waardoor de kans op decompressieziekte toeneemt. Aan de andere kant kan het pijnstillende effect van dergelijke medicijnen ertoe leiden dat vroege waarschuwingssignalen van beginnende schade over het hoofd worden   gezien – zoals hier het geval is – en er ontstaat een gevaarlijke situatie. Daarom: als pijnstillers nodig zijn, niet duiken!

Scheur in het trommelvlies

Onder water kan dit levensbedreigend zijn omdat de extreem sterke irritatie van het aangetaste binnenoor (zoals ook hier) leidt tot een zeer ernstig gevoel van duizeligheid en verlies van oriëntatie. Het binnendringende water kan ook leiden tot ontsteking van het middenoor. Blijvend gehoorverlies is ook mogelijk. Afhankelijk van de bevindingen kan de therapie conservatief zijn. Dat wil zeggen: het trommelvlies sluit zichzelf en geneest, of operatief met een plastic omhulsel. De KNO-arts bepaalt wat de beste manier van handelen is.

Claus-Martin Muth is specialist in anesthesiologie en spoedeisende geneeskunde. Hij werkt in het Universitair Ziekenhuis van Ulm.