Afgelopen maandag is de oprichter en voormalig medisch directeur van de hyperbare tank op Bonaire overleden. Duiken Magazine wil hem bedanken voor al zijn inspanningen om de duikgeneeskunde op de Bonairiaanse kaart te zetten.

Vorig jaar ging Harriët Plantinga in gesprek met Dick van de Vaart over de geschiedenis en de toekomst van de tank. Hieronder het interview uit 2023.

In 1983 verhuisde Dick van de Vaart naar Bonaire. Hij werd op het eiland één van de vier huisartsen en mocht ook graag duiken. In die tijd was er geen hyperbare tank en bij duikongevallen werd de eerste opvang geregeld door de huisarts. Indien nodig werden de duikongevallen verplaatst naar Curaçao, waar wel een hyperbare tank stond. “Behalve dat je kostbare behandeltijd verliest, is het ook verre van ideaal om in het vliegtuig te stappen als je stikstofbelletjes in je bloed hebt. Zeker omdat de gebruikte sportvliegtuigjes destijds geen drukregulatie hadden”, aldus Dick.

Omdat er steeds meer mensen naar Bonaire kwamen om te duiken, was Dick vastbesloten om een tank op Bonaire te krijgen. Hij startte met een gesprek met zijn vader, die bij het Korps Mariniers had gewerkt en net met pensioen was. Hij regelde dat Dick een paar dagen kon meelopen op het Duikmedisch Centrum van de Marine in Den Helder, om zo de logistiek rondom de tank goed in beeld te krijgen. Ook ging Dick in gesprek met wat hoge officieren en wat bleek? Er was een oude tank die naar de schroot zou gaan! De Marine wilde deze wel doneren aan Bonaire en in 1986 werd de tank met een marineschip naar Bonaire gebracht.

Al doende leren

“Tja, en daar stond dan de tank op de kade…” Dick lacht. “Ik moest nog een gebouw regelen waar de tank in kon staan. Bij het ziekenhuis was een stuk braakliggend terrein en dat was een ideale ligging. Alles binnen 20 meter, wat qua logistiek ook fijn is zoals bij het aanvragen van longfoto’s of als er een reanimatiesetting ontstaat. In die tijd was het nog vrij gemakkelijk om een vergunning te regelen en een tijdje later werd de tank tussen de vier muren gehesen, een dak erop en vanaf dat moment had Bonaire zijn eigen tank.”

Wel een tank, maar geen ervaring. Dick vertelt: “Ik was huisarts en sportduiker maar ik had nul komma nul verstand van hyperbare geneeskunde. Dus ik ben gestart met het volgen van veel cursussen en het continu herhalen van die kennis. De belangrijkste vraag was altijd; Is er sprake van een duikongeval? En zo ja, moet deze duiker de recompressietank in? Het nemen van die beslissing moet je al doende leren.”

In de begintijd waren er nog geen medisch specialisten op Bonaire en deed Dick van alles door elkaar; hij deed bevallingen, de spoedzorg bij onder meer auto-ongevallen en hij behandelde tussendoor de duikongevallen. Een collega-huisarts was ook duikerarts en ze deden wisselend de dienst. Dat betekende een week lang beschikbaar zijn voor de spoedzorg – 24/7 – en dus ook voor de duikongevallen. En er wordt nogal veel gedoken op Bonaire. “Gelukkig kon het team van duikerartsen in de loop van de jaren met meerdere collega’s worden uitgebreid, zodat we in 2019 de beschikking hadden over vijf duikerartsen.” Dick is even stil. “Als ik terugdenk aan die tijd, moet ik toegeven dat het hard werken was en soms ook wel wat spartaans. De oude tank van de Marine heeft tot 2010 gefunctioneerd. Als er een patiënt in de tank zat met een begeleider, was de tank al vol. Hij was maar 140 centimeter hoog en dat maakte het werken in de beperkte ruimte er niet makkelijker op. Ook zat er geen airco in de tank dus het werd er erg warm en bij een duikongeval moet een patiënt juist niet uitdrogen. Toch hebben we met de oude tank honderden mensen behandeld en hij heeft zijn functie tot de laatste dag goed vervuld. De tank is gedoneerd aan Curaçao; daar konden ze de onderdelen nog goed gebruiken.”

Vers bloed

Op Bonaire staat nu een tank van Nederlandse makelij. “Er is plaats voor zes personen en ik moet zeggen dat ik snel gewend was aan de ruimte”, vertelt Dick. “Inmiddels is de hyperbare zorg goed georganiseerd. Ik kan met een gerust hart een stapje terugdoen.” Voor al zijn inspanningen heeft Dick op Bonaire in 2022 een onderscheiding ontvangen en hij mag zich Officier in de Orde van Oranje-Nassau noemen. Dick is inmiddels 72 jaar en dit jaar start er een nieuwe medisch manager. “Het is tijd voor vers bloed. Ik ben altijd gepassioneerd geweest over duikgeneeskunde en het was ook erg bevredigend om te doen. Met de overgrote meerderheid van de duikongevallen loopt het goed af na behandeling. Ik zou al in 2019 stoppen en stond al niet meer in het rooster. Ik groeide al naar het afscheid toe maar helaas rustte er geen zegen op het vinden van een opvolger. Dit jaar zullen er vier mensen beschikbaar zijn voor de hyperbare zorg. Ik ben de komende tijd nog aanwezig als back-up.”

Natuurlijk rest de vraag wat Dick dan gaat doen als hij geen duikongevallen meer hoeft te behandelen: “Ik ga alles doen waar ik de afgelopen jaren niet aan toe ben gekomen. En dat is vooral muziek maken met de band en eindelijk pianoles nemen. Ook wil ik meer tijd besteden aan de drums.” Dick en zijn vriendin zijn van plan om wat vaker van het eiland af te gaan, richting Nederland. Om vanuit Nederland citytrips te maken en het Verre Oosten te ontdekken. Na al zijn inspanningen om de duikgeneeskunde op de Bonairiaanse kaart te zetten, gunnen we hem dat van harte.

Op de uitgelichte afbeelding staat Dick bij de tweede hyperbare tank voor Bonaire in 2009.

Foto’s: Dick van de Vaart.