De laatste 30 jaar worden elandgewei- en hertshoornkoraal, die voorkomen in de Caribische Zee, ernstig bedreigd. Deze soorten koraal staan op de Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Om het koraal te beschermen is Bonaire een pilot gestart van het Coral Restoration Project (CRP). Tijdens ons bezoek aan Bonaire vertelt Augusto Montbrun, marien wetenschapper en oprichter van CRP Bonaire, ons meer over dit succesvolle project.

Het CRP is afkomstig uit Amerika waar onderzoekers al succesvol koraal hebben kunnen kweken. Bonaire wil met het project het tropische koraal beschermen en herstellen. Daarnaast heeft het project als doel om duikers en andere geïnteresseerden meer te leren over koraal. CRP Bonaire heeft 3 kraamkamers op Bonaire en Klein Bonaire, die in totaal bestaan uit 20 bomen. De pilot is in april 2012 van start gegaan en sindsdien zijn er 3000 nieuwe stukken koraal gekweekt.

In de kraamkamer

De twintig boompjes voor de kust van Klein Bonaire zijn de kraamkamers van elandgewei- en hertshoornkoraal. In de kraamkamer proberen de baby’s zo hard mogelijk te groeien. En dit doen ze goed: Per maand worden ze maar liefst 2,8 centimeter groter. Deze kleintjes van hertshoornkoraal laten zich nu nog helemaal pamperen door de mens, maar binnenkort wacht hun een zware taak: het Bonairiaanse koraalrif versterken.

Zachtjes deinen ze heen en weer in het water, een verdwaalde baars knabbelt wat aan de algen die op een van de stangen van het boompje zitten. Augusto Montbrun zwemt naar “zijn baby’s” toe. Liefdevol begint hij een groot stuk koraal te poetsen en maakt met een metalen borstel de tak schoon waaraan het hangt. Dit is de “Mama” van al de kleinere stukjes koraal die aan de takken erboven bungelen. De Papa hangt evenwijdig naast haar. Dankzij dit koppel wist het CRP al vele nieuwe stukjes koraal te kweken en ze groeien als kool. Aan wal vertelt Augusto passioneel over dit bijzondere project: “Veel duikers die op Bonaire komen, bewonderen de onderwaterwereld met plezier, maar hebben eigenlijk geen idee wat er zich afspeelt onder water. Ik wil daar door middel van educatie verandering in brengen. Een paar jaar geleden leerde ik een Amerikaans koppel kennen die me vertelde hoe Ken Nedimyer elandgeweikoraal Acropora palmata- en hertshoornkoraal Acropora cervicornis liet groeien, wat hij eigenlijk per toeval ontdekte.”

Bedreigd koraal

Ook op Bonaire wordt het elandgewei- en hertshoornkoraal bedreigd. Deze soorten zijn erg belangrijk voor het rif want ze dienen als habitat voor veel soorten vis. Er is nog wel wat over, maar lang niet genoeg. Augusto toont schokkende foto’s van aangespoeld dood koraal op het zuiden van het eiland. Verbleekte stukken liggen op grote hopen langs de kust. Het lijkt wel een kerkhof… Dat het koraal sterft, heeft verschillende oorzaken. Zee-egels hebben een grote relatie met de koralen, zij eten de algen en maken de grond schoon voor nieuwe aanwas. Doordat deze dieren haast zijn verdwenen, krijgt het koraal geen kans om zich te vestigen. Maar ook ziektes, Coral Bleaching en orkanen zijn gevreesde vijanden van het rif.

Elandgeweikoraal vormt stevige boomvormige kolonies met horizontaal afgeplatte takken (als het gewei van een eland) die zich uitstrekken naar het zonlicht. Het is veel robuuster dan het verwante hertshoornkoraal en groeit dan ook minder snel, maar is ook minder kwetsbaar.

Het Coral Restoration Project zal uitkomst bieden aan Bonaire, verzekert Augusto: “Het project is perfect voor Bonaire. We startten eerst met kweken op de grond maar hiervoor hadden we te weinig ruimte. Daarna volgden vislijnen maar dit bleek niet efficiënt te zijn. Toen ontstond het idee om een soort boom te maken met een 20 pond anker. Zo konden we ook in de hoogte werken en veel meer laten groeien dan op de grond. We begonnen met 200 stukjes koraal in de bomen te bevestigen. Doordat ze ook mee kunnen bewegen met de deining, is de kans op beschadiging klein. Indien een orkaan zich aandient, kunnen de kraamkamers verplaatst worden naar dieper gelegen wateren.”

Ik durf nauwelijks iets schoon te maken, bang dat ik wat beschadig.

Maar hoe groeit het koraal nu?

