Op Bonaire wordt heel hard gewerkt aan het rifherstel. Iemand die zich daar voor de volle 200% voor inzet, is Fransesca Virdis. Zij is coördinator van het Reef Renewal Foundation Bonaire op het Caribische eiland. Op Women’s Dive Day vertellen we je dan ook graag meer over deze fantastische vrouw, wat ons betreft een echte oceaanheld!

Tekst: Judith Rietveld Foto’s: Ocean Eyes Production

“Het is een gigantische orgie, het zaad vliegt je om de oren!” Mijn uitdrukking is zoals die emoji van WhatsApp, met die grote ronde en verbaasde ogen, wanneer Fransesca Virdis dit zegt. Ik val midden in een gesprek, en heb geen idee waar het over gaat. Wanneer ze mijn gezicht ziet, moet ze heel hard lachen.

“Vanavond is coral spawing van hersenkoraal,” vertelt ze. Aha, dat verklaart een hoop. Gisteravond was al een hele succesvolle avond voor het Reef Renewal Foundation Bonaire. Fransesca is coördinator van het project, dat nu bijna 10 jaar bestaat. Het begon allemaal nadat Ken Nedimyer, de oprichter van Coral Restoration Foundation Florida, naar Bonaire kwam om Francesca en een groep gemotiveerde duikers te leren hoe ze elandgeweikoraal Acropora palmata en hertshoornkoraal Acropora cervicornis konden kweken. En om te helpen om een programma op te zetten om koraal te herstellen.

Ernstig bedreigd

“Over de hele wereld wordt dit koraal ernstig bedreigd en beide staan op de Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Deze soorten zijn erg belangrijk voor het rif, want ze dienen als habitat voor veel soorten vis. Dat het koraal sterft, heeft verschillende oorzaken.

“Ziektes, koraal verbleking, vervuiling en orkanen zijn gevreesde vijanden van het rif. Maar ook zee-egels hebben een bijzondere relatie met de koralen, zij eten de algen en maken de bodem schoon voor nieuwe aanwas. Doordat deze dieren bijna allemaal zijn verdwenen, krijgt het koraal geen kans om zicht te vestigen,” legt Francesca uit.

Eindelijk van start

“We mochten in april 2012 starten met een pilot nadat we de vergunning hadden gekregen. We kozen drie plekken uit voor de kraamkamers: twee bij Buddy’s Reef op het huisrif – elk bestaande uit vijf bomen, en een grote bij Klein Bonaire – bestaande uit twintig bomen,” vertelt Francesca.

Ze begonnen met 200 stukjes koraal in de bomen te bevestigen. Doordat de fragmenten ook mee kunnen bewegen met de deining, is de kans op beschadiging klein. Indien een orkaan zich aandient, kunnen de kraamkamers verplaatst worden naar dieper gelegen wateren.

Maar hoe groeit het koraal nu?

Fransesca: «Er zijn twee manieren waarop koraal zich voortplant: door te paren of door fragmentatie. Het laatste is een snelle manier. Zie het koraal als een hand waar je een ‘vinger’ vanaf knipt. Deze groeit dan vanzelf weer aan. Voortplanting door paring zou veel langer duren. Het hertshoornkoraal groeit 2,8 centimeter in een maand, het elandgeweikoraal groeit wat trager.”

Na ongeveer 1,5 jaar, als ze groot en sterk genoeg zijn om lokale stressoren te weerstaan zoals predatie, mogen de stukken koraal naar het rif. Ook waar ze uitgezet worden, is zorgvuldig naar gekeken. Alle koralen krijgen een tag. Zo weet Fransesca precies waar ze vandaan komen en kan ze in de toekomst bepalen welke soort sterk is.

131 koraalbomen

Reef Renewal Foundation Bonaire bleek heel succesvol. Inmiddels zijn acht duikcentra aangesloten, die meerdere bomen op hun eigen huisrif onder hun hoede hebben genomen. De drie kraamkamers waarmee het begon, zijn nu uitgebreid naar negen, met in totaal 131 bomen.

Deze bieden een capaciteit aan 15.000 koraalfragmenten. “Lokale duikshops zorgen goed voor de bomen. Mensen begrijpen dat het project belangrijk is en dat we werken aan een gezamenlijk doel. Voor hun business is het overigens ook goed, want een gezond rif is belangrijk. Ook is het voor duikgidsen en instructeurs leuk om dingen te laten zien,” zegt Fransesca. De deelnemende partijen variëren van grote resorts tot kleinschalige duikshops.