Onderin de boom hangen twee grote stukken koraal: de Papa en de Mama. Deze stukken zijn op een gezond rif uitgekozen waar ze gemist konden worden. Met een zaagje sneed Augusto ze uit en hing ze vervolgens onderin de boom. “Er zijn twee manieren waarop koraal zich voortplant: door te paren of door fragmentatie. Het laatste is een snelle manier. Zie het koraal als een hand waar je een ‘vinger’ vanaf knipt. Deze groeit dan vanzelf weer aan. Het afgeknipte stukje hangen we in een tak boven de Papa en Mama, waar het op zichzelf verder groeit. Voortplanting door paring zou veel langer duren. Na 4 maanden groeiden er 16 nieuwe fragmenten aan, niet eens een half jaar later 19! Het hertshoornkoraal groeit 2,8 centimeter in een maand, het elandgeweikoraal groeit wat trager. Maar we hebben nu al 3 generaties Papa en Mama’s in de bomen hangen!”, vertelt hij trots.

In één boompje hangen nu 100 tot 160 nieuwe stukjes koraal. In totaal zijn er al 3000 nieuwe fragmenten aan het groeien. Niet alleen afgeknipte fragmenten hangen in de boom, ook wanneer er losse stukjes koraal worden gevonden krijgen deze een plekje in de kraamkamer. Koraal dat op een ongunstige plek groeit en waarschijnlijk geen kans heeft om te overleven, krijgt tevens een plaatsje. Na ongeveer 1,5 jaar, als ze groot genoeg zijn om niet door roofdieren opgegeten te worden, mogen de stukken koraal naar het rif. Aan de hand van een gids die Ken heeft opgesteld kan de beste plek worden uitgekozen voor het jeugdige koraal. Met epoxylijm worden ze vastgezet en krijgen een tag. Zo weet Augusto precies waar ze vandaan komen en kan hij in de toekomst bepalen welke soort sterk is.

Door boompjes te gebruiken kan er ook in de hoogte gewerkt worden.

Grote schoonmaak

De kraamkamers krijgen de nodige aandacht van Augusto en zijn vaste team. Bij nieuwe afgeknipte aanwas komen ze wekelijks terug om te kijken hoe het gaat, omdat dan de meeste algen hun kans schoon zien om te groeien. En dat is een grote bedreiging voor het nieuwe stukje koraal. Ik mag mee om Augusto een handje te helpen. Ik kan mijn ogen niet geloven wanneer we over een schitterend stuk hertshoornkoraalrif zwemmen. Hoever mijn ogen reiken, is dit prachtige koraal te bewonderen. Het lijkt wel een veld vol enorme hertengeweien die door elkaar gegooid zijn, de een nog groter dan de ander. Helaas komen we aan bij een zandvlakte maar al snel zie ik in de verte de koraalboompjes rustig heen en weer zwieren. In twee lange rijen met enkele meters tussenruimte staan ze naast elkaar opgesteld.

Fragmentatie is een snelle manier van voortplanting bij koraal. Wanneer Augusto een stuk afknipt, groeit het vanzelf weer aan.

Het eerste boompje gaan Augusto en ik samen onderhanden nemen en hij geeft me een metalen afwasborstel. Hijzelf pakt er ook eentje en begint hard te schrobben op de takken. Ook de Papa en Mama krijgen van hem een flinke schoonmaakbeurt, waarbij de stukken algen in het rond vliegen. Na flink wat bomen gepoetst te hebben komen we er bij eentje waar gigantische stukken elandgeweikoraal in hangen. Ik durf nauwelijks iets schoon te maken, bang dat ik wat beschadig. Na een tijdje moeten we toch echt terug naar de boot. Ik kijk ietwat moedeloos naar de laatste boompjes waar we nog niet aan toe zijn gekomen. Schoonmaken vind ik normaal niet zo leuk, maar hier voelt het echt dat je bijdraagt aan iets heel bijzonders.

Op naar de toekomst

“Het project kost veel tijd, maar het is het zeker waard”, beaamt Augusto. “Halverwege 2013 hebben we de eerste stukjes koraal succesvol uitgezet. Op het rif hoeven wij niets meer te doen, dan groeien ze snel. De volgende stap is om nog meer kraamkamers op te zetten en er zijn al veel resorts die mee willen doen. Ik hoop dat we hier een grootschalig programma op kunnen zetten, net als bij de Keys!”.

Wil jij ook helpen bij het herstellen van het koraal? Meld je dan aan als vrijwilliger bij het CRP.

De kleintjes hebben veel zorg nodig, wekelijks krijgen ze een flinke schoonmaakbeurt zodat algen geen kans krijgen.

Bekijk ook:

• Snorkelen tussen stalactieten op Bonaire
• De geheimen grotten van Bonaire
• De Fish ID Specialty – vissenkennis bijspijkeren
• Alles over Bonaire – Praktische informatie
• Klein Bonaire – Snorkelen en meer
• Mangroves, de wouden van de oceaan
• Bewoners van Bonaire
• Red Slave Bonaire
• Ocean clean-up dive Bonaire
• Geruisloos vliegen onder water op Bonaire
• Bonaires Ghost wreck – De Mairi Bhan
• Oostkust, de wilde kant van Bonaire
• Hilma Hooker, gaaf wrak op Bonaire
• Schildpadden bescherming op Bonaire
• Op zoek naar jonge schildpadjes op Bonaire