De plekken voor de kraamkamers zijn met grote zorg uitgekozen: “Een plek voor een nursery dient aan vele eisen te voldoen. Het moet beschut zijn, maar ook de waterkwaliteit dient goed te zijn. En natuurlijk willen we het aan andere duikers laten zien, dus toegankelijkheid is heel belangrijk,” legt Fransesca uit.

Coral spawning

In de afgelopen jaar zijn veel technieken aangepast. “We werken met meerdere koraalsoorten, niet alleen meer met elandgewei- en hertshoorn, maar ook met sterkoraal. Het principe van fragmentatie is wel hetzelfde. Ook zijn we gestart met het verzamelen van de gametes tijdens de coral spawning.

Dat is wat we zometeen gaan doen! Deze brengen we onder in een speciale pool, die daar,” zegt Fransesca al wijzend, waarna ze even snel op haar duikcomputer kijkt. Ze heeft nog enkele minuten. Ze duidt op een soort opblaasbaar blauw badje dat op de zee dobbert, geankerd op de bodem. Vanaf de kant is het ongeveer twintig meter zwemmen schat ik.

“Coral spawning gebeurt een keer in het jaar, en de stand van de maan en de temperatuur van het water moeten precies goed zijn. Per koraalsoort verschilt het wanneer de spawning plaatsvindt. Simultaan laten de koralen eitjes en zaadjes los, ook ‘gametes’ genoemd. Wetenschappers weten nog steeds niet precies hoe de koralen dit zo goed kunnen timen, maar dat ze het synchroon doen is cruciaal: de zaadjes en eitjes zijn slechts enkele uren levensvatbaar,” vertelt ze.

Helpen met de bevruchting

De gametes drijven naar de oppervlakte waar de bevruchting plaatsvindt. Dan ontstaat er een embryo en vervolgens een koraallarfje. “Wij vangen de eitjes en zaadjes op, en brengen deze naar het lab waar we de bevruchting een handje helpen. Na bevruchting brengen we de embryo’s naar de pool.

Op de bodem van de pool liggen keramische tegels in de vorm van een zeester, waarop de zwemmende koraallarfjes zich kunnen vestigen. Deze vorm vonden ze het meest aantrekkelijk,” lacht Fransesca, die verklaart dat ze meerdere vormen hebben uitgeprobeerd. De jonge koraaltjes blijven zo’n 10-15 dagen in de pool, soms meerdere weken, afhankelijk hoe snel ze groeien. Vervolgens plaatsen ze de tegels terug op het rif.

“Het is een hele handige vorm ook, want hij blijft goed vastzitten. Je kan hem zo ergens tussen klemmen!” Het voordeel van deze methode ten opzichte van fragmentatie, is dat je met duizenden koralen kunt werken in een enkele nacht. Elk individu is uniek, in tegenstelling tot fragmentatie waar elk stukje een kloon is.

Deze Larval Progagation zorgt voor een vergroting van de diversiteit, maar ook voor de kans dat koralen in staat zijn om zich aan te passen aan klimaatverandering. Ze kunnen sterker zijn, waardoor hun overlevingskans misschien groter is.

Grote droom

Waar Fransesca het meest trots op is? De betrokkenheid van de gemeenschap. “We begonnen met een handjevol mensen, maar nu hebben we een groot professioneel team. Ook geven we les op school en de kinderen zijn allemaal even enthousiast,” vertelt ze. Dromen heeft ze ook nog.

“Van duizenden naar miljoenen koralen! En dat is mogelijk.Wereldwijd zetten mensen zich in voor rifherstel. We zijn geen concurrenten, maar werken samen aan een gezamenlijk doel. Samen maken we de wereld een stukje beter.” Verschrikt kijkt Fransesca op haar duikcomputer. “Het is bijna tijd! Om 18.25 vindt de spawning plaats!”

Je kan er inderdaad de klok op gelijk zetten. Voordat ik het weet, ligt ze al in het water. Op zoek naar haar nieuwe ‘baby’s. Hopelijk komt haar droom uit, aan haar passie en fanatisme zal het in ieder geval niet liggen…

Ook interessant voor jou:

Lees gratis de digitale special DUIKEN op Bonaire

Top 5 Topspots Bonaire